5 έργα που ξεχωρίζουν στην έκθεση "Η Αφρική ανάμεσά μας" του Μουσείου Μπενάκη

Μια πρόσφατη δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη, με αντικείμενα προερχόμενα κυρίως από τη Νιγηρία, το Καμερούν και την Κένυα, υπήρξε η αφετηρία για τη συλλογή ιστοριών ανθρώπων με καταγωγή από χώρες της Αφρικής που γεννήθηκαν ή ζουν στην Ελλάδα. "Η Αφρική ανάμεσά μας" στο Μουσείο Μπενάκη είναι μια έκθεση συμμετοχική, η οποία φέρνει σε πρώτο πλάνο την αφροδιασπορική κοινότητα της Ελλάδας. Είναι σχεδιασμένη από, για και μαζί με πάνω από τριάντα μέλη της κοινότητας και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA. 

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Σοφιά Χανδακά, διαλέγει 5 έργα της έκθεσης που αξίζει να προσέξετε, όταν επισκεφθείτε το μουσείο.

Πόρτες στιλ Παλατιού

Δεύτερο μισό 20ού αιώνα, Εργαστήρια Bamum, Καμερούν. Άγνωστος δημιουργός

Με απεικονίσεις ιστορικών, καθημερινών και αυλικών σκηνών, οι πόρτες αυτές είναι χαρακτηριστικές των νέων τύπων έργων τέχνης που παράγονταν στο Bamum (ή Bamoun) κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Η γέννηση του στιλ μπορεί να αναχθεί στην επιρροή του Ibrahim Njoya (1876-1933), ενός σημαντικού παραδοσιακού ηγέτη (fon) και μεγάλου διανοούμενου με έδρα το Foumban, στον οποίον πιστώνεται η δημιουργία μιας νέας γραφής και η πραγματοποίηση των πρώτων χαρτών του βασιλείου του Bamum. Το ύφος τους μπορεί να αποδοθεί στην επιρροή δύο πρωτοπόρων καλλιτεχνών του εικοστού αιώνα, του Ibrahim Njoya (συγγενή του ηγεμόνα) και του Amadou Mfunsie, στους οποίους ο fon ανέθεσε τη διακόσμηση του παλατιού.  Άλλοι καλλιτέχνες του Bamum, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υιοθέτησαν αυτές τις τεχνοτροπίες και συνέχισαν να δημιουργούν έργα εμπνευσμένα από αυτές, ειδικά για την αγορά. Είναι πιθανό ότι αυτές οι πόρτες δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στο παλάτι και ότι κατασκευάστηκαν ειδικά για το εμπόριο, αυτό που είναι γνωστό ως "made for sale", μια πρακτική με μακρά ιστορία και πολλούς ειδικευμένους δημιουργούς, οι οποίοι έχουν παίξει εξίσου σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική διαμόρφωση της περιοχής. 

Άγαλμα Tadep

20ός αιώνας, Άνθρωποι Mambila, Νιγηρία ή Καμερούν. Μη καταγεγραμμένος κατασκευαστής 

Αν και περιγράφεται από τον συλλέκτη ως "ανδρικό αγαλματίδιο", πρόκειται μάλλον για μια φιγούρα tadep. Στην παλαιότερη βιβλιογραφία, τα αγάλματα αυτά περιγράφονται ως "μορφές προγόνων", ή ως η materia sacra των αδελφοτήτων που σχετίζονται με την ασθένεια και τη θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, από τη δεκαετία του 1980, έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται.

Σκαμνί

20ός αιώνας, Άνθρωποι Bamiléké, Grassfields, Δυτικό Καμερούν. Μη καταγεγραμμένος δημιουργός 

Σκαμνί διπλής στρώσης κατασκευασμένο από κορμό δέντρου με ένθετα νομίσματα στο κάθισμα. Τα σχέδια στην περιφέρεια θυμίζουν αράχνες, ένα μοτίβο που χρησιμοποιείται συχνά σε όλα τα Grassfields και συμβολίζει τη σοφία, αλλά και τη σύνδεση με τους προγόνους. Τα σκαμνιά Bamiléké, που αποτελούσαν σύμβολο πλούτου και κύρους, απαντώνται πλέον σε όλο τον κόσμο ως διακοσμητικά αντικείμενα και η δημοτικότητά τους έχει οδηγήσει στην παραγωγή αντιγράφων και παραλλαγών.

Τα νομίσματα στο κάθισμα αυτού του σκαμνιού φανερώνουν στιγμές στην ιστορία του: τα περισσότερα είναι γαλλικά centimes (το Καμερούν ήταν γαλλική αποικία μεταξύ 1918 και 1960). Υπάρχουν δύο γερμανικά νομίσματα, αν και δεν είναι ορατή η χρονολογία (το Καμερούν ήταν γερμανικό προτεκτοράτο από το 1884 έως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο). Τέλος, ένα μοναδικό νιγηριανό νόμισμα των 10 κόμπο υποδηλώνει πως το πιθανότερο να τοποθετήθηκαν όλα μετά το 1973, οπότε και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά. 

Μάσκα-κράνος Suaga

Άνθρωποι Mambila, Καμερούν, ή Νιγηρία. Άγνωστος κατασκευαστής 

Πρόκειται πιθανότατα για ένα κάλυμμα κεφαλής σχετιζόμενο με μάσκα η οποία "χορεύεται" από τους μυημένους στoυς Suaga, μια τελετουργική θεραπευτική αδελφότητα των ανθρώπων Mambila.  Θα αποτελούσε μέρος της συνολικής μάσκας, η οποία συμπληρώνεται από ένα πλεκτό κοστούμι. Μόνο οι μυημένοι στη Suaga μπορούν να φορέσουν τη μάσκα. Καθώς δεν καταγράφηκαν πληροφορίες σχετικά με το χωριό προέλευσης της συγκεκριμένης μάσκας, δεν διαθέτουμε ένα όνομα που να περιγράφει αξιόπιστα την τελετή στην οποία θα συμμετείχε. 

Οι Mambila κατοικούν στις παραμεθόριες περιοχές της Νιγηρίας και του Καμερούν, αλλά δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στα τεχνητά σύνορα που έχουν ορίσει οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών, τα οποία διασχίζουν ανεμπόδιστα. Υπολογίζεται ότι στην περιοχή αυτή ζουν περίπου 25.000 Mambila, οι πρόγονοι των οποίων ήταν μέλη της αρχικής διασποράς της γλώσσας Bantu, που ξεκίνησε πριν από 2.000 χρόνια. 

Κούκλες

20ός αιώνας, Πολιτισμός Namji /Dowayo, Βορειοδυτικό Καμερούν. Άγνωστος κατασκευαστής

Οι άνθρωποι Dowayo ονομάζονταν επίσημα "Namji" και κάποια από τη βιβλιογραφία χρησιμοποιεί αυτή την απόδοση. Φαίνεται ότι πρόκειται για μια κούκλα γονιμότητας, που φοριέται από μια γυναίκα (στην πλάτη της) η οποία δυσκολεύεται να συλλάβει. Μπορεί επίσης να δωρίζονται σε μια νέα νύφη. Τέτοιες κούκλες δίνονταν στα νεαρά κορίτσια ως παιχνίδι αλλά και για να τις προετοιμάσουν για τον μετέπειτα ρόλο της μητέρας. Η φροντίδα αυτών των κούκλων θεωρούνταν επίσης ότι προωθούσε τη γονιμότητα. Αυτές οι κούκλες είναι πιθανόν να έχουν παραχθεί απευθείας για την αγορά (made for market).

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.