"Οι 7 θάνατοι της Αντώνας": Ένα ιδιαίτερο θεατρικό πρότζεκτ από τους bijoux de kant

Η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση παρουσιάζει ένα πρότζεκτ που ταλαντεύεται ανάμεσα στα όρια θεάτρου και οθόνης, πραγματικότητας και εικονικότητας.

ΓΡΑΦΕΙ: ATHINORAMA TEAM 01 Νοεμβρίου , 2022

Ούτε παράσταση. Ούτε ταινία. Θέατρο φτιαγμένο για προβολή σε οθόνη. Πόσες φορές μπορεί να πεθάνει και να αναστηθεί μια θηλυκότητα, ένα σώμα, μια χώρα; Το video art πρότζεκτ της ομάδας bijoux de kant θέλει την Μπέττυ Βακαλίδου, πρωτοστάτρια των διεκδικήσεων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, να δίνει ένα αποκαλυπτικό ρεσιτάλ νεκραναστάσεων.

Στα όρια θεάτρου και οθόνης, πραγματικότητας και εικονικότητας, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρουσιάζει σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον 5ο όροφο από Παρασκευή 11 Νοεμβρίου, το video art πρότζεκτ "Οι 7 θάνατοι της Αντώνας" του σκηνοθέτη Γιάννη Σκουρλέτη, του εικαστικού και σκηνογράφου Κωνσταντίνου Σκουρλέτη και της ομάδας bijoux de kant. Η Αντώνα, η αντιηρωίδα της Γλυκερίας Μπασδέκη, ερμηνευμένη από την Μπέττυ Βακαλίδου, διατρέχει την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και ανασταίνει την αφομοιωμένη λαϊκότητα του ελληνικού queer στη δημόσια μνήμη και στο ιστορικό σώμα. Μαζί της ο λαϊκός οργανοπαίκτης Βασίλης Ζιάκας πλαισιώνει με τους ήχους του τη διαδρομή της. Μια ιστορία ανοίκεια όσο και αιφνιδιαστικά οικεία – ίσως γιατί "όλοι κουβαλάμε μια Μπέττυ μέσα μας", όπως έχει πει ο Δημήτρης Δημητριάδης.

"Ταράζει τα όμορφά μας μάτια" έχει πει για την Μπέττυ Βακαλίδου ο Jean Genet. Πράγματι, ταράζει η μυθιστορηματική ζωή της γυναίκας που γεννήθηκε αγόρι στη Θράκη, κλείστηκε σε αναμορφωτήριο, το έσκασε για την Αθήνα κι έπειτα για την Αμερική, έγινε λιμενεργάτης, λαθρομετανάστης, τραβεστί, πόρνη, συγγραφέας, προκάλεσε σάλο με την αυτοβιογραφία της, συμμετείχε στην ίδρυση του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας, προχώρησε σε επέμβαση αλλαγής φύλου και συνεχίζει εδώ και τριάντα χρόνια να σαγηνεύει ως κινηματογραφική και θεατρική πρωταγωνίστρια.

Η Μπέττυ έχει ζήσει πολλές ζωές και η Αντώνα είναι το θεατρικό alter ego της: ένας λοξός χαρακτήρας τον οποίο εμπνεύστηκε από εκείνη και για εκείνη η συγγραφέας Γλυκερία Μπασδέκη. Γιατί η Αντώνα είναι μια πριμαντόνα των θεατρικών μπουλουκιών του περασμένου αιώνα, η οποία πεθαίνει με εξωφρενικά αλλόκοτους τρόπους επτά φορές και ανασταίνεται άλλες τόσες, μόνο και μόνο για να αφηγηθεί μια ζωή γεμάτη απροσδόκητες εμπειρίες και παράδοξα φαινόμενα.

Ο χαρακτήρας της Αντώνας πρωτοεμφανίστηκε στο έργο της Γλυκερίας Μπασδέκη, "Αμάραντα", που ανέβηκε στη θεατρική σκηνή Faust το 2017, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σκουρλέτη, και στη συνέχεια αυτονομήθηκε και εξελίχθηκε στο μονόπρακτο Οι 7 θάνατοι της Αντώνας. Η ομάδα bijoux de kant χαρακτηρίζει το έργο ως μια "in-between παράσταση" που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια των αυστηρών λοκντάουν και το πάγωμα των θεατρικών παραστάσεων. Διερευνώντας την έννοια της παροντικότητας και της επιτελεστικότητας, αναζητώντας τρόπους με τους οποίους το θέατρο δύναται να υπάρξει σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, η bijoux de kant δημιούργησε το έργο ως το αποτέλεσμα του διαλόγου ανάμεσα στην οπτικοακουστική δημιουργία και στις ζωντανές τέχνες.

Η ταινία "Μπέττυ" του Δημήτρη Σταύρακα (1979), το πορτρέτο μιας τρανς γυναίκας, σαράντα χρόνια πριν από την αναγνώριση ταυτότητας φύλου, με την Μπέττυ Βακαλίδου πρωταγωνίστρια, προβλήθηκε τον Φεβρουάριο του 2022 στη Στέγη, στο πλαίσιο του κινηματογραφικού αφιερώματος "Ζέτα, Φλωρέττα, Νίκη".

Όπως αναφέρει ο Γιάννης Σκουρλέτης, σκηνοθέτης του θεατρικού: "Η Αντώνα πεθαίνει εφτά φορές. Αλλόκοτα, αιφνίδια, άδικα. Άλλο ένα νεκρό σώμα που δεν πρόλαβε να το καταγράψει η επίσημη Ιστορία. Ένα σπαρακτικό νεκρό σώμα που βρίσκει τη δύναμη να πει "άει σιχτίρ πια" στην επίσημη, την καθωσπρέπει ιστοριογραφία των νικητών και να επιβάλει την καταγραφή του θανάτου της και, ταυτόχρονα, της ζωής της. Σκηνοθέτησα τους θανάτους της Αντώνας, αυτής της υπερκόσμιας περσόνας, νιώθοντας εξαρχής πως συμμετέχω σε μια γέννα. Η Αντώνα πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί, καταγεγραμμένη πια ως ιστορικό γεγονός τεράστιας σημασίας, κερδίζοντας το δικαίωμά της στη μη-λήθη. Η Μπέττυ Βακαλίδου ήταν για μένα το σώμα-οδηγός σ’ αυτή την επίσκεψη της bijoux de kant στη χώρα των αφανών και χιλιοσκοτωμένων. Κάθε λέξη της Μπέττυς ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας. Κάθε λέξη της Μπέττυς δικαιώνει τις στρατιές τόσων και τόσων αδικοχαμένων, ζώντων και νεκρών, για την επιμονή τους να υπάρξουν και να υπάρχουν".

Η bijoux de kant είναι συνύπαρξη πολλών ιδεών, πολλών αισθητικών, πολλών εκφράσεων. Συμπληρώνοντας φέτος 12 χρόνια παρουσίας, αποτέλεσε πεδίο για έναν γόνιμο διάλογο ανάμεσα στο θέατρο, τις καλές τέχνες, τη μουσική, τον χορό, τη θεωρία και τα ψηφιακά μέσα. Δραστηριοποιούμενη τόσο στο ελεύθερο θέατρο όσο και σε μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως είναι το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα διακριτό καλλιτεχνικό ιδίωμα. Από το 2020 αποτελεί συνεργαζόμενο φορέα του Δικτύου Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων (Athens Culture Net).

Τον δημιουργικό πυρήνα της ομάδας συγκροτούν οι Γιάννης Σκουρλέτης, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης, Γιώργος Παπαδάκης και Ασημένια Ευθυμίου, καθώς και πολλοί σταθεροί συνεργάτες, καλλιτέχνες του ελληνικού θεάτρου.

Η bijoux de kant είναι μια καλλιτεχνική εγγραφή που σχηματίστηκε για να υποστηρίξει και να προωθήσει τη δημιουργική έκφραση και την κριτική σκέψη, τον ποιητικό λόγο και τα διαφορετικά ιδιώματα. Απόλυτα συνυφασμένη με τη σύγχρονη δημιουργία, η bijoux de kant συνεργάζεται με συγγραφείς όπως ο Δημήτρης Δημητριάδης, η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Άκης Δήμου, προωθώντας την πρωτότυπη ελληνική δραματουργία. Στηρίζει τη συλλογικότητα και στοχεύει, μέσα από τη συνεργασία της με καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς και όλους όσοι πιστεύουν στην τέχνη, στη δημιουργία καλλιτεχνικών έργων με υψηλή αισθητική αξία, αλλά και κριτική στάση απέναντι στην επικαιρότητα.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η bijoux de kant επιχείρησε την ψηφιακή της "έξοδο" με τη διαδικτυακή πλατφόρμα LAND. Η bijoux de kant LAND εξερευνά τη σχέση ανάμεσα στις παραστατικές τέχνες και τα ψηφιακά μέσα. Διερευνά το σώμα και το θέατρο στην ψηφιακή τους διάσταση. Πώς μπορούν να υπάρξουν το δραματικό κείμενο, ο ηθοποιός, η μουσική και η σκηνογραφία εντός των ψηφιακών μέσων;