Πρώτη φορά γνώρισα τη δουλειά της Μαρίας Βαρελά στους "Εικαστικούς Διαλόγους" του Ιδρύματος Ωνάση, ενός πρότζεκτ στο οποίο σύγχρονοι εικαστικοί ερευνούσαν πτυχές του καβαφικού έργου. Η ενασχόλησή της με τα νέα μέσα και την τεχνολογία χαρακτήριζε το έργο της ήδη από το 2013. Με τον χρόνο, εμπειρίες, μνήμες και καταστάσεις την οδήγησαν να ερευνήσεις τις γυναικείες συλλογικότητες, την ιστορία των γυναικών, τις κοινότητές τους και τελικά τη θηλυκότητα.
Είναι πολλά τα έργα στα οποία μπορεί να αναφερθεί κανείς όπως το έργο της "Συναδέλφισσες", ένα υφαντό στο οποίο συναντιούνται πρόσωπα των σταφιδεργατριών του Αιγίου. Ή στο πρόσφατο "Κεντημένο Ψωμί" με πυρήνα την παράδοση του πλουμίσματος του ψωμιού με περίτεχνα στολίδια από ζύμη. Αλλά και το τολμηρό και πολύ προσωπικό (και άρα συλλογικό) έργο το In Vivo | In Vitro | In Silico στο οποίο στο οποίο εξερεύνησε τη σύζευξη τέχνης και επιστήμης μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης και τελικά την αντιμετώπιση του γυναικείου σώματος μέσω της τεχνολογίας. Περί τέχνης και θηλυκότητας λοιπόν η συζήτηση.
-Τα τελευταία χρόνια έχετε επικεντρώσει σε θέματα που σχετίζονται με τη θηλυκότητα και τις συλλογικότητες γυναικών. Τι σηματοδότησε αυτή τη στροφή και τι επιδιώκετε κυρίως να ερευνήσετε;
Με ενδιαφέρει πως μπορούν να αναπτυχθούν σχέσεις γυναικών με επίκεντρο τη χειροτεχνία και το εργόχειρο. Πως η ύλη και η δημιουργική έκφραση αυτής της μορφής διαμόρφωσε την ταυτότητα των γυναικών κατά τις προηγούμενες γενιές. Με συγκινεί βαθύτατα η σκέψη ότι είμαστε σήμερα οι γυναίκες που είμαστε γιατί υπήρξαν πριν από εμάς εκείνες οι γυναίκες. Πως τα τεχνουργήματα αυτά αποτέλεσαν την έκφραση της φροντίδας της οικογένειας καθώς έπρεπε να κατασκευάσουν μόνες τους τα πάντα για να επιβιώσουν (ρούχα, κουβέρτες, χαλιά, χρηστικά αντικείμενα). Παράλληλα υπήρξε ένας τρόπος για να είναι ισάξιες των ανδρών. Μέσω της οικοτεχνίας οι γυναίκες συμμετείχαν στη δευτερογενή παραγωγή και αυτό προσέδιδε αξία στην οικονομία αρχικά του σπιτιού και της οικογένειας και στη συνέχεια της κοινότητας τους. Αργότερα, στις αρχές του 20ου όπου οι πρώτες γυναίκες εργάζονται εκτός σπιτιού, κυρίως ως εργάτριες, το εργόχειρο αποκτά ταξική ταυτότητα. Η γυναίκα που έχει την οικονομική άνεση να μείνει στο σπίτι και χρόνο άρα δεν εργάζεται, κεντάει. Στη συνέχεια μέσω των γυναικείων συνεταιρισμών το τεχνούργημα γίνεται μέσο χειραφέτησης. Τέλος, με ενδιαφέρει η συσχέτιση της χειροτεχνίας και των αρχών της μητριαρχικής κοινωνικής οργάνωσης.
-Για παράδειγμα τι μάθατε για τη θέση της γυναίκας και τη ζωή της μέσα από την έρευνα που συλλέξατε για το "Κεντημένο Ψωμί";
Το "Κεντημένο Ψωμί" είναι ένα διακοσμημένο ψωμί το οποίο εμφανίζεται στις τελετές του κύκλου της ζωής (γάμος, αρραβώνας, θάνατος κλπ.) και του εορταστικού ετήσιου κύκλου (θέρος, τρύγος κλπ.) με μαγικο-λατρευτικό χαρακτήρα. Η διακόσμηση αφορά σε συμβολισμούς εμπνευσμένους από την καθημερινή ζωή και τη σχέση των ανθρώπων με τη φύση και κωδικοποιεί μία συγκεκριμένη ευχετική πρόθεση του δημιουργού ή αυτού που το έχει παραγγείλει. Το κεντημένο ψωμί ως αντικείμενο είναι ένα ωραίο παράδειγμα για τον τρόπο που η υλικότητα αποκτά έμφυλη διάσταση. Η δημιουργία του ήταν ένα συλλογικό αποτέλεσμα. Για να διακοσμηθεί με τόσο λεπτεπίλεπτα διακοσμητικά στοιχεία είναι μια πολύωρη εργασία και έπρεπε να μαζευτούν μαζί πολλές γυναίκες- πάντα σε μονό αριθμό επτά ή εννέα. Ο τελετουργικός χαρακτήρας του να υλοποιήσουν μια ευχή συνδυάζεται με την κοινωνικοποίηση. Το κέντημα συνοδευόταν από τραγούδια και συζήτηση. Επίσης ως πράξη εμπεριέχει πάλι το αίσθημα της φροντίδας και της εκπλήρωσης. Οι γυναίκες γίνονται οι διαμεσολαβητές ανάμεσα στη φύση και το πολιτισμό. Ξεκινώντας από τα προϊόντα του αγρού δημιουργούν το ψωμί, και έχοντας δανειστεί εικόνες από τη φύση δημιουργούν δυναμικά σύμβολα. Επίσης τα δημιουργήματα τους προκαλούν τον θαυμασμό της κοινότητας τους και η αξία των περίτεχνων ψωμιών αντανακλάται και στις ίδιες. Γίνονται και οι ίδιες αξιοθαύμαστες. Για μια ακόμα φορά διαπραγματεύονται τη ταυτότητα τους και μέσω των δεξιοτήτων τους διαπραγματεύονται την ορατότητα τους. Τέλος έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν μια αφήγηση δική τους πάνω στο ψωμί. Μια αφήγηση που εν δυνάμει θα πραγματοποιηθεί (το έργο "Κεντημένο Ψωμί" ήταν μια ανάθεση του ΤAVROS σε επιμέλεια της Όλγας Χατζηδάκη).
-Όλες θυμόμαστε τις γιαγιάδες μας να καταπιάνονται με κάποιο εργόχειρο, είτε ήταν κέντημα, βελονάκι είτε πλέξιμο. Π.χ η δική μου γιαγιά που ήταν αγρότισσα και άνθρωπος τραχύς έκανε κομψοτεχνήματα στο βελονάκι και στον αργαλειό. Τι πρόσφεραν αυτές οι τέχνες στις γυναίκες τότε και γιατί αποκοπήκαμε από αυτές, θεωρώντας τις μάλιστα μέχρι πρότινος γραφικές;
Ο λόγος που αποκοπήκαμε από αυτές είναι αρχικά γιατί οι γιαγιάδες μας προέτρεψαν τις μητέρες μας να σταματήσουν. Ήταν γυναίκες πολύ κουρασμένες και σήκωσαν μεγάλο βάρος στους ώμους τους. Πίστεψαν ότι αν οι κόρες τους μορφωθούν, θα γλιτώσουν από τη δική τους κουραστική χειρωνακτική ζωή. Τότε καταστράφηκαν και οι περισσότεροι αργαλειοί στην Ελλάδα με την κλασική ιστορία που τον έκαψαν στο τζάκι. Παράλληλα χρονικά συνέπεσε με το δεύτερο φεμινιστικό κύμα και οι γυναίκες προσπαθούν να ανέλθουν στο ρόλο του άνδρα. Επομένως οι γυναίκες απορρίπτουν αυτές τις χειροτεχνίες ακριβώς γιατί θα τις έκαναν γυναίκες. Ακολουθεί η ανάπτυξη του καταναλωτισμού. Τα διαθέσιμα προϊόντα αυξήθηκαν στην αγορά, τα πολυκαταστήματα εμφανίστηκαν και το λιανικό εμπόριο πέρασε αποφασιστικά από τους μικρούς καταστηματάρχες σε εταιρείες. Ο παραδοσιακός στόχος της κατασκευής προϊόντων για την αυτονόητη χρησιμότητά τους αντικαταστάθηκε από τον στόχο του κέρδους. Χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να αποστασιοποιηθούμε από αυτά τα γεγονότα και να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τις χειροτεχνίες χωρίς τη φόρτιση που τους δόθηκε.
-Επίσης το "In Vivo | In Vitro | In Silico" ( Στη ζωή | Στον εργαστηριακό σωλήνα | Στην προσομοίωση σε υπολογιστή) είναι ένα έργο που θα ήθελα να σταθούμε. Είναι ένα πολύ προσωπικό έργο που μας αγγίζει ωστόσο όλες τις γυναίκες. Μπορείτε να μας πείτε για αυτό.
Κατά τη διαδικασία της ωοληψίας - είτε με σκοπό την εξωσωματική γονιμοποίηση είτε την κατάψυξη ωαρίων - η γυναίκα δίνει μια μάχη με το σώμα της. Για το διάστημα των ενέσιμων ορμονών καταμετρούνται συνεχώς τα ωάρια που ωριμάζουν. Το σώμα της γυναίκας θα πρέπει να είναι παραγωγικό αριθμητικά έτσι ώστε να εξυπηρετηθεί η διαδικασία και να μη χρειαστεί η επανάληψη της. Στη συνέχεια αφού συλλεχθούν τα ωάρια, ταξινομούνται από το καλύτερο ως προς το χειρότερο ποιοτικά και απορρίπτονται όσα ωάρια δεν είναι ικανά να προχωρήσουν. Οπότε μια γυναίκα καλείται να είναι παραγωγική τόσο αριθμητικά όσο και ποιοτικά.
Η ταξινόμηση αυτή τη στιγμή γίνεται από το ανθρώπινο μάτι του/της εμβρυολόγου, παρατηρώντας τα ωάρια μέσω του μικροσκοπίου. Όμως κυρίως σε ερευνητικό επίπεδο και έχω εντοπίσει μια μόνο εταιρεία που το υποστηρίζει εμπορικά, η διαδικασία της κατάταξης και της απόρριψης μπορεί να γίνει από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Ένας αλγόριθμος εκπαιδεύεται να κάνει τη διαλογή των ωαρίων μέσω φωτογραφιών τους. Δηλαδή η εταιρεία στην οποία αναφέρομαι λειτουργεί διαδικτυακά και μπορεί μια γυναίκα να στείλει φωτογραφίες των ωαρίων της και να της πουν ποια να διατηρήσει και ποια να απορρίψει. Ή με ποιο ωάριο να ξεκινήσει την εξωσωματική της για να έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Για να εκπαιδευτεί ο αλγόριθμος και να μπορέσει να μας δώσει τέτοιες πληροφορίες θα χρειαστεί μεγάλο αριθμό φωτογραφιών των ωαρίων. Επειδή δεν υπάρχει διαθέσιμος τόσο μεγάλος αριθμός φωτογραφιών ένας δεύτερος αλγόριθμος παράγει ψηφιακές προσομοιώσεις ωαρίων, δηλαδή φωτογραφίες που έχουν δημιουργηθεί ώστε να μοιάζουν σε ανθρώπινα ωάρια.
Με συγκλονίζει η ιδέα ότι τα ανθρώπινα ωάρια συγκρίνονται με φωτογραφίες κατασκευασμένων ωαρίων για να κριθούν ως προς την ποιότητα τους. Ο τρόπος που ο υπολογιστής ανιχνεύει την ποιότητα των ωαρίων είναι μέσω της υφής των κυτταρικών δομών τους και αυτό στις ψηφιακές φωτογραφίες κωδικοποιείται μέσω της τονικότητας του γκρι χρώματος.
Για το έργο ύφανα ένα υφαντό, αναπαριστώντας την ταξινόμηση των δικών μου ωαρίων από το ποιοτικά ανώτερο στο ποιοτικά κατώτερο. Μέσω της ύφανσης οπτικοποίησα την υφή τους όπως αυτή γίνεται αντιληπτή από τον υπολογιστή. Παράλληλα το υφαντό συνοδεύεται από ένα βίντεο, στο οποίο προβάλλεται η διαδικασία εκμάθησης ενός αλγορίθμου να παράγει προσομοιώσεις ωαρίων. Για να εκπαιδεύσω τον αλγόριθμο επέλεξα να χρησιμοποιήσω φωτογραφίες ωαρίων αλλά και φωτογραφίες της σελήνης, θίγοντας την υποκειμενικότητα των κατασκευασμένων δεδομένων. Χρησιμοποιώντας τη προσωπική μου εμπειρία, διερευνώ την επιρροή της τεχνητής νοημοσύνης στο γυναικείο σώμα και πως τέτοιου είδους πρακτικές επαναπροσδιορίζουν τη γυναικεία ταυτότητα.
Δεν θα μπορούσα να έχω ολοκληρώσει αυτή την έρευνα αν δεν είχα στο πλευρό μου ως επιστημονική σύμβουλο τη βιολόγο Άννα Αγαπάκη. Τις φωτογραφίες των ωαρίων μου κατέγραψε η εμβρυολόγος Βάνα Γκότα. Η παραγωγή του έργου αποτελεί την ανάθεση από τις επιμελήτριες Κατερίνα Γκουτζιούλη και Δάφνη Δραγώνα για την έκθεση TRIALS & ERRORS.
-Ξέρετε στην Ελλάδα δυσκολευόμαστε ακόμα πολύ να κατανοήσουμε έργα σύγχρονης τέχνης. Πώς μπορεί να εκπαιδευτεί το ελληνικό κοινό ώστε να μπορεί να αποκωδικοποιεί και να απολαμβάνει τη σύγχρονη τέχνη, δεδομένου ότι το σχολείο είναι πλήρως αποκομμένο από τις τέχνες;
Στα δικά μου μάτια το σχολείο είναι μονόδρομος. Η καλλιτεχνική παιδεία από μικρή ηλικία είναι τα θεμέλια όχι μόνο για την καλλιτεχνική πρόσληψη αλλά και για να δομηθεί μια προσωπικότητα με κριτική αντίληψη, ώστε να έχει συνείδηση των αναγκών της, τις όποιες θα είναι σε θέση να εκφράζει. Ακόμα τα καλλιτεχνικά εργαστήρια θα πρέπει να ενταχθούν στις ζωές των ενηλίκων. Στο Λονδίνο θυμάμαι τα Σαββατοκύριακα ήταν τρόπος διασκέδασης και κοινωνικοποίησης η συμμετοχή σε καλλιτεχνικά εργαστήρια. Πηγαίνοντας ως οικογένειες αλλά και ενήλικες όλων των ηλικιών από φοιτητές μέχρι συνταξιούχους. Μέσα από τέτοιου είδους εργαστήρια το κοινό μπορεί να έρθει σε εμπειρική επαφή με διάφορες καλλιτεχνικές μεθοδολογίες και να τις οικειοποιηθεί.
Θεωρώ όμως ότι η ελληνική κοινωνία φοβάται την τέχνη και έχει καταγράψει τον πολιτισμό ως ένα πεδίο "της διανόησης και της κουλτούρας που εγώ δεν καταλαβαίνω και ποτέ δεν μου άρεσε". Νομίζω κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν του αρέσει. Είναι σαν να λέει κάποιος ότι δεν του αρέσει ο κινηματογράφος. Δεν θα του αρέσουν όλες οι ταινίες αλλά αποκλείεται να μη του αρέσει κάποια. Οπότε είναι βασική προϋπόθεση να φέρουμε το κοινό σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη και να συζητάμε για αυτή ώστε να μειωθεί η μεταξύ τους απόσταση.
Τέλος, να κατανοήσουμε ότι μέσα από την τέχνη δεν καλείται κανείς να καταλάβει κάτι αλλά να νιώσει. Οπότε ένα ακόμα πρόβλημα είναι ότι κοινωνικά καλλιεργείται ο ορθολογισμός και παραλείπεται η κατανόηση των ίδιων μας το συναισθημάτων. Η Τέχνη διεγείρει συναισθήματα και η αδεξιότητα μας να τα αναγνωρίσουμε, μεταφράζεται από εμάς ως αδυναμία κατανόησης της.
-Στη δουλειά σας ασχολείστε με δύο αντικείμενα που αρχικά φαίνονται αντιφατικά: την τεχνολογία και τα δεδομένα (data) αφενός, αφετέρου οι θεματικές σας αφορούν συχνά τη συλλογική μνήμη, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα. Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο;
Το 2010 ολοκλήρωσα τις μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα Τέχνης και τεχνολογίας και εκείνο το διάστημα με είχε συνεπάρει η αρχαιολογία των μέσων, δηλαδή η αναζήτηση της εξέλιξης των διαφόρων τεχνολογικών μέσων και πως αυτά αναπτύχθηκαν βασισμένα σε προηγούμενες τεχνολογίες. Ένα ταξίδι αντίστροφο, προς τα πίσω. Η λειτουργία του πρώτου υπολογιστή σχεδιάστηκε με βάση της λειτουργίας του αργαλειού Jacquard. Στην προσπάθεια μου να κατανοήσω τη λειτουργία του αργαλειού (κι άρα των υπολογιστών) ξεκίνησα μαθήματα κι ερωτεύτηκα την ύφανση την οποία πια χρησιμοποιώ ως κύριο εκφραστικό μέσο.
Ο πατέρας μου, μου μετέφερε την αγάπη για τη ζωή στο χωριό και μας μεγάλωσε με ιστορίες για τη κοινωνική ζωή σε αυτό, για τις συνήθειες τους, τις εργασίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν. Αυτή η ρομαντικοποίηση της ζωής στην ελληνική ύπαιθρο και το ενδιαφέρον για το παρελθόν που μου μετέδωσε, με ώθησαν στην έρευνα θεμάτων της ελληνικής λαογραφίας. Επίσης, η γιαγιά μου από την Αθήνα μου μάθαινε κέντημα. Τα απογεύματα μαζευόντουσαν όλες οι φιλενάδες και εγώ ανάμεσά τους, η κάθε μια με το δικό της εργόχειρο και αυτός ήταν ο τρόπος κοινωνικοποίησης τους, μέσα από τη χειροτεχνία. Αυτή την ατμόσφαιρα των γυναικείων σχέσεων, της εμπιστοσύνης και της ανταλλαγής προσπαθώ να δημιουργήσω και να επανεξετάσω μέσω των συνεργασιών μου με τις κοινότητες γυναικών. Αυτά είναι τα τρία σημεία που οριοθετούν το πεδίο μέσα το οποίο αναπτύσσεται το έργο μου: η υπολογιστική σκέψη, η υπολογιστική όραση και η οπτικοποίηση δεδομένων είναι έννοιες που προσπαθώ να προσεγγίσω αποκαλύπτοντας νέες διασυνδέσεις και εξάγοντας νοήματα, που γίνονται αντιληπτά αισθαντικά.
-Μπορείτε να μας το εξηγήσετε μέσα από ένα έργο σας;
Το έργο "Rugs of Life" (σ.σ: Το έργο βραβευτηκε με το βραβείο "Selected International Art Award” του μουσείου ΤΜοFA της Taiwan) νομίζω συμπυκνώνει καλύτερα αυτά τα νοήματα. Το 2020 και ακριβώς πριν την πρώτη καραντίνα ταξίδεψα στο Μαρόκο και συγκεκριμένα σε μικρά χωριά του Άτλαντα για να μελετήσω την τεχνική της κάθετης ύφανσης όπου αποτελεί μέρος της ντόπια παράδοσης. Στο ταξίδι μου εντυπωσιάστηκα από την παρακάτω ιστορία: οι γυναίκες Αμαζίγκ παραδοσιακά έκαναν κάποια σύμβολα τατουάζ ανάμεσα στα φρύδια τους και στο σαγόνι τους. Οι Άραβες έφεραν μαζί τους το Ισλάμ το οποίο απαγορεύει οποιαδήποτε παρέμβαση στο σώμα ως προσβολή σε αυτό που δώρισε ο Θεός. Οι γυναίκες στα χωριά βρέθηκαν σε σύγχυση, γιατί ενώ ήθελαν να διαφυλάξουν την ταυτότητα τους ως Αμαζίγκ ταυτόχρονα ήταν βαθιά θρησκευόμενες. Στα χωριά συναντά κανείς ακόμα γυναίκες με εγκαύματα στο πρόσωπο τους από τη προσπάθεια τους να καθαρίσουν τα τατουάζ με ασβέστη! Ο τρόπος για να διαφυλαχθούν αυτά τα σύμβολα και να μη χαθούν αφού δεν τα έφεραν πια πάνω στο σώμα τους ήταν να υφανθούν στα χαλιά τους. Αυτοί οι πανέμορφοι γεωμετρικοί σχηματισμοί που βλέπουμε δεν είναι αφηρημένα σχέδια αλλά συγκεκριμένα σύμβολα με ιδιαίτερες νοηματοδοτήσεις. Στο ταξίδι μου επισκέφθηκα ένα γυναικείο συνεταιρισμό στη κοιλάδα Αιτ Χάμζα η οποία φημίζεται για το εξαιρετικό μαλλί των προβάτων και κατ’ επέκταση τα υψηλής ποιότητας χαλιά που παράγονται. Εκεί μια εντυπωσιακή γυναίκα, η Afkir Eto δημιούργησε το πρώτο συνεταιρισμό γυναικών που εμπορεύονται μόνες τους τα χαλιά τους χωρίς άνδρες διαμεσολαβητές. Δώρισε το μισό σπίτι της στο συνεταιρισμό (δηλαδή ένα δωμάτιο) για να λειτουργήσει ως εργαστήριο και ξεκίνησε να διδάσκει ύφανση τις υπόλοιπες γυναίκες του χωριού με σκοπό την οικονομική ανεξαρτησία τους.
Αφού συνέλεξα όλα τα σύμβολα των Αμαζίνγκ τα επεξεργάστηκα με τον αλγόριθμο του "Game of Life”. Αυτός ο αλγόριθμος δημιουργήθηκε από το μαθηματικό Conway ως ένα παιχνίδι. Σε ένα κάναβο τα τετράγωνα μπορεί να είναι "ζωντανά” ή "νεκρά” ανάλογα με τη συνθήκη των γειτονικών τετραγώνων τους και κατ’ αυτό το τρόπο εξελίσσονται σε αλγοριθμικές γενιές. Ο κάναβος του Game of Life μου θυμίζει το κάναβο των εργόχειρων και τον τρόπο που σχεδιάζονται τα μοτίβα. Οι αλγοριθμικές γενιές μου θυμίζουν τις γενιές της παράδοσης και όπως τα σχέδια εξελίσσονται και μεταλλάσσονται στο Game of Life το ίδιο και οι παραδόσεις μεταφέρονται και μεταβάλλονται μέσα στο χρόνο. Τι είναι αυτό που καταφέρνει να ταξιδέψει μέσα στο χρόνο, τι είναι αυτό που διασώζεται και ποια στοιχεία του είναι που απορρίπτονται;
Τα νέα μοτίβα που προέκυψαν από αυτή την επεξεργασία αποτέλεσαν ένα νέο "λεξικό”, το οποία διενημα στο συνεταιρισμό και ζήτησα από τις γυναίκες να υφάνουν σε νέες συνθέσεις. Από αυτό το διάλογο μεταξύ μας προέκυψαν δυο χαλιά.
-Ποιες είναι οι δυσκολίες του να ζει και να δημιουργεί κανείς σε μια μικρή χώρα;
Ζούμε σε μια χώρα όπου ο πολιτισμός δεν αντιμετωπίζεται ως ανάγκη, αλλά ως η ψυχαγωγία μιας μικρής μερίδας πολιτών. Αυτό φαίνεται σε κάθε οικονομική δυσκολία της τελευταίας δεκαετίας όπου οι πρώτες περικοπές αφορούν θέματα πολιτισμού. Το Υπ. Παιδείας αποφάσισε να εξαιρέσει τα καλλιτεχνικά μαθήματα από τη διδακτική ύλη. Κατά την υγειονομική κρίση ο πολιτισμός θίχτηκε ανεπανόρθωτα και αυτό συνεχίζεται. Οι καλλιτεχνικές ενασχολήσεις είναι περιθωριοποιημένες και εξοστρακίζοντας τα από τα σχολεία θα υποβιβαστούν στη συνείδηση της επόμενης γενιάς ακόμα περισσότερο.
Πρακτικά η σημαντικότερη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Οι χρηματοδοτήσεις έρχονται από λίγα συγκεκριμένα ιδιωτικά ιδρύματα. Πολύ πρόσφατα ξεκίνησε να δίνει και το Υπουργείο Πολιτισμού κάποιες επιχορηγήσεις. Αυτή είναι μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα παραγωγής από χώρες του εξωτερικού και είναι πολύ μικρός ο αριθμός των καλλιτεχνών που καταφέρνει να ανταπεξέλθει υπό αυτές τις συνθήκες.
Από την άλλη έχοντας ζήσει στο εξωτερικό δεν ήταν το ίδιο εύκολο για μένα να εκφραστώ. Η καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί μια συνεχής διαπραγμάτευση με την ταυτότητα μου και την προσεγγίζω με μεγαλύτερη σαφήνεια μέσα στο περιβάλλον που έχω μεγαλώσει εγώ και η οικογένεια μου.
-Πώς βλέπετε την εικαστική σκηνή της χώρας τα τελευταία χρόνια;
Η εικαστική σκηνή ειδικά την τελευταία πενταετία έχει αναπτυχθεί με εντατικούς ρυθμούς. Δημιουργήθηκαν πολλές ομάδες, συνεχώς ξεπηδούν ανεξάρτητοι χώροι τέχνης, καλλιτέχνες από το εξωτερικό μετακομίζουν στην Αθήνα με αφορμή τα χαμηλότερα ενοίκια. Υπάρχει μια διάχυτη "αναμπουμπούλα”. Είναι αισιόδοξο ότι υπάρχει τόσο έντονη δραστηριότητα έχοντας τις λιγότερες παροχές. Είναι ένα φαινόμενο που θα πρέπει να παρατηρήσουμε πως θα εξελιχθεί πριν βιαστούμε να καταλήξουμε σε τι οφείλεται και με τι συνδέεται. Εύχομαι να διατηρηθεί αμείωτος αυτός ο ρυθμός μέσα στις δύσκολες εποχές που διανύουμε.
Φωτογραφίες: ευγενική παραχώρηση της Μαρίας Βαρελά
Κεντρική εικόνα: Ευτυχία Βλάχου (παραχώρηση Μαρίας Βαρελά)
Πηγή: womentoc.gr
