Πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό: μια ιστορία ματαιώσεων, εκκρεμοτήτων και διεκδικήσεων

Ακούγοντας τον Βασίλη Νούλα, εικαστικό και σκηνοθέτη, να διηγείται τρεις συναντήσεις καλλιτεχνών και ανθρώπων του πολιτισμού, με κεντρικό πυρήνα την Κίνηση Μαβίλη και μετέπειτα το ΟΧΤΩ, με ισάριθμους Υπουργούς Πολιτισμού, διαφορετικών παρατάξεων, στο πάνελ με τίτλο "Ζητούνται "πολύ-εργαλεία"; Επιβιώνοντας ως επισφαλείς εργαζόμενες/οι στις πολιτιστικές βιομηχανίες" στην καίρια διημερίδα του Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας "Στα όρια των πολιτιστικών βιομηχανιών: μέθοδοι, κριτικές, αντιστάσεις", τα αισθήματα της ματαίωσης και της ενδυνάμωσης κονταροχτυπιούνται. Πρώτη συνάντηση το 2011 με τον Παύλο Γερουλάνο (ΠΑΣΟΚ), όταν συνέτασε τη "Λευκή βίβλο" για θέματα αναμόρφωσης της Πολιτιστικής Διαχείρισης. Δεύτερη κι επεισοδιακή με τον Πάνο Παναγιωτόπουλο το 2014 (Νέα Δημοκρατία), όταν καλλιτέχνες ξέσπασαν σε γέλια στο συνέδριο "Χρηματοδοτώντας τη δημιουργικότητα" στο Μέγαρο Μουσικής όπου δεν είχε προσκληθεί ούτε ένας καλλιτέχνης ως ομιλητής, προκαλώντας την αντίδραση του υπουργού, σε μια δράση που έχει καταγραφεί σε βίντεο ως "A Fiasco at Megaro". Τρίτη με τη Μυρσίνη Ζορμπά στο ΟΧΤΩ το 2019 (ΣΥΡΙΖΑ), μετά τον άγονο διαγωνισμό για την καλλιτεχνική διεύθυνση του ΕΜΣΤ, και λίγο πριν η υπουργός ανοίξει -επιτέλους- τις επιχορηγήσεις και σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία πέραν του θεάτρου (λογική που θα διευρυνθεί από την επόμενη κυβέρνηση). 

Η πολιτική βούληση, η ασυνέπεια αλλά και η απαξίωση εκ μέρους των θεσμών, οι μικρές και μεγάλες νίκες διαφορετικών συλλογικών διεκδικήσεων της καλλιτεχνικής κοινότητας (που δεν είναι μία) όλα αυτά τα χρόνια, ζωντάνεψαν μπροστά μας εν είδει ενός διαφορετικού χρονολογίου της εικαστικής σκηνής και στην πρόσφατη έκθεση "ΘΕΣΜΙΖΕΙΝ ή Πώς δημιουργείται ένα αρχιπέλαγος;" στο ΟΧΤΩ. Το ενδιαφέρον της, έγκειται κυρίως σε αυτό το άτυπο αρχείο προσωπικής-συλλογικής ιστορίας που μοιράστηκαν οι επιμελητές Γκίγκη Αργυροπούλου, Βασίλης Νούλας και Κώστας Τζημούλης αλλά και στις φωτογραφικές υποσημειώσεις της Χριστίνας Πετκοπούλου που παρουσιάστηκαν εκεί, μια "είσονα" ματιά σε στιγμές της "δημόσιας τέχνης" της πόλης που ένωσαν, ενδυνάμωσαν, χειραφέτησαν κάποιες από μας σε λιγότερο ή περισσότερο δύσκολες στιγμές της χώρας και περιμένουν να γραφτούν στην επίσημη ιστορία της τέχνης.

Θα άξιζε να μελετηθεί και να αναδειχθεί και ευρύτερα αυτή η ιστορία διεκδικήσεων, κάτι που δεν αναλαμβάνει να κάνει αυτή η έκθεση φέρνοντας το αρχειακό υλικό σε διάλογο με έργα τέχνης τα περισσότερα από τα οποία δεν προσθέτουν κάτι αλλά μάλλον συσκωτίζουν και αποδυναμώνουν το εγχείρημα. Παρόλα αυτά, η "αδυναμία" αυτή κάνει ακόμη πιο εμφανή την ανάγκη να συλλεχθεί και να αναδειχθεί αυτό το "υλικό" όχι μόνο για λόγους ιστορικούς αλλά και ως αναφορά για τις διεκδικήσεις του μέλλοντος και γέφυρα με μια νεότερη γενιά "πολυ-εργαλείων". 

Έχουμε δει πώς εμβληματικές πράξεις αντίστασης στα κακώς κείμενα, ειδικά όταν τύχουν μαζικής συμμετοχής και έχουν για μπροστάρηδες τους σημαντικούς παίκτες, όπως για παράδειγμα οι Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη έχουν επηρεάσει τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς τα πολιτιστικά πράγματα. Η επικαιρότητα, δυστυχώς, μας δίνει διαρκώς αφορμές να διεκδικήσουμε μια πιο διαφανή, διαλεκτική πολιτιστική πολιτική, η οποία δυστυχώς στη χώρα μας μοιάζει να γράφεται και πάλι ερήμην της κοινότητας, αλλά και των όσων έχουν προηγηθεί. Μελέτες και χαρτογραφήσεις που έχουν προκύψει μετά από εντατική δουλειά παλιότερων ομάδων εργασίας, όπως για παράδειγμα για τη δημιουργία σχολής παραστατικών τεχνών ξεχνιούνται στα συρτάρια, αδέξιοι χειρισμοί και νέα φιάσκα (π.χ. ελληνική συμμετοχή στα Όσκαρ) χωρίς να ιδρώνει το αυτί κανενός, business as usual χωρίς ουσιαστική διαβούλευση. 

Η μη έγκαιρη ανανέωση της θητείας του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Γιάννη Μόσχου και ο όλος χειρισμός του θέματος, οι ανησυχητικές καταγγελίες για ομοφοβία του απερχόμενου καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Δράμας Γιάννη Σακαρίδη, η άτσαλη μη ανανέωσης της θητείας της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας Λίντας Καπετανέα ενόσω δούλευε ήδη το επόμενο φεστιβάλ, τα παράπονα για απουσία ζυμώσεων με το μετιέ για τη νέα σχολή Παραστατικών Τεχνών, ακόμη και η αίσθηση που προκαλούν δηλώσεις και δημόσιες τοποθετήσεις ότι η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών /ΑΣΚΤ (η οποία παρεμπιπτόντως φαίνεται αποτελεί και σημείο αναφοράς για τη νέα σχολή) διανύει μια τοξική εποχή που φέρνει στην επιφάνεια θεσμικές παθογένειες ευρύτερες των εμπλεκόμενων προσώπων είναι μερικά μόνο παραδείγματα της πρόσφατης επικαιρότητας που μας θυμίζουν αν μη τι άλλο ότι ο σύγχρονος πολιτισμός σε θεσμικό επίπεδο παραμένει μια υπόθεση ήσσονος σημασίας με ελάχιστες εξαιρέσεις και η έκφραση "πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό" συνεχίζει να προκαλεί το λιγότερο μειδίαμα. 
Εξού και είναι σημαντικές οι δράσεις και παρεμβάσεις που μας θυμίζουν πως μπορούμε να συνδιαμορφώνουμε το πεδίο της πολιτιστικής πολιτικής της χώρας μέσα από συλλογικές πράξεις, διεκδικήσεις και λόγο. 

Ως υστερόγραφο και επιστρέφοντας στην διημερίδα του Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, να σημειώσουμε ότι φύγαμε με την αίσθηση ότι κάτι ενδιαφέρον μπορεί δυνητικά να συμβεί σε αυτό το μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα Τμήμα, όπου γίνεται μια προσπάθεια για μια στοχευμένη παραγωγή λόγου πάνω στην πολιτιστική παραγωγή, όπου θεωρία και πράξη πάνε χέρι χέρι, βάζοντας μάλιστα στην εξίσωση με έναν κριτικό τρόπο και τον τουρισμό που αυτή τη στιγμή, κυρίως μέσω της ξενοδοχειακής βιομηχανίας, αποτελεί μία, αν όχι την πιο δυναμικά αναδυόμενη, περιοχή εργασίας για τις εικαστικούς, με όλους τους περιορισμούς που αυτό συνεπάγεται.