Η Ντόρα Οικονόμου νιώθει πολύ χαρούμενη που περνάει χρόνο στο φουαγιέ του Ολύμπια μαζί με τα πράγματά της, σαν να κάνει ζαβολιά

  

Ξεχωριστή περίπτωση καλλιτέχνιδας αλλά ταυτόχρονα και εκπρόσωπος μιας γενιάς γλυπτριών (αν και μπορεί να μη της αρέσει αυτός ο χαρακτηρισμός) η Ντόρα Οικονόμου μοιάζει να έχει στρώσει το φουαγιέ του Ολύμπια με μιλιμετρέ χαρτί σταχυολογώντας, σε προσεκτικά μετρημένες αποστάσεις, έργα μιας ολόκληρης εικοσαετίας σχεδόν. Όπως μας λέει η ίδια για την έκθεση Ρακόρ/ Continuity που διοργανώνεται από τον Δήμο Αθηναίων μεσω του ΟΠΑΝΔΑ (Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων) σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου, σε μια επίσκεψη στο χώρο, πέτυχε εκεί πρόβα της ορχήστρας και ο τρόπος που ήταν παρατεθειμένα σε όλον το χώρο τα αναλόγια, της έδωσε την ιδέα για το στήσιμο. Δεν χρειάζεται να έχεις παρακολουθήσει την πορεία της από τα open-studio ως τις υποψηφιότητες του βραβείου ΔΕΣΤΕ κι από την πρώτη της ατομική ως το ΕΜΣΤ για να παρασυρθείς για ώρα στο έρημο θέατρο ακολουθώντας διαφορετικούς συνδυασμούς διαδρομών ανάμεσα στα έργα ("Τα έργα μοιάζουν στα υλικά τους"), με βάση τις εικόνες τους ("το εργαλείο μου είναι η εικόνα και με εικόνες προσπαθώ να φτιάξω ιστορίες"), τους τίτλους τους, τα υλικά, τις τεχνικές.   

Ορισμένα έργα της έκθεσης μοιάζουν φτιαγμένα για τον χώρο όπου εκτίθενται. 
Πώς αντιμετώπισες την πρόκληση ενός φορτισμένου (οπτικά και ιστορικά) χώρου όπως το Ολύμπια. Σε απασχόλησε το να παρουσιάζεις τα έργα σου δίπλα, π.χ. στην περούκα της Μαρίας Κάλλας από τη Μήδεια ή στο έρημο σήμερα μπαρ της παλιάς Λυρικής; 

Μας αρέσει πολύ να μιλάμε για τους χώρους. Συχνά, συζητάμε τους χώρους περισσότερο απ’ ότι συζητάμε τις εκθέσεις. Δεν αποτελώ εξαίρεση. Ο χώρος στο Ολύμπια είναι ένα όμορφο, ευρύχωρο, ενιαίο, ψιλοτάβανο δωμάτιο, με ωραίο φυσικό φως και ζεστό ξύλινο πάτωμα. Θα ήμουν πολύ ευχαριστημένη αν έφευγαν οι βαριές βελούδινες κουρτίνες και τα αποσυνδεμένα κλιματιστικά που κρύφτηκαν πίσω τους,  οι απλίκες (οι οποίες είναι πολύ όμορφες και με την πρώτη ευκαιρία θα τις αντιγράψω), η προθήκη με την περούκα και το παλτό, οι προθήκες με τις φωτογραφίες, οι χρυσές φράσεις στον τοίχο και τα πλέξι που κρέμονται με πετονιές απ’ το ταβάνι. Με όλο το θάρρος και το σεβασμό, η εγκατάσταση μου μοιάζει ταλαιπωρημένη, σκονισμένη και παλιά και δε νιώθω ότι προσθέτει κάτι στη μνήμη ή αποτελεί φόρο τιμής στην Κάλλας. Η σχέση μου με την κλασική μουσική δεν είναι πολύ βαθιά, ακούω, ειδικά τα τελευταία χρόνια, τα πρωινά και όταν οδηγώ στο ραδιόφωνο, έχω παίξει μερικούς δίσκους των γονιών μου, έχω πάει σε λίγα κονσέρτα και όπερες. Μου αρέσει και με αγγίζει. δεν είναι όμως κάτι που ξέρω αρκετά για να με ορίσει.
Το κτίριο πάνω στην Ακαδημίας το θυμάμαι από πάντα, σε μια πόλη όπου καθημερινά σβήνουν μνήμες και πράγματα. Χαίρομαι πολύ να ξαναβλέπω τη μαρκίζα να ανάβει. Μακάρι το Δημοτικό Θέατρο να πάει καλά, μακάρι να τρίψουν λίγο και να περιποιηθούν τα ωραία μάρμαρα στο πεζοδρόμιο, μακάρι το μπαρ να ανοίξει κανονικά. Στο μεταξύ, είμαι πολύ χαρούμενη που περνάω χρόνο εκεί μαζί με τα πράγματά μου, νιώθω ότι κάνω και λίγο ζαβολιά, είναι αυτό το παιδικό αίσθημα ότι ξεχάσαν ανοιχτή την πόρτα του σαλονιού με τις πορσελάνες.

Από την πρώτη επίσκεψη αναγνώρισα ότι ό,τι κι αν κάνω εκεί θα γίνει σκηνογραφία. Αν υπήρχε μπάτζετ παραγωγής, θα μου άρεσε να εμπλέξω κάποιους φίλους από τις παραστατικές τέχνες για τους οποίους ο χώρος βαραίνει περισσότερο. Εφόσον δεν υπήρχαν καθόλου χρήματα, προσπάθησα να βρω έναν τρόπο ώστε να εκμεταλλευτώ ό,τι μου δίνεται. Μου δίνεται η μεταφορική και το κείμενο του Χριστόφορου. Έτσι προέκυψε η ιδέα να χρησιμοποιήσω παλιά έργα. Τα παιδιά της Artlock με βοήθησαν πολύ να συγκεντρώσω τη δουλειά, ο Χριστόφορος είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να μιλήσει για το σύνολο της δουλειάς γιατί την έχει παρακολουθήσει από κοντά. Επίσης, χρησιμοποιώντας έργα τα οποία έχουν υπάρξει και σε άλλες συνθήκες, μου δίνει λίγο το δικαίωμα απέναντί τους να τα χρησιμοποιήσω, αναπόφευκτα, σκηνογραφικά. Πάντως, ως την τελευταία στιγμή είχα άγχος για το πως θα μπουν. Σε μια επίσκεψη στο χώρο, πέτυχα εκεί πρόβα της ορχήστρας. Ο τρόπος που ήταν παρατεθειμένα σε όλον το χώρο τα αναλόγια, μου έδωσε την ιδέα για το στήσιμο.  

Είχες πάει ποτέ να ακούσεις κάτι στο Ολύμπια; 
Με είχαν πάει όταν ήμουν μικρή, μάλλον στην Τόσκα, ίσως και σε μια ακόμη όπερα. Τον προηγούμενο μήνα πήγα στη Μαρία Φαραντούρη που είπε τα Νέγρικα στο πλαίσιο του αφιερώματος στο Μάνο Λοΐζο.  

Αν και αναδρομική, η έκθεσή σου μοιάζει σε σημεία να αποτελεί ένα έργο εν εξελίξει. Πώς αντιμετωπίζεις τα παλιά σου έργα και πώς τα απομεινάρια των υλικών που περίσσεψαν; 

Μου αρέσουν πολύ οι ιστορίες. Το να λέω ιστορίες είναι αυτό που θέλω να κάνω. Πιστεύω ότι μια ιστορία είναι κυρίως η δομή της, δεν έχει δηλαδή τόσο σημασία το τι λέει όσο το πως το λέει. Μην παρεξηγηθώ, το εργαλείο μου είναι η εικόνα και με εικόνες προσπαθώ να φτιάξω ιστορίες. Αν κάνω μια αντιστοιχία με τη γλώσσα, τόσο τα παλιά έργα όσο και τα απομεινάρια των υλικών μπορούν να νοηθούν ως λέξεις που με άλλο συντακτικό και γραμματική φτιάχνουν άλλη πρόταση.

Μετά το "ταφικό μνημείο" που είχες φτιάξει για την πτυχιακή σου η τελευταία σου πρόσκληση για μια παρουσίαση στο σπίτι σου με τίτλο Πακέτο φέρνει στην επιφάνεια τα παλιά έργα που δεν βρήκαν θέση στο Ολύμπια αλλά και τα πακέτα τους. Τι λένε αυτά τα πακέτα σήμερα; 

Στο κείμενό του ο Χριστόφορος κάνει μια υπέροχη τρίπλα και συνδέει το έργο Dead Horse (Η διπλωματική μου στη Σχολή Καλών Τεχνών ήταν μια πολλή μεγάλη επιφάνεια με κολλάζ. Αυτά τα έργα είχαν μείνει στριμωγμένα και εκτεθειμένα για πολλά χρόνια, τελικά τα δίπλωσα, τα συμπίεσα αντιγράφοντας τη μέθοδο που ακολουθούν για τα ανακυκλώσιμα χαρτιά και έφτιαξα τα εφτά "πακέτα” του Dead Horse.) με ένα άλλο έργο που είχα φτιάξει για την έκθεση "Σε Ενεστώτα Χρόνο” στο ΕΜΣΤ. Ήταν ένας "τάφος” που είχα φτιάξει με χαρτόνια και χαρτόκουτα. Πολλές φορές, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα, το μόνο που διαφέρει μεταξύ μιας πρόσκλησης από έναν επίσημο φορέα και μιας DIY πρωτοβουλίας είναι ο τρόπος που θα γίνει η μεταφορά. Δηλαδή, το πακέτο. Προφανώς, για την έκθεση του ΕΜΣΤ, ήρθαν στο εργαστήριο από μια μεγάλη art-handling εταιρία και έδωσαν πολύ χρόνο και υλικό για να συσκευάσουν τα χαρτόνια και τα χαρτόκουτα. Όταν πήγα να ξαναστήσω το έργο μπερδεύτηκα για το αν θα είχε περισσότερο νόημα να χρησιμοποιήσω τις φρέσκιες συσκευασίες ή τις συσκευασίες που περιείχαν. Όταν επέστρεψαν στο εργαστήριο, οι συσκευασίες που περιείχαν συσκευασίες που περιείχαν συσκευασίες έπιαναν τόσο πολύ χώρο που άμεσα ανακυκλώθηκαν. 

Μίλησε μας για τις θέσεις - κλειδιά της πρακτικής σου: αντιγραφή, αντικατάσταση, απώλεια και αποκατάσταση. Πώς ξεκινάς να φτιάχνεις ένα έργο και πώς καταλήγει, αν καταλήγει, αυτή η διαδικασία; 

Το εργαλείο μου είναι η εικόνα και καταλαβαίνω τον κόσμο κυρίως μέσα από τα μάτια μου. Αντικείμενα, αποχρώσεις, τοπία και σκηνές που βλέπω και μου κάνουν κάτι, μου εξηγούν κάτι, προσπαθώ να τα ξαναφτιάξω, να τα αντιγράψω, για να τα ξαναδώ. Όσο καλά και να το κάνω, εκείνη τη στιγμή δε θα την ξαναδώ. Με το που αρχίζει να μετράει ο χρόνος, με το που αποσύρω τα μάτια μου και πιάνω τα χέρια μου, η απώλεια της στιγμής είναι γεγονός. Όταν μιλάω για αντιγραφή δεν εννοώ μια ιδιαίτερα πιστή αναπαράσταση. Δεν έχω ούτε την εκπαίδευση, ούτε την επιθυμία για κάτι τέτοιο. Καταλαβαίνω ότι αυτό που είδα ήταν σύμπραξη πολλών διαφορετικών συνθηκών. Προσπαθώ να αντικαταστήσω κάποιες από αυτές τις συνθήκες με κάποιες άλλες (να ανταλλάξω ένα υλικό με ένα άλλο, να διαχειριστώ ένα υλικό με τρόπο που συνήθως διαχειρίζεσαι ένα άλλο, να ξαπλώσω τον ορίζοντα στο πάτωμα, κτλ). Τις καλές ημέρες καταφέρνω αν όχι να αποκαταστήσω τη στιγμή, να φτιάξω μιαν εικόνα που θέλω να δω και ελπίζω και άλλοι θέλουν να δουν. Τις κακές ημέρες είναι ο τρόπος με τον οποίο συνεχίζω. 

Ξύλο, πλαστελίνη, ασημοταινία, χαρτόνι, ρυζόχαρτο, ελαφρόπετρα, πηλός, μακετόχαρτο... Πόσο σημαντικά είναι για σένα τα υλικά και πώς αλλάζουν μες στο χρόνο; 
Ειδικά τα παλιότερα έργα μου ήταν συχνά κυρίως αφορμές για να χρησιμοποιήσω αυτά τα υλικά με διαφορετικούς τρόπους. Μου αρέσουν τα υλικά που βρίσκεις εύκολα (δηλαδή όχι μόνο σε εξειδικευμένα μαγαζιά) και δεν είναι αμιγώς καλλιτεχνικά ή κατασκευαστικά. Κυρίως επειδή νιώθω μεγαλύτερη ελευθερία να τα χρησιμοποιήσω όπως να’ναι και λέω ότι δίνω κάτι πίσω στο υλικό, την ευκαιρία να δει τον εαυτό του να κάνει κάτι που δεν έχει φανταστεί. Πολλά από αυτά τα υλικά ανήκουν στην κατηγορία που λέω "ελέφαντα”, είναι δηλαδή βαριά αλλά μαλακά και δυσκολεύονται να υποστηρίξουν το ίδιο τους το βάρος. Τα περισσότερα είναι υλικά επιφάνειας, δεν κρύβουν τις διαδικασίες που συμβαίνουν πάνω τους.  Τα έργα μοιάζουν στα υλικά τους. Κάποια υλικά μου έχουν τελειώσει. Δε μπορώ δηλαδή, για την ώρα, να φανταστώ άλλον τρόπο να τα χρησιμοποιήσω. Παραμένουν πάντως στο λεξιλόγιό μου και με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο επιστρέφουν. Τον τελευταίο καιρό χρησιμοποιώ πιο πολύ το χαρτί και το ύφασμα. Έχω αρχίσει να νιώθω άνετα να χρησιμοποιώ αυτά τα δύο υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί πολύ και με πολλούς τρόπους και να παίρνω θέματα από αυτές τις χρήσεις. 

Πώς ξεκίνησες να πλέκεις μακετόχαρτο; Στα πιο πρόσφατα έργα σου διακρίνω μια διάθεση συνομιλίας με μια πιο λαϊκή παράδοση, ισχύει;  
Για την πρώτη μου ατομική έκθεση είχα αγοράσει μια μεγάλη ποσότητα από μακετόχαρτα τα οποία έστρωσα στο πάτωμα για να ακουμπήσω πάνω τα έργα. Μετά έμειναν τα μακετόχαρτα στο εργαστήριο και για πολλά χρόνια έγιναν πολλά έργα. Κατά τη διάρκεια του λοκντάουν, μου φάνηκε καλή ιδέα να πάρω μια ποσότητα από μακετόχαρτα να υπάρχουν στο σπίτι. Προέκυψε η ανάγκη να πλέξω καλάθια και ένας καινούργιος τρόπος να χρησιμοποιήσω το μακετόχαρτο (βρέχοντας και λυγίζοντας).
Όπως είπα προηγουμένως, έχω επιτέλους αρχίσει να νιώθω λίγο πιο άνετα να συνομιλώ, ή και ευθέως να αντιγράφω, πράγματα που πολλοί άνθρωποι έχουν κάνει πολύ και πολύ καλύτερα. Στη λαϊκή παράδοση με συγκινεί ιδιαίτερα η απλή κατασκευαστική σοφία η οποία υπάρχει εν δυνάμει σε όλους τους ανθρώπους, σε όλους τους τόπους, όλες τις εποχές. Σέβομαι επίσης το αυστηρό πρωτόκολλο της διαδικασίας και της σχέσης Δασκάλου-Μαθητή. Και την ίδια στιγμή με πετάει έξω. Προσπάθησα να κάνω μαθήματα υφαντικής. Τα παράτησα πριν απ’ τα μισά. Μου ήταν αδύνατον να πείσω τον εαυτό μου να κάτσει να το κάνει έτσι όπως μου είπαν να το κάνω. Δε μου λείπει ούτε η υπομονή ούτε η πειθαρχεία και αναγνωρίζω ότι πρέπει πρώτα να μάθεις το υλικό σου σωστά και μετά να το πειράξεις. Κάτι όμως εκεί με έκανε να νιώσω ότι το πρωτόκολλο δεν είχε αληθινά να κάνει με το υλικό. Κάτι παρόμοιο νιώθω και για την κεραμική.

Τα έργα σου έχουν πάντα πολλές προσωπικές αναφορές αλλά και σε διαβάσματα και μουσικές. Σε απασχολεί πώς θα μεταφράσεις αυτές τις αναφορές σε ένα μη αυτοαναφορικό έργο που μοιράζεσαι με τον θεατή; Πώς το διαχειρίζεσαι;  

Δε με ενδιαφέρει καθόλου να πω τη δική μου ιστορία. Με ενδιαφέρει να πω μια καλή ιστορία. Το να βασίζομαι σε μια δική μου ιστορία είναι ένας τρόπος, ένα τέχνασμα, πολύ κοινό. Ελπίζω, ακριβώς επειδή έχει χρησιμοποιηθεί πολύ, να μπορεί ο θεατής να δει πίσω απ’ αυτό. Αν κρίνω και απ’ την ερώτησή σου, μάλλον δεν το καταφέρνω πολύ. Θα προσπαθήσω καλύτερα. Οι διαφορετικές αναφορές περιγράφουν τη διαδικασία, έτσι προκύπτουν οι εικόνες, η μία φέρνει στο μυαλό μια άλλη, αυτή μια άλλη, κτλ. Ελπίζω κάποιος από τους θεατές να συνδεθεί με μια απ΄ τις αναφορές, να του φέρει στο μυαλό μια άλλη και μια δικιά του ιστορία που μπορεί να την πει σε κάποιον άλλον, κτλ.

Σε πρόσφατες εκθέσεις (ξανα)βλέπουμε ένα φετιχισμό της γλυπτικής, και όχι μόνο, με τη μεγάλη κλίμακα. Ποιά είναι η σχέση σου μαζί της; 

Ναι; Και πάνω που έλεγα ότι στις πρόσφατες εκθέσεις κατάφερα επιτέλους να δώσω φωνή στην καταπιεσμένη ζωγράφο μέσα μου. Χωρίς πλάκα τώρα. Δε μ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα η συζήτηση για τη γλυπτική ή τη ζωγραφική ή τη φωτογραφία, κτλ. Παλιότερα ίσως μ’ απασχολούσε. Δε θυμάμαι ακριβώς γιατί. Μάλλον είχε να κάνει με την ανάγκη συμμετοχής και αποδοχής από κάτι πιο κλειστό,  πιο οικογενειακό, πιο συντεχνία.  Οπωσδήποτε, το γλύπτρια ή ζωγράφος ακούγεται καλύτερα απ΄ το εικαστικός, ακούγεται σα δουλειά και το καταλαβαίνει περισσότερος κόσμος. Στην ουσία πάντως μου κάνει το ίδιο.

Τι είναι για σένα η χειροτεχνία; 
Το να χρησιμοποιείς τα χέρια σου και να σε ευχαριστεί.