Θωμάς Δασκαλάκης©
Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το 2024 απονεμήθηκε στον Παντελή Μπουκάλα. Δείτε παρακάτω το αναλυτικό σκεπτικό πίσω από την απόφαση της Επιτροπής των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας.
Ο Παντελής Μπουκάλας (Λεσίνι Αιτωλοακαρνανίας, 1957) παραμένει επί σειρά ετών ενεργός διανοούμενος, βουτηγμένος κυριολεκτικά στις λέξεις της ελληνικής γλώσσας, πρωτίστως αναγνώστης, όπως ο ίδιος, άλλωστε, έχει πει με τις δικές του λέξεις: "Διαβάζω πολύ. Για να διαβώ κάπου αλλού, όπως το λέει η λέξη διάβασμα", διαρκώς "αναθεωρών". Απόφοιτος της Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών, ποιητής, αρθρογράφος, δημοσιογράφος, επιμελητής κειμένων και διορθωτής τυπογραφικών δοκιμίων, μεταφραστής κειμένων της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, άνθρωπος των Γραμμάτων με σταθερή και συνεπή παρουσία στον δημόσιο βίο, με νηφάλιες, υψηλόφρονες παρεμβάσεις, πρωτίστως με κοινωνικό πρόσημο, προσωπικότητα χαμηλών τόνων, γενναιόδωρος και ακάματος υπηρετεί την ελληνική λογοτεχνία και την κριτική αποτίμησή της, υπηρετεί το ήθος της λογοτεχνίας, σε συνομιλία με παλαιότερες (λόγου Χάριν: Σολωμός, Παλαμάς, Κρυστάλλης) και σύγχρονες φωνές (λόγου χάριν: Ελύτης, Ρίτσος, Αναγνωστάκης, Χάκκας, Μέσκος), με πρόταγμα μια βασανισμένη και βασανιστική ερωτηματοθεσία για όλα όσα ανθρώπους μάς ονομάζουν, αλλά και όλα όσα διαμορφώνουν τις νεοελληνικές ταυτότητες.
Με αυτή την έννοια, η επί σαράντα και πλέον έτη προσφορά του, κρίνεται ως φιλάνθρωπη και φιλέταιρη, όπως, άλλωστε, οι παρεμβάσεις του και η σε βιβλία μαστορεμένη συνεισφορά του καταδεικνύουν. Τα οδόσημα της πορείας του μέχρι σήμερα σηματοδοτούν τους σταθμούς μιας διαδρομής στα ελληνικά Γράμματα εν πλήρει εξελίξει. Εν αρχή αρθρογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά από το 1979 (Σύμπτωμα, Ο Πολίτης, Πρωινή Ελευθεροτυπία, Η Πρώτη) από το 1990 συνεργάζεται παρεμβαίνοντας από τις σελίδες της εφημερίδας Η Καθημερινή, όπου για είκοσι χρόνια είχε την ευθύνη της ανά Τρίτη σελίδας του βιβλίου. Εν τω μεταξύ, μάστορας του βιβλίου, με αγάπη για το τυπωμένο χαρτί, εξέδωσε το 1980 την πρώτη από τις οκτώ μέχρι σήμερα ποιητικές συλλογές του, κεράκια αναμμένα στην ελληνική γλώσσα (Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος, Ρήματα και Μηλιά μου αμίλητη), για μία από τις οποίες, τα Ρήματα, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (2010). Οι βιβλιοκρισίες του και οι επιφυλλίδες του στην Καθημερινή και στην Καθημερινή της Κυριακής συγκεντρώθηκαν σε τρεις τόμους (Ενδεχομένως – Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου και Υποθέσεις [δύο τόμοι], αντιστοίχως) συγκροτώντας ένα ευσύνοπτο corpus των πολύτροπων, μαχητικών και οξυδερκών δημόσιων παρεμβάσεών του και καταδεικνύοντας το εύρος των ενδιαφερόντων του, πάντοτε με τη βάσανο της ελληνικής γλώσσας να ρυθμίζει τον βηματισμό του.
Ευδιάκριτο οδόσημο αυτού του βηματισμού συνιστά η ενασχόλησή του με την αρχαία ελληνική Γραμματεία, ως μεταφραστής. Έχει καταθέσει τη μεταφραστική εργασία του για τον Επιτάφιο Αδώνιδος του Βίωνος του Σμυρναίου, τα ποιήματα του τόμου Επιτάφιος λόγος – Αρχαία ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα και τα Συμποτικά επιγράμματα της "Παλατινής Ανθολογίας". Έχει, επίσης, μεταφράσει τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2005), τους Αχαρνείς του Αριστοφάνη (Εθνικό Θέατρο, 2005), τις Τρωάδες του Ευριπίδη (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2010), τον Κύκλωπα του Ευριπίδη και το ομότιτλο ειδύλλιο του Θεόκριτου (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2017), τις Θεσμοφοριάζουσες (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2018), την Ιφιγένεια την εν Αυλίδι του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2019) και την Ελένη του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2021), επιμένοντας εγγράφως και εμπαθώς.
"Ραφή / η γραφή / Πώς γίνεται λοιπόν / και μένεις πάντα ξηλωμένος", οι στίχοι αυτοί μάς (καθ)οδηγούν να αντιληφθούμε τη σχέση του Παντελή Μπουκάλα με το γράψιμο, γραφή ζωής. Αλλά και τη μόνιμη έγνοια του για την ελληνική γλώσσα, πεδίο ιδιαιτέρως αναπεπταμένο, γιατί με λέξεις, με λόγια, με στίχους διατυπώνονται οι πόθοι και τα πάθη των ανθρώπων, ατομικά πεπρωμένα, συλλογικές νοοτροπίες, τροχιές σε διασταύρωση, όπως, λόγου χάριν, στα δημοτικά τραγούδια, η ενασχόληση με τα οποία του Παντελή Μπουκάλα καθίσταται, στο σχετικό εν προόδω έργο του, οιονεί εμβληματική. Δεν πρόκειται για εργασία νοσταλγικής καταγραφής ή απλώς συλλεκτικής κοπής περαίωση, αλλά για εμβριθή μελέτη πηγών και της εξέλιξής τους εν χρόνω και τόπω, σε διάλογο με τις ιστορικές πηγές και τη μνήμη να λειτουργεί ως εμβρυουλκός αυτογνωσίας: ποιοι είμαστε, πώς ξεκινήσαμε, πού πάμε. Με αυτή την έννοια, η εν λόγω εργασία, υπό τον τίτλο "Πιάνω γραφή να γράψω...: Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι", από την οποία προσώρας έχουν εκδοθεί τέσσερις τόμοι, μέρος των οποίων απαρτίζεται από τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο οποίο ανακηρύχθηκε διδάκτορας το 2018, βρίσκεται ήδη αναπαυτικά εγκατεστημένη στο συλλογικό μας πεδίο αυτογνωσίας. Πεδίο στο οποίο ο Μπουκάλας θητεύει, εξάλλου, και ως συγγραφέας διαλεγόμενος για τη σχέση λογοτεχνίας ή και θεατρικής γραφής με την Ιστορία και τη μικροϊστορία, όπως οι δύο πρόσφατες καταθέσεις του δείχνουν (Το μάγουλο της Παναγίας. Αυτοβιογραφική εικασία του Γεώργιου Καραϊσκάκη, Ο Πέτρος της Μάνης. Ένας διπλός μονόλογος).
Ο πρώτος τόμος της σειράς για το Δημοτικό τραγούδι, Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η "αγαπώ" και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών, έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου (2017).
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά, στα πολωνικά, στα αγγλικά, στα αλβανικά, στα αραβικά, στα ισπανικά, στα καταλανικά, στα γαλλικά και στα ρωσικά.
Διαβάστε το σκεπτικό πίσω από τα βραβεία στις υπόλοιπες κατηγορίες εδώ:
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
