Το θέατρο και η Ελένη Καραΐνδρου, η μελαγχολία και οι κηδείες, ο Πίντερ και το Απλό θέατρο: για τους δικούς του «πόθους» μας μίλησε ο Αντώνης Αντύπας, με αφορμή τους «Πόθους κάτω από τις λεύκες» του Ευγένιου Ο’ Νηλ που σκηνοθετεί στο Εθνικό θέατρο.
Φτάνω αρκετά νωρίτερα στο μπαρ του Εθνικού θεάτρου για να τον συναντήσω κι όμως, είναι ήδη εκεί. Κεφάτος και θαλερός, σκυμμένος πάνω από έναν πάκο σημειώσεων, κοιτάζει διερευνητικά το βλοσυρό πορτραίτο του Ευγένιου Ο ‘Νηλ…
Φοβερή προσωπικότητα, δεν συμφωνείτε; Πολλά χρόνια πριν πάρει το Νόμπελ, έφτασε μέχρι την Ονδούρα με ένα καραβάνι μεταλλωρύχων και γύρισε τους ωκεανούς ως ναυτικός…
Ξέρεις γιατί τα έκανε όλα αυτά ε; Σε ηλικία δεκαέξι ετών έπιασε τη μάνα του να είναι εθισμένη στην κοκαΐνη. Ήθελε να φύγει μακριά από την οικογένειά του... Οι γονείς του τον είχαν κλεισμένο εσωτερικό σε σχολείο από τα έξι του μέχρι τα δώδεκα. Δεν τον έβλεπαν ούτε στις διακοπές των Χριστουγέννων! Ο πατέρας του ξέρεις τι έκανε; Περιόδευε ως ηθοποιός ανά την Αμερική παίζοντας τον Μόντε Χρίστο! Μόνο έτσι αυτός ο Ιρλανδός μετανάστης μπορούσε να γλιτώσει από τη μοίρα των πτωχοκομείων –των hot spots της εποχής.
Μια τέτοια οικογένεια μεταναστών παρουσιάζει κι ο Ο ‘Νηλ στους «Πόθους»…
Ακριβώς. Μιλάει για ένα συνταρακτικό ερωτικό τρίγωνο και, μαζί, για τα επακόλουθα μιας μετανάστευσης. Ανάγει τους Ιρλανδούς αγρότες στην Αμερική σε φορείς του τραγικού. Κι αυτό το στοιχείο με ενδιέφερε από την πρώτη στιγμή που ο Στάθης Λιβαθινός μου πρότεινε να ανεβάσω αυτό το έργο. Αθόρυβα διαπερνά το έργο το μεταναστευτικό ζήτημα. Βλέπετε, ο Ο΄ Νηλ γράφει μεν τους «Πόθους» το 1924 αλλά τοποθετεί τη δράση στα 1850, την εποχή της μεγάλης μετανάστευσης, όταν, λόγω του λιμού της πατάτας, τα πτωχοκομεία γέμισαν Ιρλανδούς.
Παρουσιάζει, λοιπόν, έναν δεσποτικό μετανάστη, τον Εφραίμ Κάμποτ, ο οποίος όλη του τη ζωή παλεύει να ξεφύγει από τη μοίρα του πολίτη β΄ κατηγορίας. Στα 76 του παντρεύεται μια νέα κοπέλα, την τριαντάρα Άμπι, μια παραδουλεύτρα διαζευγμένη, η οποία έχει χάσει κι ένα παιδί. Επηρεασμένος από τον μύθο της Φαίδρας και της Μήδειας αλλά και από τον Στρίντμπεργκ, ο Ο ΄Νηλ συνθέτει ένα ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στον Εφραίμ, τη νέα του σύζυγο και το γιο του.
Σε αυτούς τους πόθους αναφέρεται ο τίτλος;
Στον πόθο όχι μόνο για έρωτα αλλά και για ιδιοκτησία. Όλοι τους θέλουν κάτι να έχουν στην κατοχή τους. Ένα κομμάτι γης, ένα σπίτι, κάτι, κάποιον. …Ο πιο μεγάλος πόθος, όμως, ποιος είναι; Εκείνος για την επιβίωση.
Τι σας έκανε να επιλέξετε για πρωταγωνιστές τον Γιώργο Κέντρο και την Μαρία Κίτσου;
Ποτέ δεν ανεβάζω ένα έργο αν δεν έχω τους κατάλληλους ηθοποιούς. Ήθελα από παλιά να συνεργαστώ με τον Γιώργο Κέντρο κι ο ρόλος του Εφραίμ του πάει πολύ. Όσο για την Άμπι, αναζητούσα μια όμορφη, δυναμική ηθοποιό, ικανή όμως να παίξει ένα ρόλο που να μην είναι …αριστοκρατικής φύσης. Η Μαρία Κίτσου τα έχει όλα αυτά και, επιπλέον, μια σκληρότητα πολύ ταιριαστή. Στον εξίσου δύσκολο και γεμάτο εξάρσεις ρόλο του Ήμπεν θα δείτε έναν ακόμη θαυμάσιο ηθοποιό, τον 28χρονο Γιώργο Χριστοδούλου.
Ποιά είναι η πιο βασική οδηγία που δίνετε στους ηθοποιούς σας; Να βρούμε τον τρόπο σκέψης των χαρακτήρων. Μόνο τότε θα περάσουμε πέρα από τα ορατά, στα αόρατα, σε όσα δεν φαίνονται αλλά είναι η ουσιαστική τους αλήθεια.
Αποχωρήσατε αιφνιδιαστικά προ τετραετίας από το χώρο του θεάτρου, κλείνοντας το Απλό θέατρο. Κύλησαν με πικρία αυτά τα χρόνια; Καθόλου! Ήταν χρόνια ηρεμίας και διαλείμματος. Με την παύση των επιχορηγήσεων, είχα βρεθεί σε έναν οικονομικό εγκλωβισμό. Έπρεπε να κλείσω το θέατρο. Στην αρχή, πληγώθηκα. Σιγά-σιγά το ξεπέρασα. Ξαναβρήκα το χιούμορ και τη χαλαρότητά μου που τα είχα χάσει. Ησύχασα. Πάνω από όλα; Ευχαριστήθηκα όσο ποτέ στα τριάντα χρόνια που είμαστε μαζί τη σχέση μου με την Ελένη (σημ. αναφέρεται στη σύζυγό του, Ελένη Καραίνδρου)!
Αλήθεια, πώς γνωριστήκατε;
Είχα το θράσος να της ζητήσω, όταν εκείνη ήταν ήδη αναγνωρισμένη, να γράψει τη μουσική για τη «Νίκη» της Λούλας Αναγνωστάκη που θα ανέβαζα. Βρεθήκαμε ένα βράδυ, πήγαμε σε ένα ταβερνάκι, περάσαμε πολύ ωραία –γιατί, όταν είμαι χαλαρός, έχω πολύ χιούμορ-, γυρίσαμε σπίτι της και το πρωί που ξυπνήσαμε, είδαμε χιονισμένη όλη την Αθήνα, όπως τώρα! Ε, από τότε είμαστε μαζί.
Ποιες παραστάσεις έχετε δει τελευταία που σας άρεσαν πολύ;
Επειδή πάντα παρακολουθώ τους νέους, πρέπει να πω ότι μου άρεσαν το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο» που έκανε ο Κώστας Γάκης και η «Μισαλλοδοξία» της Ιούς Βουλγαράκη. Είδα θέατρο, όμως, και εκτός Ελλάδας. Στη Σαουμπίνε του Βερολίνου είδα την αγαπημένη μου σκηνοθέτιδα, την Κέιτι Μίτσελ να ανεβάζει μια παράσταση-αριστούργημα, «Yellow Wallpaper» ήταν ο τίτλος. Είδα, επίσης, μια μοντέρνα διασκευή στις «Τρεις αδερφές» του Τσέχοφ στο λονδρέζικο Young Vic από τον Αυστραλό Μπένεντικτ Άντριους: όλη η δράση γινόταν γύρω από 18 τραπέζια. Είδα και τη συνεργασία του Ρομέο Καστελούτσι με τον Έλληνα μαέστρο, τον Θεόδωρο Κουρεντζή στην «Ιεροτελεστία της Άνοιξης», ένα φοβερό μουσικό θέαμα μες στην πάχνη από τα κόκαλα των ζώων…
Πείτε μου τώρα για εσάς. Πώς καταλήξατε από την Ανωτάτη Βιομηχανική στο θέατρο;
Παράτησα στο β΄ έτος την Βιομηχανική. Έμαθα, ευτυχώς, πέντε πράγματα για τα οικονομικά και τη ψυχολογία της εργασίας που δεν τα ξέχασα ποτέ. Όλη μέρα, όμως, ήμουνα στο Θέατρο Τέχνης. Καταλυτικό γεγονός ήταν ότι ο Κάρολος Κουν μου ζήτησε, επειδή γνώριζα αγγλικά, να είμαι δίπλα του στις πρόβες για το «Γυρισμό» του Πίντερ, ώστε να του επισημαίνω πότε το κείμενο λέει «pause» (παύση) και πότε «silence» (σιωπή). Τότε λάτρεψα τον Πίντερ, με τον οποίο και συνδεθήκαμε αργότερα, τότε μπήκε μέσα μου και το μικρόβιο της σκηνοθεσίας…
Μιλήστε μου για τον Πίντερ. Ανεβάσατε τα έργα του, γνωριστήκατε προσωπικά…
Βέβαια. Τον επισκεπτόμασταν με την Ελένη στο Λονδίνο, στο υπέροχο αυτό σπίτι που είχε με τη γυναίκα του. Καθόμασταν στην πίσω αυλή, με τις βρυσούλες και τα λουλούδια και μιλούσαμε, μιλούσαμε… Άνθρωπος με βαθιά πολιτική σκέψη, φανατισμένος, επίμονος πολύ!
Τι έχετε κρατήσει από τη θητεία σας στο Θέατρο Τέχνης;
Ίσως την ταπεινότητα και το τελετουργικό χαρακτήρα των προβών. Σαν εκκλησία, σα θρησκεία δεν είναι και το θέατρο; Μπαίνεις μέσα και αλλάζουν τα πράγματα. Μυρίζει λιβάνι. «Σιγά, μην κάνεις θόρυβο»: αυτό νομίζεις ότι ακούς. Εμένα, ξέρετε, μου άρεσε, από μικρός, να πηγαίνω στην εκκλησία. Μου άρεσαν ιδιαιτέρως, μάλιστα, οι κηδείες! Ήμουν ένα πολύ μελαγχολικό παιδί. Ένιωθα μια ηδονή με τη στενοχώρια… Ευτυχώς, το ξεπέρασα!
Συνέβη κάτι καθοριστικό κι αλλάξατε;
Κάποια στιγμή, συναντήθηκα με έναν θεραπευτή. Μεταξύ άλλων, μου είπε το εξής: «Αν συνεχίσεις έτσι, θα γίνεις σαν τον χασάπη. Καθώς περνούν τα χρόνια, αρχίζει κι εκείνος να μοιάζει με γουρούνι. Έτσι κι εσύ, αν συνεχίσεις να ζητάς τη στενοχώρια, μόνο αυτή θα σε βρίσκει!»
Περισσότερες πληροφορίες
Πόθοι κάτω από τις λεύκες
Ο δεσποτικός πατέρας, η τρίτη σύζυγός του και ο μικρότερος γιος του από το δεύτερο γάμο συμβιώνουν υποχρεωτικά στη φάρμα του πρώτου, με δραματικές συνέπειες για όλους στο κορυφαίο αυτό δράμα του αμερικανικού ρεαλισμού
