© Pinelopi Gerasimou
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε ιστορικά πλοία να μετατρέπονται σε μουσεία – πάρτε για παράδειγμα, στα καθ’ ημάς το Θωρηκτό Αβέρωφ και τη μυθική "Νεράιδα" του Γιώργου Λάτση, που εδώ και χρόνια έχουν αγκυροβολήσει στη Μαρίνα του Φλοίσβου. Όμως, το πλωτό μουσείο του ιδρύματος Art Explora είναι μια πολύ διαφορετική περίπτωση. Το πρώτο πλωτό μουσείο στον κόσμο είναι μέρος ενός πολυσυλλεκτικού, περιοδεύοντος πολιτιστικού φεστιβάλ, το οποίο, μετά από ένα μεγάλο ταξίδι σε θάλασσες και ωκεανούς και στάσεις σε εννιά πόλεις της Μεσογείου, έφτασε και στην Ελλάδα. Το Art Explora Festival θα βρίσκεται στο λιμάνι του Πειραιά, και συγκεκριμένα στην πύλη Ε8, έως την Κυριακή 12 Οκτωβρίου, με στόχο να προσφέρει δωρεάν πρόσβαση σε καινοτόμες καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εμπειρίες.
Το φεστιβάλ είναι μια πρωτοβουλία του διεθνούς οργανισμού Art Explora, που από το 2019 ενθαρρύνει νέους διαλόγους ανάμεσα στις εικαστικές τέχνες και το κοινό, διοργανώνοντας δράσεις που προωθούν την ελεύθερη πρόσβαση στον πολιτισμό. Καλλιτέχνες από διαφορετικά πεδία, πολιτιστικά ιδρύματα και κοινότητες έχουν συνεργαστεί με τον οργανισμό, εξερευνώντας όλες τις μορφές τέχνης και προσφέροντας μοναδικές πολιτιστικές εμπειρίες για όλους.
Πρόσφατα, ο επιχειρηματίας και ιδρυτής του Art Explora, Frédéric Jousset, ενώ αναζητούσε τρόπους για να γίνει το όραμα του ιδρύματός του ακόμα πιο συλλογικό, αποφάσισε να μετατρέψει ένα καταμαράν σε πλωτό μουσείο, το οποίο θα γίνει κοιτίδα πολιτισμών και χώρος ζύμωσης για πολλές κουλτούρες. Το ταξίδι του Art Explora Festival ξεκίνησε την άνοιξη του 2024 και θα ολοκληρωθεί το φθινόπωρο του 2027, έχοντας κάνει στάσεις σε συνολικά δεκαπέντε χώρες της Μεσογείου. "Η τέχνη πρέπει να ανήκει σε όλους – αυτό είναι το όραμα στην καρδιά του Art Explora. Προσφέροντας κάθε πρόγραμμα δωρεάν σε όλους, αποδεικνύουμε πως η τέχνη και ο πολιτισμός μπορούν να καταλύσουν τα εμπόδια και να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά. Το φεστιβάλ μας είναι μια ανοιχτή πρόσκληση: ελάτε στο πλοίο, συμμετέχετε ενεργά και ανακαλύψτε πώς η τέχνη μας ενώνει – από το πλοίο ως τη στεριά, σε όλη τη Μεσόγειο και πέρα από αυτήν", αναφέρει ο Jousset.
Τι κρύβεται μέσα σε ένα πλωτό μουσείο;
Ένα επίτευγμα μηχανικής και ναυπηγικής αρχιτεκτονικής, το πλωτό μουσείο του Art Explora Festival σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Axel de Beaufort και Guillaume Verdier και κατασκευάστηκε στο ναυπηγείο Perini Navi στην Ιταλία. Μπορεί να φιλοξενήσει καθημερινά 2.000 άτομα και διαθέτει μια καθηλωτική έκθεση που σχεδιάστηκε με τη συνεργασία του Μουσείου του Λούβρου, ένα ιδιαίτερο ηχητικό πρότζεκτ και έργα που προέκυψαν από διάφορα προγράμματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας.
Εμείς είχαμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε τα μυστικά του πλωτού μουσείου την ημέρα των εγκαινίων (3/10) και να ανακαλύψουμε την ενδιαφέρουσα ιστορία του. Δεν χρειάζεται να περπατήσει κανείς πολύ για να εντοπίσει το εντυπωσιακό κατασκεύασμα. Βγαίνοντας από το μετρό του Πειραιά, μπαίνοντας στο λιμάνι και προχωρώντας προς την πύλη Ε8, αμέσως ξεχωρίσαμε το επιβλητικό κατάρτι του καταμαράν, ύψους 55 μέτρων, με τη φράση "ideally you would sea where to go" να ανεμίζει στη σημαία του.
Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που ανεβήκαμε σε πλοίο, η περιήγηση σε εκείνο του Art Explora ήταν σαφώς διαφορετική. Η εμπειρία της ξενάγησης στο μινιμαλιστικό πλοίο-μουσείο διαμορφώνεται ανάλογα με το λιμάνι στο οποίο θα καταπλεύσει. Στον Πειραιά, η επίσκεψη περιλαμβάνει μια πολύ ιδιαίτερη ηχητική εμπειρία, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το γαλλικό ερευνητικό ίδρυμα μουσικής και ήχου Ircam. Οι συντελεστές του φεστιβάλ πολύ εύστοχα περιγράφουν το πρότζεκτ ως μια "ηχητική Οδύσσεια". Φορώντας ακουστικά και ξαπλώνοντας στις άνετες καρέκλες στο κατάστρωμα του πλοίου, το κοινό παρασύρεται σε ένα πολύ ιδιαίτερο ταξίδι εντεκάμισι λεπτών, ένα σταυροδρόμι γλωσσών, πολιτιστικών πρακτικών και εθίμων που αποκαλύπτει τον πλούτο και την ποικιλομορφία της Μεσογείου, από την καθημερινότητα των ντόπιων μέχρι τις πιο χαρακτηριστικές μουσικές κάθε τόπου.
Η εμπειρία συνεχίζεται στον εσωτερικό χώρο του καταμαράν, όπου σύγχρονες τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας ταξιδεύουν τους επισκέπτες πίσω στο χρόνο, στη χρυσή εποχή της Αλεξάνδρειας, της Αθήνας και της Βενετίας. Το ολοκαίνουργιο πρότζεκτ "Μεσογειακά θαύματα" σχεδιάστηκε από τη Ubisoft (γνωστή για το gaming franchise "Assassin's Creed") αποκλειστικά για το Art Explora Festival.
Μια ζωντανή πολιτιστική σκηνή στον Πειραιά
"Είναι μεγάλη μας χαρά και υπερηφάνεια να βλέπουμε τα πανιά του Art Explora να υψώνονται στον καταγάλανο ουρανό του Πειραιά, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ζωντανά λιμάνια της Ευρώπης. Πριν από 18 μήνες ξεκινήσαμε την οδύσσειά μας στη Μεσόγειο από τη Μάλτα, τη Βενετία, τη Μασσαλία, την Ταγγέρη, το Ραμπάτ, το Δυρράχιο, τις Κάννες, τη Νίκαια και τη Ριέκα, και τώρα, επιτέλους, Ελλάδα, είμαστε εδώ!" δήλωσε ενθουσιασμένος ο Frédéric Jousset κατά τη διάρκεια των εγκαινίων στον Πειραιά, τη δέκατη παραθαλάσσια πόλη που υποδέχεται το Art Explora.
"Ο Πειραιάς, σταυροδρόμι πολιτισμών, σωμάτων και θαλάσσιων διαδρομών, γίνεται η σκηνή ενός εκρηκτικού, πολυφωνικού προγράμματος, που αποτυπώνει τη Μεσόγειο ως χώρο ανταλλαγής, κοινών εμπειριών, έντασης και φαντασίας"
Παρότι το πλωτό μουσείο είναι το βασικό έκθεμα του Art Explora, το φεστιβάλ διοργανώνει δράσεις και σε κάθε λιμάνι που "δένει". Μέσα σε εκθεσιακά περίπτερα βλέπουμε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και ψηφιακά εικαστικά εγχειρήματα, ενώ στην προκυμαία παρακολουθούμε περφόρμανς, ομιλίες, συνέδρια, εργαστήρια, χορό, προβολές, συναυλίες και ένα σωρό δωρεάν δράσεις. Μέσω αυτής της σύμπραξης, καλλιτέχνες, επιμελητές και πολιτιστικοί, εκπαιδευτικοί και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί συνδιαλέγονται και διαμορφώνουν ένα νέο, κοινό όραμα για τη Μεσόγειο.
Το παράλληλο πρόγραμμα του Art Explora στην Ελλάδα επιμελείται η ανεξάρτητη επιμελήτρια Κατερίνα Τσέλου. Παρευρισκόμενη στα εγκαίνια, μας περιέγραψε το θεσμό ως μια γιορτή συλλογικής προσπάθειας. "Ο Πειραιάς, σταυροδρόμι πολιτισμών, σωμάτων και θαλάσσιων διαδρομών, γίνεται η σκηνή ενός εκρηκτικού, πολυφωνικού προγράμματος, που αποτυπώνει τη Μεσόγειο ως χώρο ανταλλαγής, κοινών εμπειριών, έντασης και φαντασίας. Θέλω να ευχαριστήσω τον Frédéric Jousset και το Ίδρυμα Art Explora, τις εξαιρετικές ομάδες, όλους τους συνεργάτες μας και, πάνω απ’ όλα, τους υπέροχους καλλιτέχνες που έκαναν δυνατή την πραγματοποίηση αυτού του φεστιβάλ. Εύχομαι το Art Explora Festival να μεταφέρει τη μοναδική ενέργεια του Πειραιά στο ταξίδι του στη Μεσόγειο", τόνισε.
Παραστάσεις και περφόρμανς από τους Αντώνη Φωνιαδάκη, Αντώνη Βαή και Σοφία Μαυραγάνη έχουν ήδη μεταμορφώσει το λιμάνι του Πειραιά σε έναν ολοζώντανο χώρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας, ενώ τις επόμενες μέρες θα πραγματοποιηθούν εξίσου ενδιαφέρουσες δράσεις, όπως το κουίρ λεξικό χορού "Untitled (Figures)" από τη Λενιώ Κακλέα, η οποία επιχειρεί έναν επαναπροσδιορισμό της γυναικείας ενσάρκωσης μέσα από εμβληματικές φιγούρες (9-10/10).
Στα μουσικά highlights περιλαμβάνονται η συμμετοχική περφόρμανς "A Spontaneous Symphony for Barrels" του Γιώργου Μωραΐτη, ο οποίος μετατρέπει μεταλλικά βαρέλια πετρελαίου σε κρουστά όργανα (12/10), και το "The Odyssey" με τους Κυριάκο Καλαϊτζίδη & Εν Χορδαίς (11/10), που ανασύρει μνήμες από τη ναυτική ιστορία του Αιγαίου Πελάγους. Επίσης, το Δίκτυο Αρχιπέλαγος ετοιμάζει στις 11 Οκτωβρίου μια βραδιά αφιερωμένη στη ναυτική παράδοση των Κυκλάδων, με ζωντανή ραδιοφωνική εκπομπή, ντοκιμαντέρ, μουσική και όχι μόνο. Προτείνουμε να μη χάσετε την τελετή λήξης του Art Explora Festival στις 12 Οκτωβρίου, καθώς το Scola Society στήνει μια μουσική γιορτή για όλες τις γενιές.
Τα φώτα στη σύγχρονη τέχνη
Γεγονός είναι ότι τα εικαστικά πρότζεκτ του φεστιβάλ κλέβουν την παράσταση. Οι περισσότερες εκθέσεις βρίσκονται μέσα σε ειδικά σχεδιασμένα περίπτερα στην αποβάθρα της πύλης Ε8. Το ομαδικό πρότζεκτ "Present" αποτελεί συνεργασία με το Μουσείο του Λούβρου και αναδεικνύει γυναικείες μορφές των πολιτισμών της Μεσογείου μέσω της ψηφιοποίησης επιλεγμένων έργων από τις συλλογές του εμβληματικού μουσείου. Από την άλλη, στο "Under the Azure", οι καλλιτέχνες εμπνέονται από τη συγκινησιακή δύναμη της Μεσογείου: τους μύθους που την περιβάλλουν, τα πλάσματα που την κατοικούν και τα οράματα που φέρνει στο νου.
Ευχάριστη έκπληξη ήταν η περιήγηση στο φωτογραφικό περίπτερο, όπου φιλοξενείται η έκθεση "Undertow (Υπόγειο ρεύμα)". Φωτογραφίες και βίντεο σύγχρονων εικαστικών και φωτογράφων τεκμηρίωσης δημιουργούν ένα αφήγημα γύρω από την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, το ζήτημα της φιλοξενίας και τις εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ οικοδεσποτών και μετακινούμενων πληθυσμών που προκύπτουν από μια μεταναστευτική διαδρομή.
Τέλος, στο πλαίσιο του Art Explora Festival εκτίθενται έργα των Ιλεάνας Αρναούτου και Ισμήνης Κινγκ, Ελένης Μυλωνά, Μαρίας Νικηφοράκη και Δέσποινας Χαριτωνίδη, στην οδό Πολυδεύκους 41A, όπου εδρεύει πλέον το ATOPOS cvc x Office of Hydrocommons και έως τις 12/10 θα παρουσιάζεται η έκθεση "Liquid Ports". Μέσα από διαφορετικά έργα τέχνης και τεχνικές, οι καλλιτέχνες επεκτείνουν την αφήγηση γύρω από την ιστορία της Μεσογείου, εστιάζοντας σε πρακτικές που αφορούν το νερό του μεσογειακού Νότου ως βιωμένη αλλά και ως κριτική γεωγραφία.
Περισσότερες πληροφορίες
Liquid Ports
Η έκθεση αναπτύσσει μια εικαστική διερεύνηση καλλιτεχνικών πρακτικών με το νερό στη Μεσόγειο – τόσο ως βιωμένη όσο και ως κριτική γεωγραφία. Από τη σκοπιά του Μεσογειακού Νότου, οι οικολογικές πιέσεις και οι άνισες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης αποκαλύπτουν την ευθραυστότητα τόσο των ανθρώπινων όσο και των μη ανθρώπινων κοινοτήτων. Το «Liquid Ports» διερευνά αυτές τις εντάσεις μέσα από ένα οικοφεμινιστικό πρίσμα, αναδεικνύοντας το λιμάνι ως χώρο αντίστασης και ανθεκτικότητας. Ένα πρότζεκτ του ATOPOS cvc x Office of Hydrocommons.
