Αννα Μαρία Πινακά: "Η κατωτερότητα του κοριτσίστικου που ακολουθεί λανθασμένα πρότυπα μου είναι πολύ σημαντική"

Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς ήταν η πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με τη δουλειά της ‘Αννα Μαρίας, αλλά αυτό που θυμάμαι είναι πως κάπου κάπως κάποια στιγμή την ακολούθησα στο instagram. Ο ημερολογιακός χαρακτήρας του προφίλ της, οι λανθασμένες επιθυμίες, καθώς και η ζωγραφική που πηγάζει από την παραδοξότητα της απόλαυσης, μου κέντρισαν αμέσως το ενδιαφέρον. Ως κάποια που αντιμετωπίζει καθημερινές ανασφάλειες με το τρόπο που αυτοπροσδιορίζεται ως κορίτσι, βλέποντας μια πρακτική που ανοίγει χώρο σε επιθυμίες και ντροπές, πρέπει και μη πρέπει, φέρνει στην επιφάνεια συναισθήματα ελπίδας και επαναπροσδιορισμού των ορίων της ιεραρχίας και του τι ορίζεται ως επιτρεπτό και μη στη σύγχρονη τέχνη.

Η Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 90 είχε πόνο και συντηρητισμό

Α.Ε.: Τι είναι αυτό που σε παρακινεί να επανεξετάσεις συστήματα επικυρώσεων και τις προσδοκίες που αυτά επιβάλλουν σε καλλιτεχνικό αλλά και προσωπικό επίπεδο;
AM.Π.: Μεγάλωσα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ήμουν έφηβη τη δεκαετία του 90, και εκεί και τότε ξεκίνησε να χτίζεται ένα πλαίσιο επιρροών και ερωτήσεων. Η μουσική ήταν παντού. Η πόλη έφερε δυναμική. Είχε πόνο και συντηρητισμό, και η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, η κοινότητα μου, κρυβόταν, ενώ παράλληλα είχε και ανταρσία και φιλία, και συνδημιουργία. Μεγάλωνα μαθαίνοντας πως μερικές τέχνες είναι ανώτερες από άλλες. ‘Ότι τι το να πεις πως είσαι καλλιτέχνης είναι πράγμα κακό και ψωνισμένο, ενώ το να ασχολείσαι με την τέχνη σημαίνει πως ξέρεις να κανείς κάτι ΄καλά’, και είσαι ταλαντούχος. Ότι αν η τέχνη δεν έχει εμφανές πολιτικό μήνυμα, είναι ανούσια και ρηχή. Οι ρητορικές αυτές αν και μου ήταν αποπνικτικές, συνέχισα να τις φέρω μέσα μου έστω και λίγο. Έτσι ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μου κατέληξε να αφορά τέτοιες εντάσεις και αντιθέσεις, μεταξύ πολιτικής και αισθητικής, εικόνας κ διαφάνειας, μεταξύ τεχνικής και ουσίας, ταυτότητας και περφόρμανς.

Η λάθος ζωγραφική

Α.Ε.: Ζωγραφίζοντας σε τοίχους ή καμβάδες, χρησιμοποιώντας στιλό, νερομπογιές ή αυτοκόλλητα, ποια είναι η σχέση σου με τη ζωγραφική και η διαδικασία δημιουργίας που ακολουθείς;
AM.Π.: Δεν έχω κάνει καμία σπουδή πάνω στη ζωγραφική. Έπαψα να ζωγραφίζω στα 7, όταν για ακόμα μια φορά μου είπαν πως η ζωγραφική μου είναι λάθος - λες και μπορεί ένα παιδί να ζωγραφίσει "λάθος". Τότε μάλλον θύμωσα ή απογοητεύτηκα πολύ και σταμάτησα, μέχρι που ξεκίνησα ξανά γύρω στα 20. Το ότι δεν δέχτηκα κάποια εκπαίδευση στη ζωγραφική - πέραν της ευρύτερης αρνητικής κριτικής, και έχοντας ξεκινήσει να τελώ σπουδές στο βίντεο και τη φωτογραφία - μάλλον μου επέτρεψε να ζωγραφίζω κάπως ατίθασα και ας πούμε απελευθερωμένα. Για πολύ καιρό δεν είχα καμία προσδοκία από τη ζωγραφική μου, αλλά ήταν μια ιδιωτική και προσωπική διαδικασία. Το να ζωγραφίζω μου φέρνει απόλαυση και εν μέρη αυτή η απόλαυση έχει να κάνει με το ότι έχω χτίσει μια μέθοδο όπου είμαι συγκεντρωμένη στο πού και πώς θέλω εγώ να οδηγηθεί κάθε γραμμή και πινελιά, ενστικτωδώς, νιώθοντας τις ίδιες μου τις αντιστάσεις και ενίοτε διασκεδάζοντας με αυτά που βλέπω να εκτυλίσσονται μπροστά μου. Σκέφτομαι όσο λιγότερο γίνεται, μιας και η ζωγραφική για μένα είναι κυρίως μια σωματική διαδικασία.

Α.Ε.: Πως θα περιέγραφες την φαινομενική αντίθεση μεταξύ της αθωότητας της πινελιάς σου και του σαγηνευτικού περιεχομένου;
AM.Π.: Είναι σαν να έρχονται δυο διαφορετικά αλφάβητα σε διάλογο. Μπορεί κάπως, κάπου, να υπάρχουν αυτούσια η αθωότητα και η σαγήνη, αλλά οι σημειολογίες τους μου φαίνονται κοινωνικά ή πολιτισμικά/πολιτικά δημιουργήματα. Οι δυο έννοιες με ενδιαφέρουν περισσότερο σαν αλφάβητα, παρά σαν οντολογίες. Φαντάζομαι ότι η φαινομενική αντίθεση τους υπάρχει γιατί τα συστήματα που έχουν εδραιώσει τις ποιότητες των εννοιών αυτών, φέρουν μαθήματα για το πού μπορεί να υπάρξει τι, με ασφάλεια ή γαλήνη. Δεν είναι μόνο ερώτημα του αν είναι αντιθετικά, αλλά αν μπορούν να συνυπάρξουν, καθώς και τις ερωτήσεις που μια τέτοια συνύπαρξη θα μπορούσε να κάνει προς τα πλαίσια που θα την χωρέσουν ή θα την αρνηθούν.

(Α)δυνατότητες συνύπαρξης

Α.Ε.: Με ποιο τρόπο βιβλία από την παιδική σου ηλικία αποτελούν υλικό και πηγή έμπνευσης για τη δουλειά σου. Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να τα επιστρέψεις σε αυτά, και να τα εντάξεις στην εγκατάσταση σου;
AM.Π.: Ο κόσμος της φαντασίας, των ιδεών και των εικόνων με βοήθησε να επιβιώσω ως παιδί - όπως φαντάζομαι συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους. Μερικές από τις εμπειρίες που είχα μελετώντας εικόνες και ιστορίες ηχούν στις μορφές που ζωγραφίζω. Μου αρέσουν οι γοργόνες, οι δράκοι, οι πριγκίπισσες, οι μαχητές, τα πλάσματα της λίμνης, τα ουράνια τόξα, οι καρδούλες κλπ. Μου αρέσει να θυμάμαι πώς μου φαινόντουσαν τότε, πώς με σαγήνευαν και πώς η αίγλη τους καταρρίφθηκε μεγαλώνοντας. Είναι σημαντικό για εμένα πώς η παιδικότητα και ειδικά το κοριτσίστικο, θεωρούνται πολιτισμικά μειωμένα, ως μη σοβαρά ή κατώτερα. Τα βιβλία που έχουμε εγκαταστήσει στην έκθεση, ειδικά αυτό με τις πριγκίπισσες, τα μελετούσα συνεχώς μικρή. Ο τίτλος της έκθεσης προέρχεται από εκεί, από μια ιστορία με "άσχημες" πριγκίπισσες, συγκεκριμένα η Ψιλή οπου γίνεται ‘ωραία’ όταν ο βασιλιάς του ωκεανού την αιχμαλωτίζει στο βυθό, και της υπόσχεται στολίδια και ομορφιά όσο μένει μαζί του.

Α.Ε.: Στην έκθεση "stay with me, I’ll give you jewls" προκύπτουν ερωτήματα γύρω από την αναπαράσταση φύλων και ρόλων, την επιθυμία, και την εύθραυστότητα. Πριγκίπισες, απροσδιόριστες μορφές, νεράιδες και ζώα μετατοπίζονται απο εταιροκανονικές επιθυμίες, δημιουργώντας έτσι έναν χώρο για προκλήσεις και αλλαγές. Ποια είναι η δική σου εμπειρία με μη επιτρεπτές επιθυμίες, και πως η διαδικασία εμπλοκής των χαρακτήρων μεταξύ ρόλων και κόσμων συμβάλει σε αυτές;
AM.Π.: Μεγαλώνοντας δεν μου ήταν κατανοητό ποιες από τις επιθυμίες ή τις ανάγκες μου ήταν αποδεκτές, ποιες όχι και γιατί. Αυτή η αίσθηση του άγνωστου και του μη γνωστοποιήσημου κινητοποιεί τη δουλειά μου και την έρευνα μου. Δεν είναι δηλαδή τόσο ότι συνειδητά εμπλέκω συγκεκριμένες επιθυμίες, όσο ότι στο φαντασιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι μορφές που ζωγραφίζω επιτρέπονται οι εντάσεις της μη κατανόησης, της απουσίας γνώσης, η περίπτωση κάτι να μην γίνει γνώριμο ποτέ. Παρόλα αυτά και όπως σημείωσα πριν λίγο, η κατωτερότητα του κοριτσίστικου, και ειδικά του κοριτσίστικου που ακολουθεί λανθασμένα πρότυπα όπως οι νεράιδες και οι πριγκίπισσες, μου είναι πολύ σημαντικά. Με αλλά λόγια, μια εμπειρία από την οποία αντλώ είναι το να θέλω να είμαι κάτι που δεν είμαι (νεράιδα) η να μοιάζω κάπως που δεν μοιάζω (πριγκίπισσα Σίσση) και αυτό να είναι ένα βάρος ή πρότυπο που λανθασμένα έπεσε πάνω μου όπως και σε πολλούς άλλους ανθρώπους αλλά αντί να το γιατρέψω ή να το αποτάξω, διαλέγω να το ανακαλέσω και να παίξω μαζί του.

Α.Ε.: Τέλος μπορείς να μας πεις δύο λόγια για το πως φαντάζεσαι τη συνέχεια και εξέλιξη της δουλειάς σου;
AM.Π.: Η έκθεση στο opbo είναι βήμα μιας έρευνας που αφορά την γυναικεία εικονογραφία και αντιφατικές αναπαραστάσεις, και που θα συνεχίσει να εξελίσσεται στον επόμενο χρόνο. Η φιγούρα που βρίσκεται στον πυρήνα, είναι αυτή της πριγκίπισσας, ως ένα περίπλοκο μοντέλο, προϊόν μιας αυτοκρατορικής Ευρώπης. Στόχος μου είναι να διερευνήσω τις (α)δυνατότητες συνύπαρξης μεταξύ της φιγούρας πριγκιπισσών και γυναικών μουσικών της πανκ. Συγκεντρώνοντας αυτές τις φαινομενικά πολωμένες, αποκρυσταλλοποιημένες και οικουμενικές ιδέες της γυναικείας ζωής, φιλοδοξώ να αναταράξω ετεροκανονικά πρότυπα θηλυκότητας - να φτιάξω ένα στάδιο που κατοικείται από κοριτσίστικες, άτακτες, πανκ πριγκίπισσες. Η επόμενη ατομική μου έκθεση είναι προγραματισμενη για τις αρχές του 2025 στη ROZENTSTRAAT a rose is a rose is a rose στο Άμστερνταμ.