Πηγαίος και αληθινός ο Αιμίλιος Χειλάκης δε φοβάται να μείνει «Μόνος με τον Άμλετ», αναλαμβάνει τις παραγωγές των παραστάσεων του, ξέρει τι θέλει να διεκδικήσει και ποιους να αφήνει πίσω, και δε μασάει τα λόγια του για όλα όσα πυροδότησε η αποπομπή Γιώργου Λούκου από το Ελληνικό Φεστιβάλ.
Συνεχίζει να βρίσκεσαι «Μόνος με τον Άμλετ». Τι επιδιώκεις μέσα από αυτή τη σόλο σκηνική ανάγνωση;
Ο Άμλετ είναι ο λόγος που κάνω θέατρο με κανόνα και τεχνική. Θέλω να δείξω το ίδιο το έργο. Δεν παίζω το ρόλο, παίζω τη παράσταση. Φέτος συνεργάστηκα με τη Πατρίσια Απέργη στη κίνηση και αυτό με βοήθησε πολύ. Κάνω το απόλυτο σκηνικό παιχνίδι με φοβερό κανόνα και από κάτω βγαίνει η ιστορία. Τι πιο ωραίο! Προσπαθώ κάθε μέρα να μη χάσω το στόχο, να κάνω τη σωστή κίνηση, να διατηρήσω τις στίξεις που έχω φτιάξει. Τα ερωτηματικά για τον Άμλετ, τις άνω τελείες για τη Γερτρούδη, τις τελείες για τον Κλαύδιο, τα θαυμαστικά για τον Πολώνιο. Χαίρομαι γιατί κανείς δε μιλάει για επίδειξη τεχνικής, βιρτουοζιτέ. Βλέπουν όλοι την ιστορία σ’ αυτή τη παράσταση.
Το τέλος των παραστάσεων του Άμλετ σηματοδοτεί και το τέλος της συνεργασίας σου με το θέατρο Κιβωτός. Τι συνέβη;
Σταματά η συνεργασία με το θέατρο που διαχειρίζεται ο Τάσος Παπανδρέου γιατί οι παραστάσεις που κάνω δεν τον αφορούν. Ψάχνω να βρω θέατρο για του χρόνου προκειμένου να επαναλάβουμε την παράσταση «Ταρτούφος ή Οι απατεώνες» που έκανα μαζί με το Μανώλη Δούνια έναν άνθρωπο με εκρηκτικό χιούμορ που εκτιμώ πολύ και που γνώρισα ως βοηθό του Δημήτρη Μαυρίκιου στον «Ερρίκο Δ΄». Το ότι έδινα σκηνοθετικές οδηγίες στη Ράνια Οικονομίδου, μια ηθοποιό που έχω θαυμάσει είναι από μόνο του breathtaking, καταλαβαίνω πολύ καλά την αξία αυτού του πράγματος και αξίζει να το συνεχίσω. Αν εμείς είμαστε σεβαστικοί προς τους μεγαλύτερους, εκείνη είναι πιο σεβαστική με τους νεότερους. Στο θέατρο όποιος νομίζει πως είναι κάτι πιο σημαντικό από το καλλιτεχνικό έργο δεν έχει να κάνει δουλειά μαζί μου. Δεν μπορεί να είναι πιο σημαντικός ο Χειλάκης από τον Άμλετ. Ακόμα και κανένας Ολίβιε δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντικός από τον Άμλετ. Μπορεί να είναι σημαντικός τη στιγμή που το κάνει αλλά πιο σημαντικός από το έργο δεν είναι.
Τα τελευταία χρόνια αναλαμβάνεις την παραγωγή και τη σκηνοθεσία στις παραστάσεις σου. Βρίσκεσαι σε μια αναζήτηση πέραν της υποκριτικής;
Η αλήθεια είναι ότι για τον Ταρτούφο είχε απευθυνθεί σε δυο σκηνοθέτες αλλά τη δεδομένη χρονική στιγμή δε μπορούσε να υπάρξει συνεργασία. Υπάρχουν κάποιοι επαγγελματικοί στόχοι στη ζωή που σου ορίζονται μέσα στα χρόνια. Είμαι 46 ετών και μετρώντας συνεργασίες με ανθρώπους που έχω αγαπήσει αποφάσισα να κάνω κάποια πράγματα και να αναλάβω το κόστος τους. Δεν με ενδιαφέρουν οι ρόλοι πια. Με ενδιαφέρει πολύ να γίνονται παραστάσεις, οι οποίες για τη δική μου αισθητική είναι σημαντικές. Θέλω να παίζω σε παραστάσεις που αν τις έβλεπα θα ζήλευα. Η αισθητική και η ανάγκη μου, μου έχουν ορίσει το τρόπο με τον οποίο κινούμαι. Έχοντας δουλέψει με πάρα πολλούς ανθρώπους, μέσα στα χρόνια αντιλήφθηκα ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί και θέλω να ξανά δουλέψω μαζί τους.
Μπορεί βέβαια ένας ηθοποιός να δουλέψει και με κάποιους ανθρώπους που δεν είναι σημαντικοί για εκείνον αλλά κάτι κερδίζεις και από αυτούς. Έγινε μια ωραία βόλτα λοιπόν και κάποια στιγμή αναρωτήθηκα: «ποιος παραγωγός θα αναλάβει αυτό που θέλω να κάνω; Τον «Οιδίποδα Τύραννο» για παράδειγμα με ένα Λιθουανό σκηνοθέτη στην Επίδαυρο;». Το 2012 λοιπόν, αποφάσισα να κάνω το έργο του Σοφοκλή με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις στη σκηνοθεσία. Η παράσταση έγινε με το φεστιβάλ Αθηνών και το ΔΗΠΕΘΕ Βόλου, το οποίο μου έδωσε υλικοτεχνικό εξοπλισμό, αλλά εγώ ανέλαβα την περιοδεία των πενήντα παραστάσεων. Ξέρεις τι θα πει περιοδεία; Ένα χωριό που μετακινείται διαρκώς. Είμαι ένας ηθοποιός που ιδίοις εξόδοις κάνει τη μούρλα του.
Τι είναι πιο σημαντικό: ο ρόλος ή ποιος κάνει την παράσταση;
Όταν διαλέγεις να έχεις στο «Φιλοκτήτη», για παράδειγμα, σκηνοθέτη το Κώστα Φλίππογλου και ηθοποιούς το Μιχαήλ Μαρμαρινό και το Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη ξέρεις ότι αυτοί οι άνθρωποι θα είναι συνεπείς σε κάτι υψηλό και θα τραβήξουν και σένα κάπου. Το ποιος κάνει τη παράσταση έχει μεγάλη σημασία. Έπαιζα με το Μιχαήλ δίπλα δίπλα, στην παράσταση του 2014 και κάθε βράδυ κέρδιζα κάτι, το οποίο δεν ήταν μάθημα υποκριτικής αλλά συμβάν επί σκηνής. Θα ήθελα κάποια στιγμή να βρω ένα παραγωγό που να μου τρέχει τα πράγματα αλλά κανείς δεν αναλαμβάνει τις τρελές μου.
Έχουμε δει παραγωγούς- κομήτες να κάνουν δύο παραστάσεις και μετά να εξαφανίζονται. Πως βλέπεις να διαμορφώνονται τα πράγματα σε επίπεδο θεατρικής παραγωγής;
Κομήτες- παραγωγοί υπήρχαν και τη δεκαετία του ’50, του ‘60 και του ’ 70. Το ότι είχαν παραμείνει για σαράντα χρόνια ο Βαγγέλης Λιβαδάς και ο Γιώργος Λεμπέσης δεν ήταν τυχαίο. Και οι δυο αυτοί παραγωγοί ήταν διαρκώς παρόντες στο θέατρο και είχαν χάσει του κόσμου τα λεφτά. Ο Λεμπέσης είχε ανεβάσει προ 20ετίας το «Βιολιστή στη στέγη» και ήξερε πως και να γέμιζε το θέατρο, θα έμπαινε μέσα, όμως ήταν τόσο χαρούμενος που είχε κάνει αυτή τη παραγωγή. Αυτή, η παλιά στόφα θεατρικών παραγωγών δεν υπάρχει πια. Αν κάποιος επιμείνει σε μια δεκαετία βάζοντας και βγάζοντας λεφτά για το θέατρο μπορώ να τον παραδεχτώ. Παραδέχομαι το Γιώργο Λυκιαρδόπουλο που βρίσκεται παραπάνω από δέκα χρόνια στο χώρο. Μαζί του νιώθω πολύ μεγάλη ασφάλεια απλά δεν έχει τύχει ακόμα να βρεθούμε.
Βλέπεις χαρούμενους ανθρώπους στο θέατρο;
Βλέπω χαρούμενους ανθρώπους που επιμένουν και ο στόχος τους δικαιώνεται. Βλέπω χαρούμενους ανθρώπους γιατί παίρνουν τα λεφτά τους την ώρα τους, γιατί τους έρχεται κάτι στο κεφάλι και μπαίνουν στη διαδικασία να το κάνουν. Δε βλέπω χαρά σε ανθρώπους που νομίζουν ότι τους χρωστάει ο κόσμος.
Επιμένεις πεισματικά στους στόχους σου;
Είμαι στοχοπροσηλωμένος σε ότι κάνω. Δεν είναι τυχαίο ότι από την ευλογημένη μέρα που πήρα τηλέφωνο το Λευτέρη Βογιατζή για να δουλέψω μαζί του, μέχρι τη στιγμή που ξεκίνησα να κάνω παραγωγές, οι άνθρωποι που ζήτησα να δουλέψω μαζί τους είχαν μια συγγένεια με μένα. Για να συγγενέψω μαζί τους φαίνεται ότι αναζητούσαν μια οικογένεια την οποία θεωρούσα σημαντική.
Αρκετοί ηθοποιοί πλέον δεν πληρώνονται από τις θεατρικές παραγωγές στις οποίες συμμετέχουν. Έχεις προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες σου ως ηθοποιός;
Έχω δουλέψει αμησθί στις περισσότερες παραγωγές μου. Έχω δουλέψει και αλλού, απλά για μένα η εμπειρία αυτή, έγινε πολύ μεγάλο εργαλείο και όπλο. Για το λόγο αυτό πολλές φορές βοηθάω νέους ανθρώπους όταν μου ζητηθεί, είτε με τη φωνή, είτε με την παρουσία μου σε κάτι που θα κόστιζε. Το να μη πληρώνεται κάποιος έχει να κάνει με τους νόμους της αγοράς.
Υπάρχει άραγε το ανάλογο κοινό για τις τόσες πολλές παραστάσεις που παίζονται στην Αθήνα;
Όχι. Το οξύμωρο σχήμα που φαίνεται να υπάρχει, κάποια στιγμή θα μπει στον κανόνα της ήρας και του σταριού. Και δεν αναφέρομαι στο καλό και το κακό. Κάποια στιγμή θα δουλεύουν όσοι έχουν ευκαιρίες ή τις κυνηγούν.
Συνεπώς χρειάζεται και τύχη μαζί με το ταλέντο. Νιώθεις τυχερός;
Είμαι τυχερός γιατί μου έκατσαν αυτά που κυνήγησα. Το θέμα είναι, τι κάνεις όταν σου κάθονται τα πράγματα; Πρέπει να είσαι παρόν και στη συνέχεια να δείξεις αυτό που θες να κάνεις. Όταν είσαι 25 χρόνων και δουλεύεις με το Βογιατζή στο «Μισάνθρωπο» αυτό είναι βραβείο. Μετά πως αξιοποιείς αυτή την εμπειρία; Είναι σημαντικό το πώς συνεχίζει να κάνει τη δουλειά του ένας ηθοποιός. Βλέπω παραστάσεις ανθρώπων της γενιάς μου και τις ζηλεύω. Σκέφτομαι τη διαδικασία στην οποία μπήκε το μυαλό τους και αναρωτιέμαι πως μπορώ να μπω κι εγώ σ' αυτή. Αυτό είναι συνομιλία στο θέατρο.
Ποιος υπήρξε δάσκαλος σου; Ποιον θέλεις να φτάσεις και να ξεπεράσεις;
Το καλοκαίρι θα παίζω στην « Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη με έναν από τους ανθρώπους που έχω θαυμάσει πάρα πολύ, το Μιχαήλ Μαρμαρινό. Είναι από τους σκηνοθέτες που σου μαθαίνει ότι το σημαντικό είναι η παράσταση και όχι εσύ. Στις δραματικές σχολές είχαμε μάθει από το Στανισλάφσκι «Πλάθοντας ένα ρόλο». Το ρόλο το φτιάχνεις όμως την παράσταση παίζουμε, δεν παίζουμε το ρόλο. Χρειάζονται δάσκαλοι και προσωπικός μόχθο για να το καταλάβεις, κι όταν το καταλάβεις πρέπει να το αναλάβεις. Συμβάν και πράξη. Η ανάληψη τους σε κάνει να βγεις και να παίξεις ένα ρόλο και ας πουν μετά ότι θέλουν. Αρέσει δεν αρέσει, δεν έχει σημασία αυτό είναι δευτερεύον.
Στο Μιχαήλ με μαγεύει ο λόγος του. Μου καλύπτει πάρα πολλά κενά, τα οποία με ένα περίεργο τρόπο τα αφήνω πάντα κενά για να έχω να σκοντάφτω κάπου. Μου άρεσε πάρα πολύ το προσωπικό του χιούμορ και με ιντριγκάρει η χαρά του. Την πιο τρελή ιδέα τη λέει τόσο χαρούμενα που λες τέλεια, θα το κάνω. Πέραν της ασφάλειας που έχεις με ένα μεγάλο σκηνοθέτη έχεις και την ασφάλεια ότι δεν θα κριθείς από αυτόν. Μπορείς να κάνεις λάθος και να διορθωθεί δεν θα καταστραφεί κανένας.
Ποιο ρόλο κρατάς στη «Λυσιστράτη» του Εθνικού;
Μόλις ξεκινήσαμε πρόβες και δεν ξέρω ακόμα. Από την αρχή μας δόθηκαν κείμενα και μας ζητήθηκε να σημειώσουμε ότι θέλουμε. Έχει ένα πολύ συγκεκριμένο λόγο για τον οποίο θέλει να κάνει αυτή την παράσταση ο Μαρμαρινός.
Έχει διαρρεύσει ότι ο Μιχαήλ Μαρμαρινός έχει την πρόθεση να «παίξει» με το γυμνό η παράσταση. Αληθεύει;
Το γυμνό είναι ένδυμα. Στην αριστοφανική «Ειρήνη» του Κάρολου Κουν η Οπώρα με η Θεωρία είχαν κάτι μεγάλα ψεύτικα βυζιά. Αν ήταν πραγματικά ποια θα ήταν η διαφορά; Στη «Λυσιστράτη» υπάρχει μια διαρκής στύση, οι άνδρες τελούν υπό πριαπισμό. Το κουλό θα ήταν να βάλεις τον Ορέστη με στύση ή με ένα ψεύτικο φαλλό στην «Ηλέκτρα». Δεν έχουν νόημα οι σεμνοτυφίες. Σε μετάφραση Ζενάκου τραγουδούσαμε στην αναβίωση των «Αχαρνέων» του Αριστοφάνη του Καρόλου Κουν, το 1990: «φαλλοί του Βάκχου αχώριστοι και συντροφιά δικιά μου στα ξεφαντώματα μου». Ο Αριστοφάνης είναι σαν τα ρεμπέτικα. Εκείνα, μιλάνε για τους μπάτσους, για τη φούντα και τον αργιλέ. Ο Αριστοφάνης μιλάει για σκληρά πράγματα της εποχής του με απίστευτο χιούμορ.
Πως ορίζεις το χιούμορ;
Χιούμορ είναι το να φας μια σφαλιάρα και να γελάσεις. Δεν είναι το να ρίξεις μια σφαλιάρα και να γελάσεις. Δεν έχουν χιούμορ οι Έλληνες. Μπορείς να αυτοακυρωθείς; Αν πιστεύεις πολλά πράγματα για τον εαυτό σου δεν αυτοακυρώνεσαι εύκολα. Για να αυτοακυρωθείς πρέπει να ξέρεις ποιος είσαι, τι φοβάσαι, τι αγαπάς, τι θέλεις να πετύχεις και τι δεν μπορείς να πετύχεις. Εδώ, έχουμε βαθύ πρόβλημα αυτοαναγνώρισης γιατί είναι καταθλιπτικές οι συνθήκες. Τα πράγματα είναι δύσκολα. Τι μπορούμε να κάνουμε; Να λέμε ιστορίες που κάτι έχουν να πουν ώστε αυτοί που θα τις ακούσουν να τους ξαναγεννηθεί κάτι.
Ποια θέσης πήρες στη φεστιβαλική υπόθεση που εμπλέκει τον υπουργό πολιτισμού με τον Γιώργο Λούκο και τον Γιαν Φαμπρ;
Πήρα θέση στο να μη φύγει ο Γιώργος Λούκος από το φεστιβάλ. Δεν μπήκα στη διαδικασία για το Φαμπρ γιατί δεν έφταιγε αυτός, έφταιγε ο υπουργός πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς. Η δίωξη του Λούκου ήταν σταλινικού τύπου. Αυτό σημαίνει, διασπείρω μια φήμη μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αναλαμβάνω μετά τη φήμη που έχω διασπείρει και σε δικάζω μέσω αυτής χωρίς να έχει προηγηθεί δικάσιμος που να αναγνωρίζει ότι είσαι ένοχος. Είχε δρομολογηθεί η ιστορία του οικονομικού ελέγχου αλλά όλο αυτό το έλλειμμα δεν ξέρουμε αν έγινε πριν ή μετά το Λούκο. Κάποιος έπαιξε έναν ύπουλο ρόλο εδώ. Αν άλλαζε ο καλλιτεχνικός διευθυντής κανονικά και με το νόμο, δεν θα είχε γίνει τίποτα. Το να υπάρχει αυτού του τύπου η δίωξη ε, αυτό σε εξοργίζει. Και μετά λες, εγώ σας ψήφισα για να είσαστε ρεβανσιστές; Με προσβάλλετε.
Δηλαδή πιστεύεις πως ήταν πολιτική δίωξη;
Ασφαλώς. Μετά, για να μπαλώσουν τα ασυμμάζευτα όταν ξεκίνησε η θύελλα αντιδράσεων γύρω από την αποπομπή του Λούκου, αντί αυτό να ληφθεί υπόψη τι έκαναν; Έφεραν στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή έναν άνθρωπο, ο οποίος από τον Ιανουάριο δήλωνε ότι είναι curator. Δεν ξέρανε ποιος είναι ο Φαμπρ; Όλοι γνωρίζαμε ότι είναι ένας εκκεντρικός, εξτραβαγκαν άνθρωπος. Το τι πρόγραμμα θα έκανε δεν το είχαν ψάξει καθόλου. Ο Φαμπρ δε φταίει. Είναι σαν να φέρνεις ένα ζαχαροπλάστη να σου μαγειρέψει μοριακή κουζίνα. Γίνεται;
Πιστεύεις ότι υπήρξαν βεβιασμένες αντιδράσεις από την πλευρά των καλλιτεχνών αμέσως μετά τη συνέντευξη τύπου με τον Γιαν Φαμπρ;
Δε συμφωνώ με όλα όσα είπαν για τον Φαμπρ και διαφωνώ πάρα πολύ με το χαρακτηρισμό persona non grata. Δεν είναι ο συγκεκριμένος άνθρωπος non grata, είναι μια ολόκληρη πολιτική, η οποία λέει ότι πρέπει να βγάλουμε έναν άνθρωπο που είχαμε δέκα χρόνια κι έκανε πάρα πολύ καλά τη δουλειά του, για να βάλουμε τους δικούς μας.
Δηλαδή πιστεύει ότι η επιλογή του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών ήταν δρομολογημένη;
Είναι ένας άνθρωπος που ανήκει στον κύκλο του Σύριζα κι αυτό δεν το έχει κρύψει. Ούτως ή άλλως είχε ακουστεί το όνομα του για διάδοχος του Λούκου. Είχε δηλώσει ότι δεν τον ενδιαφέρει και μετά ήρθε ο Φαμπρ. Εμείς, αυτά ξέρουμε. Το ότι δέχτηκε κάτι το οποίο ήταν λύση ανάγκης για να γίνει το φεστιβάλ, αυτό είναι προς τιμήν του. Πάντως είναι γεγονός ότι από την πλευρά του υπουργείου πλησίασαν κάποιον ο οποίος ανήκει στον δικό τους περίκλειστο χώρο. Ονειρεύομαι ένα κράτος που να δίνει το κέλυφος για να μπορεί να ανθίσει η δική μας πρωτοβουλία. Ένα σοσιαλιστικό κράτος, όχι ένα κράτος σοβιετικού τύπου.
Περισσότερες πληροφορίες
Μόνος με τον Άμλετ
Ο διαχρονικός ήρωας του Σαίξπηρ αναρωτιέται για την ύπαρξη σε μια σκηνική σύνθεση στην οποία ο Αιμ. Χειλάκης ερμηνεύει όλους τους ρόλους
