Τρία χρόνια μετά, τι έχει καταφέρει το ΕΜΣΤ;

Πολλοί συνάδελφοι θα συμφωνήσουν ότι το ΕΜΣΤ είναι πια σαν δεύτερο σπίτι μας, τόσο συχνά που το επισκεπτόμαστε κάθε χρόνο. Όχι μόνο για τις μεγάλες εκθέσεις και τα σημαντικά αναδρομικά αφιερώματα, αλλά και για το πολύ ενδιαφέρον (και ουσιαστικό) δημόσιο πρόγραμμα που τα συνοδεύει. 

Καλωσορίζοντας τη νέα σεζόν αλλά χωρίς να μας αποκαλύψει τι ετοιμάζει για το 2026, η ομάδα του νέου Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης έκανε έναν απολογισμό των όσων έχουν επιτευχθεί στα τρία χρόνια λειτουργίας του μουσείου και στάθηκε στην επιθυμία για (ακόμα) περισσότερη εξωστρέφεια και μεγαλύτερη προώθηση εγχειρημάτων που στηρίζουν την εγχώρια δημιουργία, τη σύγχρονη ελληνική τέχνη αλλά και τις διεθνείς τάσεις.

Σημαντική ήταν η υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού αυτή την επιτυχημένη τριετία που έχει διανύσει το ΕΜΣΤ. Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που παρευρέθηκε στη συνέντευξη τύπου, τόνισε την ανάγκη δημιουργίας ενός εύφορου εδάφους που θα ενισχύσει την προβολή της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας: "Τα έργα και οι δράσεις που υλοποίησε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με πόρους  του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αποτελούν ζωντανή απόδειξη πώς οι πόροι της πολιτείας μπορούν να αξιοποιηθούν με όραμα, σχέδιο και διαφάνεια. Το μουσείο, από το Διεθνές Πρόγραμμα Επίσκεψης Επιμελητών, τα προγράμματα φιλοξενίας και καθοδήγησης, αλλά και τη δημιουργία του ψηφιακού αρχείου Ελλήνων καλλιτεχνών, ενίσχυσε ουσιαστικά την εξωστρέφεια της ελληνικής σύγχρονης δημιουργίας, δίνοντας νέες διεθνείς προοπτικές στους καλλιτέχνες μας".

Με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), το ΕΜΣΤ σχεδίασε και υλοποίησε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο καινοτόμων δράσεων, οι οποίες όχι μόνο εκσυγχρόνισαν τη λειτουργία του, αλλά επίσης ενίσχυσαν τη θεσμική του διάσταση και τις πρωτοβουλίες ανάδειξης σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών και διαμόρφωσαν νέες προοπτικές πρόσβασης, συμμετοχής και διαλόγου με το κοινό και την κοινωνία.

Πρωταρχικοί στόχοι κατά τη διάρκεια υλοποίησης των δράσεων ήταν η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας, η ενίσχυση της συμπερίληψης και η ανταλλαγής γνώσης και τη διεύρυνση της εξωστρέφειας του μουσείου. "Όλα αυτά είναι μέρος μίας στρατηγικής προσπάθειας που συχνά δεν είναι άμεσα αντιληπτή στο κοινό που επισκέπτεται το μουσείο, αλλά έχουν ως στόχο τη διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος του μέλλοντος, όπου ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός θα είναι ακόμα πιο ορατός, προσβάσιμος και ανταγωνιστικός" τόνισε η Κατερίνα Γρέγου για τη νέα εποχή που σηματοδοτεί το ΕΜΣΤ με τα επιτεύγματά του και την υπόσχεση για ένα δημόσιο ελληνικό μουσείο που ανταποκρίνεται στα σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Βέβαια, οι επανειλημμένες αναφορές στην ανάγκη συμπερίληψης περισσότερων Ελλήνων καλλιτεχνών και επιμελητών στα πρότζεκτ του μουσείου βάζουν ένα ερωτηματικό στις έως τώρα επιλεγμένες συνεργασίες του για τα residencies και το πρόγραμμα Mentorhsip, αφού  αυτά περιλάμβαναν αποκλειστικά ξένους δημιουργούς. Η Κατερίνα Γρέγου δικαιολόγησε αυτή την επιλογή αναφέροντας ότι οι συμμετέχοντες στις παραπάνω δράσεις ήταν "άνθρωποι με τεράστια, διεθνή εμπειρία στο χώρο, που κατέχουν ακαδημαϊκές θέσεις σε μεγάλα πανεπιστήμια και έχουν μεγάλη εκθεσιακή δραστηριότητα, άρα νομίζω είναι προφανές ότι μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα στους ανερχόμενους καλλιτέχνες στην Ελλάδα" - δήλωση που δεν μας ικανοποιεί πλήρως, καθώς είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχουν εξίσου ικανά και επιτυχημένα άτομα από την Ελλάδα, που μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις αντίστοιχων πρότζεκτ. 

Η βιβλιοθήκη και το νέο πωλητήριο

Αν και θα πρέπει να περιμένουμε λίγους μήνες μέχρι την επόμενη μεγάλη έκθεση του ΕΜΣΤ, το μουσείο παραμένει δραστήριο, τόσο με το δημόσιο πρόγραμμά του όσο και με τα δύο νέα, σημαντικά πρότζεκτ που αντανακλούν τους προαναφερόμενους στόχους του.

Πρώτον, στην είσοδο του μουσείου βρίσκεται πλέον ένα νέο πωλητήριο, σχεδιασμένο από τον καλλιτέχνη Philip Metten, στο πλαίσιο του Προγράμματος Φιλοξενίας (Residency). Το Shop at ΕΜΣΤ είναι ένα ιδιαίτερο pavilion-πωλητήριο που έρχεται σε διάλογο με την αρχιτεκτονική του κτιρίου και βασίζεται στα χαρακτηριστικά διαγράμματα του καλλιτέχνη, μια μορφική γλώσσα που θυμίζει tangram (αρχαίο κινέζικο παζλ). Στο πωλητήριο προσφέρονται αντικείμενα εμπνευσμένα από τις εκθέσεις και τη συλλογή του ΕΜΣΤ, καθώς και μικρά έργα τέχνης σε περιορισμένα αντίτυπα, από σύγχρονες Έλληνες και Ελληνίδες καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες. Παράλληλα, το πωλητήριο περιλαμβάνει τις τρέχουσες και παλαιότερες εκδόσεις του Μουσείου, προσφέροντας έτσι ένα επιλεγμένο φάσμα από καταλόγους εκθέσεων, μονογραφίες και θεωρητικά κείμενα.

Εξίσου σημαντικό είναι το άνοιγμα της Βιβλιοθήκης του ΕΜΣΤ από την Πέμπτη 25/9. Η Βιβλιοθήκη θα λειτουργεί σταθερά Τρίτη-Παρασκευή από τις 9 π.μ. έως τις 4.30 μ.μ., δίνοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με το πλούσιο Καλλιτεχνικό Αρχείο του μουσείου. Ο χώρος είναι αφιερωμένος στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή τέχνη, με μια συλλογή που περιλαμβάνει περισσότερους από 10.500 τίτλους βιβλίων, 450 τίτλους περιοδικών και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό. Τα θέματα που καλύπτει εκτείνονται από την ιστορία και θεωρία της τέχνης μέχρι τη φιλοσοφία, τη μουσειολογία και την κριτική, με ιδιαίτερη έμφαση σε καταλόγους εκθέσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό και μονογραφίες καλλιτεχνών της μόνιμης συλλογής και των περιοδικών εκθέσεων. Η συλλογή εμπλουτίζεται συνεχώς, ώστε να υποστηρίζει τις εκθεσιακές και ερευνητικές δραστηριότητες του μουσείου. Στον πρώτο όροφο βρίσκεται το αναγνωστήριο με 20 θέσεις, καθώς και αίθουσα χωρητικότητας 8 ατόμων για ομαδικές συναντήσεις και εργασίες. Η Βιβλιοθήκη λειτουργεί ως αναγνωστήριο και δεν παρέχει υπηρεσίες δανεισμού υλικού.

Μία επιτυχημένη τριετία

Μεγάλες εκθέσεις, επαφή με ιστορικούς αλλά και σύγχρονους δημιουργούς, προγράμματα εξωστρέφειας, συνεργασίες με διεθνείς επιμελητές, residencies συζητήσεις, προβολές, εκπαιδευτικά προγράμματα – αυτά είναι μόνο λίγα από τα αξιοσημείωτα πρότζεκτ που έχει υλοποιήσει μέχρι σήμερα το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Συγκεκριμένα:

Προώθηση σύγχρονης εικαστικής παραγωγής: Εξωστρέφεια – δικτύωση – συνεργασίες

1. Διεθνές Πρόγραμμα Επίσκεψης Επιμελητών/Επιμελητριών

Το ΕΜΣΤ σχεδίασε και υλοποίησε το Διεθνές Πρόγραμμα Επίσκεψης Επιμελητών/Επιμελητριών (International Curators Visiting Programme - ICVP), φέρνοντας στην Ελλάδα από το 2023 έως το 2025, 27 κορυφαίους διεθνείς επιμελητές και επιμελήτριες από γνωστά μουσεία, μπιενάλε και κέντρα σύγχρονης τέχνης, μέσα από ειδικά σχεδιασμένα και εξατομικευμένα προγράμματα. Στόχος του προγράμματος είναι η ανάδειξη του έργου των σύγχρονων Ελλήνων/Ελληνίδων καλλιτεχνών/καλλιτέχνιδων και η ενδυνάμωση της παρουσίας τους στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή και σημαντικά μουσεία, εκθέσεις και διοργανώσεις του εξωτερικού.

Μέσω του Προγράμματος ΕΜΣΤ ICVP πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε εργαστήρια και συναντήσεις με 353 Έλληνες/Ελληνίδες καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες όλων των γενεών/ηλικιών, από τις οποίες έχουν ήδη προκύψει σημαντικές συνεργασίες, ενώ αναμένονται πολλές ακόμη.

Για την υποστήριξη και ενίσχυση του Προγράμματος, δημιουργήθηκε και συνεχίζει να εμπλουτίζεται ένα ψηφιακό αρχείο Ελλήνων και Ελληνίδων καλλιτεχνών και καλλιτεχνίδων, ένα σε εξέλιξη Portal για τη σύγχρονη τέχνη, που σήμερα περιλαμβάνει περισσότερα από 260 Portfolios καλλιτεχνών από όλες τις γενιές και το οποίο εμπλουτίζεται συνεχώς. Ο τελικός στόχος είναι η δημιουργία ενός Μicrosite, το οποίο θα αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο προβολής και χαρτογράφησης της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Επιμελητές/επιμελήτριες που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα:
1. Zeina Arida – Διευθύντρια του MATHAF: Μουσείο Μοντέρνας Αραβικής Τέχνης, Ντόχα, Κατάρ
2. Issa Al Shirawi – Επικεφαλής Διεθνών Εκθέσεων στα Μουσεία του Κατάρ, Ντόχα, Κατάρ
3. Branka Benčić – Επιμελήτρια, ιστορικός τέχνης, ερευνήτρια και συγγραφέας, Διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης και Μοντέρνας Τέχνης MMSU MoMCA, Ριέκα, Κροατία
4. Hiuwai Chu – Επικεφαλής Επιμελήτρια στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνης (MACBA), Ισπανία
5. Ivet Curlin – Ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια, μέλος του επιμελητικού συλλογικού σχήματος WHW με έδρα το Ζάγκρεμπ, Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Skulptur Projekte Münster 2027
6. Mario D’Souza – Επιμελητής και συγγραφέας, Διευθυντής Προγραμμάτων στο Ίδρυμα Μπιενάλε του Κότσι, Ινδία
7. Giulio Feltrin – Ιδρυτής του Arper Feltrin Foundation, Μιλάνο, και του Villa Filanda Antonini Artist Residency, Τρεβίζο, Ιταλία
8. Zoe Gray – Διευθύντρια Εκθέσεων στο BOZAR (Palais des Beaux Arts), Κέντρο Καλών Τεχνών, Βρυξέλλες, Βέλγιο
9. Kati Kivinen – Υπεύθυνη Εκθέσεων στο HAM Helsinki Art Museum, Ελσίνκι, Φινλανδία, συνεπιμελήτρια με την Blanca de la Torre της 3ης Μπιενάλε του Ελσίνκι 2025
10. Joao Laia – Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Τμήματος Σύγχρονης Τέχνης του Δήμου του Πόρτο, Πορτογαλία
11. Maximilian Lehner – Επιμελητής, συγγραφέας και ερευνητής, Institute of Contemporary Arts and Media at KU Linz, Αυστρία
12. Mihnea Mircan – Επιμελητής και συγγραφέας, Διευθυντής του Ιδρύματος Plan B, Κλουζ, Ρουμανία
13. Catherine Nichols – Επιμελήτρια της 18ης Μπιενάλε της Λυών, Επικεφαλής Επιμελήτρια στο Hamburger Bahnhof – Εθνική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης, Βερολίνο
14. Nora O Murchú – Καλλιτεχνική Διευθύντρια, Transmediale, Βερολίνο
15. Ayca Okay – Επιμελήτρια, 2nd Commagene Land and River Art Biennial, Kahta, Τουρκία
16. Melanie Pocock – Καλλιτεχνική Διευθύντρια Εκθέσεων στην Πινακοθήκη IKON, Μπέρμιγχαμ, Ηνωμένο Βασίλειο
17. Grazia Quaroni – Κριτικός τέχνης και επιμελήτρια μουσείων, Διευθύντρια Συλλογών στο Fondation Cartier pour l’art contemporain, Παρίσι, Γαλλία
18. Filipa Ramos – Λέκτορας στο Arts Institute of the HGK/FHNW, Βασιλεία, Ελβετία· Καλλιτεχνική Διευθύντρια του LOOP Video Festival, Βαρκελώνη
19. Gabriela Salgado – Διευθύντρια του The Showroom, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
20. Margriet Schavemaker – Γενική Διευθύντρια του Kunstmuseum Den Haag, του Fotomuseum Den Haag, του KM21 και του Escher in The Palace, Χάγη, Ολλανδία
21. Rainald Schumacher – Επιμελητής της Συλλογής της Deutsche Telekom, Βερολίνο, Γερμανία
22. Sarah Theurer – Επιμελήτρια στο Haus der Kunst, Μόναχο, Γερμανία
23. Christel Tsilibaris – Επιμελήτρια και Συντονίστρια Επιμελητικών Προγραμμάτων στο Κέντρο Καλών Τεχνών – BOZAR, Βρυξέλλες
24. Philippe Van Cauteren – Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης S.M.A.K., Γάνδη, Βέλγιο
25. Marta Weiss – Επικεφαλής Επιμελήτρια και Επιμελήτρια Φωτογραφίας στο Μουσείο Victoria and Albert (V&A), Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
26. Sandrine Wymann – Επιμελήτρια και Διευθύντρια του La Kunsthalle Mulhouse, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Γαλλία
27. Joanna Zielinska – Επικεφαλής Επιμελήτρια στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας (M HKA), Βέλγιο

Επιμελητές/Επιμελήτριες που θα έρθουν στην Αθηνά μέσα στους επόμενους 2 μήνες:
1. Marta Dziewanska – Επιμελήτρια, KANAL – Centre Pompidou, Βρυξέλλες, Βέλγιο
2. Luigi Fassi – Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Artissima, Τορίνο, Ιταλία
3. Henry Meyric Hughes – Μέλος της επιμελητικής ομάδας, Manifesta 16, Γερμανία
4. Susanne Pfeffer – Διευθύντρια, MUSEUM MMK FÜR MODERNE KUNST, Φρανκφούρτη, Γερμανία
5. Alain Servais – Συλλογή Servais, Βρυξέλλες, Βέλγιο
6. Nilüfer Şaşmazer – Επιμελήτρια, Arter, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία

2. Προγράμματα Φιλοξενίας (Residency)

Το ΕΜΣΤ ενίσχυσε και συνεχίζει να ενισχύει τη διεθνή παρουσία της ελληνικής σύγχρονης τέχνης μέσω Προγραμμάτων Φιλοξενίας (Residency) στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα σε διακεκριμένους οργανισμούς στο Παρίσι, Βερολίνο και Βρυξέλλες. Μέσω ανοιχτής πρόσκλησης (Open Call), Έλληνες και Ελληνίδες καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες είχαν την ευκαιρία να εργαστούν, να δικτυωθούν, να εξελίξουν τη δουλειά τους και να παρουσιάσουν το έργο τους σε ένα διεθνές πλαίσιο. 

Τα Προγράμματα αυτά προσφέρουν πολύτιμο χρόνο για δημιουργική έρευνα και παραγωγή έργου εκτός του καθημερινού πλαισίου και συναντήσεις με επιμελητές και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Παράλληλα, ενισχύουν την κινητικότητα των καλλιτεχνών και την προβολή τους στο εξωτερικό, παρέχουν ευκαιρίες συνεργασίας με επιμελητές, κριτικούς, συναδέλφους καλλιτέχνες και πολιτιστικούς οργανισμούς.

Οι έως τώρα συμμετέχοντες εργάστηκαν σε αναγνωρισμένα διεθνή κέντρα σύγχρονης τέχνης, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες συνεργασίες και συμμετοχές σε εκθέσεις παγκόσμιας εμβέλειας.

8 Έλληνες/Ελληνίδες καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες που μέσω του ΕΜΣΤ υλοποίησαν residency στο εξωτερικό:
•Στο Künstlerhaus Bethanien, διεθνώς αναγνωρισμένο Residency Programme στο Βερολίνο: η Μαργαρίτα Αθανασίου και η Βαλίνια Σβορόνου.
•Στο Cité internationale des Arts, έναν ιστορικό και πολυπολιτισμικό χώρο φιλοξενίας καλλιτεχνών στο Παρίσι: η Λητώ Κάττου, η Σοφία Κουλουκούρη, η Βέρα Χοτζόγλου, ο Κωνσταντίνος Δουμπενίδης και ο Κοσμάς Νικολάου.
•Στο WIELS Contemporary Art Centre, ευρωπαϊκό κέντρο σύγχρονης τέχνης στις Βρυξέλλες: η Αλεξάνδρα Σινοπούλου

Παράλληλα, το ΕΜΣΤ φιλοξένησε 17 καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες στην Αθήνα, προσφέροντάς τους μια μοναδική ευκαιρία να έρθουν σε άμεση επαφή με την ελληνική εικαστική σκηνή και να γνωρίσουν από κοντά τις σύγχρονες δημιουργικές πρακτικές της χώρας καθώς και επαγγελματίες του χώρου των σύγχρονων εικαστικών. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους, οι καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες συμμετείχαν σε εργαστήρια, επισκέψεις σε μουσεία, εκθέσεις και εκδηλώσεις, ενώ είχαν την ευκαιρία να ερευνήσουν θέματα ιστορίας και πολιτισμού της χώρας μας για έργα που υλοποιήθηκαν ή θα υλοποιηθούν καθώς και να δικτυωθούν με Έλληνες συναδέλφους, επιμελητές/επιμελήτριες και πολιτιστικούς φορείς. Η εμπειρία αυτή όχι μόνο εμπλούτισε τη δική τους δημιουργική πορεία, αλλά τους επέτρεψε να μεταφέρουν την εμπειρία της συμμετοχής τους στο εξωτερικό, ενισχύοντας τη διεθνή προβολή της χώρας μας και δημιουργώντας γέφυρες πολιτιστικού διαλόγου. 

17 καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες που  υλοποίησαν residency στην Ελλάδα:
Στα Προγράμματα Φιλοξενίας (Residency) του ΕΜΣΤ συμμετείχαν καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες διεθνούς αναγνώρισης, όπως οι: Kasper Bosmans, David Brooks, Marcus Coates, Claudia Comte, Mark Dion, Hadassah Emmerich, Celine Gillain, Joana Hadjithomas & Khalil Joreige, Mikhail Karikis, Bouchra Khalili, Kira Lillie, Philip Metten, Susan Meiselas, Nikolay Karabinovych, Penny Siopis, Grace Schwindt, Emma Talbot, 

3. Πρόγραμμα Mentorship

Το Πρόγραμμα Καθοδήγησης (Mentorship) του ΕΜΣΤ αποτελεί μια στρατηγική πρωτοβουλία για την υποστήριξη και την εξέλιξη ανερχόμενων Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών, οι οποίοι επιλέχθηκαν μέσω ανοιχτής πρόσκλησης (Open Call). Μέσα από τη συνεργασία 18 συμμετεχόντων καλλιτεχνών με 9 διεθνώς αναγνωρισμένους καλλιτέχνες-μέντορες από το εξωτερικό με μεγάλη εμπειρία στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Το Πρόγραμμα προσφέρει ουσιαστικές ευκαιρίες ανταλλαγής γνώσεων, ανάπτυξης καλλιτεχνικών πρακτικών και ενίσχυσης της διεθνούς προβολής του έργου τους.

Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει προσωπικές συναντήσεις των συμμετεχόντων στην Αθήνα, καθώς και τακτικές διαδικτυακές συμβουλευτικές συνεδρίες με διάρκεια ένα χρόνο περίπου. Θα ολοκληρωθεί με μια διήμερη εκδήλωση στο Μουσείο, η οποία θα λειτουργήσει ταυτόχρονα ως απολογισμός της συνεργασίας και ως παρουσίαση των αποτελεσμάτων και των εμπειριών τους. Το ΕΜΣΤ δημιούργησε το Πρόγραμμα Mentorship με στόχο να προσφέρει ένα εργαλείο ενδυνάμωσης και προβολής της ελληνικής σύγχρονης τέχνης σε διεθνές επίπεδο, προάγοντας τη διαρκή σύνδεση της ελληνικής εικαστικής σκηνής με τον παγκόσμιο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού.

Καλλιτέχνες/καλλιτέχνιδες-μέντορες και οι συμμετέχοντες που ανέλαβαν:
•  Iván Argote: Ανέστης Ιωάννου, Dimitrii
•  Candice Breitz: Nicolas Cilins, Σοφία Ντώνα
•  Saskia Bos: Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Γιώργος Παπαφίγκος
•  Hera Büyüktaşcıyan: Catriona Callagher, Αθηνά Κουμπαρούλη
•  Marcus Coates: Νίκος Αρβανίτης, Κοσμάς Νικολάου
•  Mikhail Karikis: Ζωή Χατζηγιαννάκη, Ακριβή Κουκούλη
•  Michael Landy: Ναταλία Μαντά, Αλέξανδρος Γεωργίου
•  Julian Rosefeldt: Μαρία Μαυροπούλου, Μαριλένα Αλιγιαζάκη
•  Penny Siopis: Ειρήνη Βουρλούμη,  Εσμεράλδα Μομφερράτου

4.  Μουσειοσκευές – ΕΜΣΤPLAY

Η εκπαιδευτική-παιδαγωγική προσέγγιση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στηρίζεται σε συμμετοχικές και βιωματικές μεθόδους που ενθαρρύνουν την ενεργή ενασχόληση με την τέχνη, την αισθητική εμπειρία, την αυτοέκφραση, και την ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης. Κύριος στόχος είναι η ουσιαστική επικοινωνία και η βαθύτερη κατανόηση του κόσμου μέσα από την τέχνη.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκαν οι Μουσειοσκευές ΕΜΣΤPLAY – ειδικά σχεδιασμένες "βαλίτσες" που ταξιδεύουν σε άτομα ή φορείς που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στο Μουσείο. Το περιεχόμενό τους ενθαρρύνει τον πειραματισμό με τα εργαλεία και τη γλώσσα της σύγχρονης τέχνης, παρέχοντας πληροφορίες για το Μουσείο, επιλεγμένα έργα από τη Συλλογή του, καθώς και προτάσεις βιωματικών δράσεων. Μέσω αυτής της εμπειρίας, οι συμμετέχοντες εξοικειώνονται με τη σύγχρονη τέχνη και αναπτύσσουν μια νέα ματιά στον κόσμο γύρω τους.

Σήμερα, το ΕΜΣΤ διαθέτει 18 Μουσειοσκευές –15 στα ελληνικά και 3 στα αγγλικά– οι οποίες απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό: ΚΑΠΗ, γηροκομεία, κέντρα ημέρας, σχολεία, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ, καθώς και φορείς του εξωτερικού μέσω πρεσβειών και πολιτιστικών οργανισμών. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να κάνουν κράτηση μέσω της σχετικής πλατφόρμας.

5. Εικαστική Ψυχοθεραπεία στο ΕΜΣΤ για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας 

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) συμμετέχει στις πιλοτικές δράσεις της "Πολιτιστικής Συνταγογράφησης" του Υπουργείου Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας "Κώστας Στεφανής” (ΕΠΙΨΥ).

Στο πλαίσιο του προγράμματος, υλοποιείται μια καινοτόμος δράση εικαστικής ψυχοθεραπείας για άτομα με ψυχικές διαταραχές. Περιλαμβάνει δώδεκα εβδομαδιαίες δίωρες συνεδρίες, με βασικούς άξονες την παρατήρηση και συζήτηση έργων της έκθεσης Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή, και τη δημιουργία εικαστικών έργων σε ασφαλές, υποστηρικτικό περιβάλλον.

Ο σχεδιασμός βασίζεται σε επιστημονική μελέτη δεκαμελούς ομάδας του ΕΠΙΨΥ, υπό τον καθηγητή Νίκο Στεφανή, με συστηματική αξιολόγηση και εποπτεία, ώστε να διασφαλίζεται η θεραπευτική αποτελεσματικότητα και να αναπτυχθούν εργαλεία ένταξης στην πλατφόρμα άυλης συνταγογράφησης της ΗΔΙΚΑ.

 Μέχρι σήμερα, έχουν συμμετάσχει 48 άτομα από τους φορείς Πανελλαδική Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη (ΠΕΨΑΕΕ), Εταιρία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ) Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παγκρατίου (KΨΥ Παγκρατίου).. Ο απώτερος στόχος είναι η θεσμοθέτηση ενός σταθερού πλαισίου πολιτιστικής συνταγογράφησης, αναδεικνύοντας τον ουσιαστικό ρόλο του πολιτισμού στη στήριξη της ψυχικής υγείας.

6. Ψηφιοποίηση και προβολή του Καλλιτεχνικού Αρχείου του ΕΜΣΤ

Το Καλλιτεχνικό Αρχείο του ΕΜΣΤ αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία διάσωσης της ιστορίας της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, με περισσότερα από 18.000 τεκμήρια από τον ως επί το πλείστων ελληνικό αλλά και διεθνή χώρο. Περιλαμβάνει αρχειακές συλλογές κορυφαίων καλλιτεχνών, έντυπα, χειρόγραφα και οπτικοακουστικό υλικό, αποτελώντας πολύτιμη πηγή γνώσης και έρευνας για την καλλιτεχνική δημιουργία του 20ού αιώνα και τη σύνδεσή της με το σήμερα.

Η ψηφιοποίηση και η δημιουργία του νέου ψηφιακού αποθετηρίου υπήρξαν στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση της προσβασιμότητας και της διατήρησης αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέχρι στιγμής έχει ψηφιοποιηθεί πάνω από το 80% των τεκμηρίων σε ποικίλες μορφές – από σπάνια έγγραφα, αλληλογραφία, προσχέδια έργων και φωτογραφίες έως κασέτες, βινύλια και οπτικοακουστικά μέσα.

Το νέο δίγλωσσο αποθετήριο (Ελληνικά/Αγγλικά), επιτρέπει εύκολη αναζήτηση και απομακρυσμένη πρόσβαση, ενώ η τήρηση διεθνών προδιαγραφών εξασφαλίζει ποιότητα και μακροχρόνια διατήρηση. Πρόκειται για έργο παρακαταθήκη που αναδεικνύει το Αρχείο σε ζωντανό κόμβο πολιτιστικής μνήμης και γνώσης, ανοιχτό στην επιστημονική κοινότητα και το ευρύ κοινό.

7. Εγκατάσταση Συστημάτων Διαχείρισης (E.R.P. & C.R.M.)

Το ΕΜΣΤ περνά σε μια νέα ψηφιακή εποχή, εγκαθιστώντας δύο σύγχρονα συστήματα που βελτιώνουν τόσο την εσωτερική του λειτουργία όσο και τη σχέση του με το κοινό: το ERP (σύστημα εσωτερικής διαχείρισης) και το CRM (σύστημα διαχείρισης σχέσεων με το κοινό). Μέσω του ERP, το Μουσείο μπορεί πλέον να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τα οικονομικά του, όπως τα έσοδα από εισιτήρια ή τις πωλήσεις στο πωλητήριο, ενώ οργανώνει καλύτερα την αποθήκη του πωλητηρίου του, με αυτόματη ενημέρωση των αποθεμάτων. Παράλληλα, με το CRM, διευκολύνεται η αγορά εισιτηρίων online, με αποστολή e-ticket και υπενθυμίσεων στους επισκέπτες, ενώ τα σχολεία μπορούν να κάνουν κρατήσεις για εκπαιδευτικά προγράμματα πιο εύκολα και οργανωμένα. Μέσα από αυτά τα εργαλεία, το ΕΜΣΤ ενισχύει την αποτελεσματικότητα των λειτουργιών του, προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες στο κοινό και διασφαλίζει τη βιώσιμη ανάπτυξή του.

Λεζάντα φωτογραφίας εξωφύλλου: Grace Schwindt, "When We Move" [Όταν κινούμαστε], 2024. Περφόρμανς διαρκείας, σε όλο το κτίριο