Ο Κωνσταντίνος Κορσοβίτης μας συστήνει τη μαγική τέχνη του Wayang

Με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης "A Life in Shadows", στις 6 Ιουνίου, στην Γκαλερί Blank Wall, ο Κωνσταντίνος Κορσοβίτης μιλάει στο "α" για το ταξίδι του στη Νοτιοανατολική Ασία, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αυτά τα είκοσι χρόνια της διαμονής του και τι τον εμπνέει στο θέατρο σκιών Wayang. 

Έχει παρακολουθήσει το κουκλοθέατρο και τους κουκλοπαίκτες Wayang σε μεγάλα διαστήματα κατά τις γιορτές, τις παραστάσεις και την προσωπική και κοινοτική τους ζωή στη Μαλαισία, Ταϊλάνδη, Ινδονησία και Καμπότζη. Από το 1999 έχει συγκεντρώσει και καταγράψει το Wayang σε ένα εκτεταμένο έργο που περιλαμβάνει ένα βιβλίο με φωτογραφικό υλικό (2024, River Books), ερευνητικό αρχείο, ντοκιμαντέρ μικρού μήκους και περιοδεύουσα φωτογραφική έκθεση.

Τι είναι αυτό που  σας κίνησε το ενδιαφέρον στον πολιτισμό των περιοχών που κάνατε έρευνα και πιο συγκεκριμένα στο θέατρο σκιών Wayang;
Νομίζω πως αυτό που με κέρδισε περισσότερο ήταν η πνευματική πλευρά αυτής της  τέχνης. Η πρώτη μου επαφή με το θέατρο σκιών ήταν ο Καραγκιόζης που είναι πρωτίστως για παιδιά. Όταν το πρωτοείδα στη Νοτιοανατολική Ασία, μου τράβηξε αμέσως το ενδιαφέρον καθώς συνειδητοποίησα πως δεν πρόκειται απλώς για μια μορφή διασκέδασης, αλλά για την αιώνια μάχη μεταξύ καλού και κακού. Ήταν ο τέλειος αντικατοπτρισμός της ανθρώπινης ψυχής. Ο, τι συνέβαινε στο πανί, συνέβαινε και στην καρδιά μου. Με μάγεψε αλλά επίσης με προβλημάτισε με διάφορους τρόπους.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ιστορία απ’το θέατρο σκιών Wayang;
Έχω συγκεντρώσει πολλές ιστορίες απ’ τα ταξίδια μου, αλλά θα μοιραστώ με εσάς ένα όνειρο που είδα όσο ταξίδευα στην Ινδονησία. Θυμάμαι να κάθομαι εξουθενωμένος στο ξενοδοχείο μου, ύστερα από ένα ακόμα μακρινό ταξίδι για να παρακολουθήσω μια παράσταση θεάτρου σκιών. Ένιωθα άδειος και έτοιμος να το παρατήσω. Αναρωτήθηκα τους λόγους που θέλω να κάνω αυτό το πρότζεκτ, την ποιότητα της δουλειάς μου και τη μοναξιά που ένιωθα βαθιά στη ψυχή μου. Υπάρχει βάθος και περιπλοκότητα στο θέατρο σκιών Wayang που με άφηνε κατά καιρούς συντετριμμένο ή μπερδεμένο. Ένιωθα λες και θα χρειάζονταν πολλά χρόνια πριν πετύχω μια καθαρότητα στην αφήγηση και τις φωτογραφίες μου. Εκείνο το βράδυ ονειρεύτηκα το Wayang. Ήταν η αρχή της παράστασης και ο παίκτης ψιθύριζε ένα αρχαίο μάντρα. Τεντώθηκα να ακούσω τι έλεγε καθώς προχωρούσα προς το φως. Γύρισε και μου απηύθυνε τον λόγο. "Μην σταματάς. Συνέχισε. Ο,τι κι αν είναι αυτό που ψάχνεις βρίσκεται εδώ. Οτιδήποτε λαχταρά η ψυχή και η καρδιά σου θα το βρεις." Μου έδειξε το φως καθώς γύρισε το κεφάλι του για να συνεχίσει την παράσταση. Ξύπνησα καταϊδρωμένος. Δεν τα παράτησα.

Πώς έχει διαμορφωθεί το φωτογραφικό σας ύφος ανά τα χρόνια;
Οι πρώτες, περισσότερο θεματικές μου δουλειές, έχουν δώσουν τη θέση τους σε μια πρακτική τεκμηρίωσης με έμφαση στην προσωπογραφία, την αφήγηση μιας ιστορίας και της φωτογραφικής συνάντησης μεταξύ του φωτογράφου και του θέματος. Η συνεργασία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πρακτικής μου, που εξερευνά την ταυτότητα, τη μεταμόρφωση και την αρρενωπότητα. Δουλεύω με αναλογική και digital φωτογραφία και εναλλακτική διαδικασία.

Τι θα θέλατε να περάσετε στο κοινό που θα δει τις φωτογραφίες σας ή θα διαβάσει το βιβλίο σας;
Θέλω το κοινό μου να με ακολουθήσει σε αυτό το ταξίδι. Να νιώθει πως είναι παρόν εκεί. Διάλεξα να γράψω σε ημερολογιακή μορφή, ώστε να βιώσουν ότι βίωσα και εγώ, ποιους γνώρισα και τι δυσκολίες συνάντησα στην πορεία. Κάτι άλλο που θέλησα να αποτυπώσω είναι το πως ζουν οι μαριονετίστες. Περισσότερο το σπίτι τους παρά την παραδοσιακή παράσταση και τη δουλειά στο στούντιο. Δίνοντας έμφαση στην εμπειρία της φωτογραφικής συνάντησης, ήλπιζα να σκάψω λίγο βαθύτερα, να  δείξω μια πτυχή της γυναίκας ή του άνδρα πίσω από τον καλλιτέχνη, πίσω απ’ τις μάσκες. Να ξεγυμνώσω το στρώμα της παράστασης. Προοριζόταν να είναι μια διαδικασία συνεργασίας παρά μια παθητική εμπλοκή.

Ποιες είναι οι πολιτιστικές διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ασία που σας έκαναν εντύπωση;
Φυσικά και υπάρχουν διαφορές, αλλά αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν πόσες ομοιότητες έχουν οι άνθρωποι. Όλοι θέλουμε τα ίδια πράγματα. Αγάπη, επιτυχία, υγεία και να ζούμε ειρηνικά. Οι διαφορές που εντόπισα είναι στο πώς οι άνθρωποι προσεγγίζουν τη ζωή και πώς προβάλουν τους εαυτούς τους μέσα στην κοινότητα. Στην Ελλάδα βλέπουμε τη ζωή με λογική και πάθος. Είμαστε ένα κράτος ατομικότητας που βάζουμε τις ανάγκες μας πάνω από οτιδήποτε άλλο. Περήφανοι και επίμονοι κατά καιρούς. Στην Ασία δίνεται έμφαση στην πνευματικότητα και την ομαδικότητα της κοινότητας. Κατανοούν την παροδικότητα των πραγμάτων και δίνουν βάση στο παρόν. Βάζουν πάνω απ’ τις δικές τους ανάγκες το καλό της πατρίδας τους.

Μείνατε 20 χρόνια στην Νοτιοανατολική Ασία. Πώς ήταν για εσάς η προσαρμογή εκεί;
Ήταν μια εύκολη προσαρμογή. Λατρεύω την ασιατική κουλτούρα και το φαγητό τους. Την ανακάλυψα στην Αυστραλία και από τότε με έχει συνεπάρει. Να ζεις για το τώρα, τη στιγμή. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας ήταν ο Βουδισμός που διαποτίζει κάθε στιγμή της ζωής στην περιοχή. Ακολουθεί μια φιλοσοφία ζωής που έχω αγκαλιάσει με την καρδιά μου. Άνθρωποι ζεστοί, φιλόξενοι στους ξένους.

Και στην Ελλάδα έχουμε μια μακρά παράδοση θεάτρου σκιών. Θα σας ενδιέφερε να κάνετε ένα φωτογραφικό ταξίδι στις περιοχές που φημίζονται για τη δημιουργία φιγούρων;
Με ενδιαφέρει πολύ να φωτογραφίσω την παράδοση του θεάτρου σκιών στην Ελλάδα. Το γνώρισα όσο ήμουν παιδί, οπότε αγαπώ τον Καραγκιόζη. Η ζωντάνια και το χιούμορ του είναι μέρος της ελληνικής κουλτούρας. Όχι όσο δημοφιλές συνήθιζε να είναι, αλλά εξίσου σημαντικό όσο άλλες παραδοσιακές μορφές τέχνης.

Τι σας έλειψε περισσότερο όσο ταξιδεύατε στην Ασία και τι σας λείπει τώρα που έχετε επιστρέψει στην έδρα σας;
Μου έλειψαν η οικογένεια και οι φίλοι μου περισσότερο. Ήταν δύσκολο να είμαι μακριά απ’ το σπίτι, αλλά γνώριζα πως δούλευα πάνω σε κάτι ιδιαίτερο, που είναι σπάνιο αυτές τις μέρες. Προφανώς μου έλειψαν οι ελληνικές γεύσεις. Είναι παρηγοριά για τη ψυχή και το σώμα μου.

Έχετε σκεφτεί ποιο θα είναι το επόμενό σας ταξίδι;
Θα ταξιδέψω στη Νότια Ινδία στο τέλος του χρόνου για να ξεκινήσω τη δεύτερη φάση του ντοκιμαντέρ για το θέατρο σκιών. Η Ινδία είναι η πηγή του θεάτρου σκιών σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία. Με έχει καλέσει ένας θίασος στην Κεράλα για να φωτογραφίσω τις τελετουργικές παραστάσεις βασισμένες στο Ramayana. Τριάντα παραστάσεις σε τριάντα νύχτες. Σχεδιάζω επίσης να κάνω το πρώτο μου ντοκιμαντέρ όσο θα βρίσκομαι στην Ασία.

Και για να μάθουμε και για τον άνθρωπο πίσω απ’ τον καλλιτέχνη, πείτε μας έναν καλλιτέχνη (φωτογράφο ή μη) που σας εμπνέει.
Καθώς σπούδασα και φωτογραφία και κινηματογράφο θα σας δώσω δυο καλλιτέχνες. Τον Γουόν Καρ Βάι για τις υπέροχες ταινίες που έχει κάνει ανά τα χρόνια και ο Αμερικανός φωτογράφος, Πολ Στράντ. Ήταν ο πρώτος φωτογράφος του οποίου τη δουλειά θαύμασα. Ήταν εκείνος που μου άναψε τη σπίθα. Η αγάπη μου για τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες πηγάζει από αυτόν. Εικόνες με δυνατή αφήγηση από πίσω και τις δυνατές πεποιθήσεις του.

Η έκθεση "A Life in Shadows" ανοίγει τις πόρτες της στις 6 Ιουνίου και ώρα 8.30 μ.μ. Καθ'όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα παρουσιάζεται παράλληλα το βιβλίο με φωτογραφικό υλικό του Κορσοβίτη (2024, River Books).