Best of για το 2021 από την Δέσποινα Ζευκιλή
Μιχαηλάγγελος Βλάσσης-Ζιάκας: Counter (-)
Αν και έλειπε το εννοιολογικό twist που θα μπορούσε να αναδείξει περαιτέρω την εκτενή έρευνα του Μιχαηλάγγελου Βλάσση-Ζιάκα πάνω στην πράξη της ρευματοκλοπής στην Ελλάδα, η φιλμική κυρίως εγκατάστασή του στο Enterprise Projects έφερνε στην επιφάνεια διαφορετικές αφηγήσεις που αποκάλυπταν πολλά. Όχι μόνο για το ίδιο το φαινόμενο, το οποίο δεν εξαντλείται στα όσα πιθανόν φανταζόμαστε εκ πρώτης όψεως, αλλά και για την ίδια την κοινωνία και την συνεχιζόμενη κρίση στην οποία ζούμε.
Sunday Women
Πολύ περισσότερο από μια καταγραφή της καθημερινότητας των Γεωργιανών γυναικών στην Ελλάδα, η έκθεση φωτογραφίας και βίντεο της Τατιάνας Μαυρομάτη και της Λώρας Μαραγκουδάκη στον χώρο Κάμιρος με την υποστήριξη του Ιδρύματος "Ρόζα Λούξεμπουργκ" ήταν μία από τις λίγες στιγμές της σεζόν που νιώσαμε ότι μια έκθεση αφορά τα σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά διακυβεύματα της ζωής στην Αθήνα του 2021. Και μάλιστα με τη συναισθηματική φόρτιση και τη δυναμική με την οποία μόνο ένα πολιτιστικό προϊόν μπορεί να πάρει θέση.
Metahaven: Passphrases
Συνεχίζοντας με συνέπεια την παρουσίαση σημαντικών διεθνών καλλιτεχνών που δύσκολα βλέπουμε στην Ελλάδα, η State of Concept μας έδωσε την ευκαιρία να μπούμε στον ξεχωριστό κόσμο της κολεκτίβας φιλμ και design Metahaven που δεν είναι πολύ διαφορετικός από τον meta-κόσμο στον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε όλο και περισσότερο: χαοτικός, αμφίσημος, με τις ιδεολογικές και όχι μόνο μάχες να δίνονται καθημερινά σε αφηρημένα περιβάλλοντα και την αναζήτηση της αλήθειας να μοιάζει περισσότερο από ποτέ με αναμέτρηση με χίμαιρα.
Χριστόδουλος Παναγιώτου: January, February, May, June, July, August, September, October, December
Η χειρωναξία, η παράδοση, η εργασία, η ακατέργαστη ύλη μπαίνουν στις υπηρεσίες της ψευδαίσθησης στην ατομική έκθεση του αναγνωρισμένου εικαστικού που εμπνέεται από τον χώρο του θεάτρου και των props και στήνει μια σειρά εννοιολογικές οφθαλμαπάτες στον παλιό βιομηχανικό χώρο της γκαλερί Rodeo στον Πειραιά. Χωρίς να λείπει σε σημεία μια αίσθηση αισθητικοποίησης των αναφορών του, που περιλαμβάνουν και την κυπριακή πολιτιστική κληρονομιά, η δουλειά του Παναγιώτου μας θυμίζει τη δύναμη και το συναίσθημα που μπορεί να έχει η εννοιολογική τέχνη. Το βλέμμα του Κρίστοφερ Άτκινς, του πάλαι ποτέ teen ειδώλου της γαλάζιας λίμνης, φωτογραφημένου σήμερα, μας ακολουθεί ακόμη.
Olaf Nicolai: Marx
Πόση ώρα μπορείς να κάτσεις να κοιτάς ένα μπρούτζινο μνημειακό άγαλμα του Μαρξ στην πόλη Chemnitzm, μετέπειτα Karl-Karx-Stadt, στην πρώην Ανατολική Γερμανία, να αλλάζει μορφή καθώς αλλάζει θέση το φως; Δεν έχει σημασία. Η εικοσιτετράωρη προβολή της ταινίας του Olaf Nikolai από τη locus athens και το tavros σε έναν χώρο πρώην βιοτεχνίας στον Ταύρο, ενεργοποιεί διαφορετικούς συνειρμούς γύρω από τον χρόνο, την ιστορία, την μεταβαλλόμενη πόλη.
Και ακόμη
Οι χώροι τέχνης Haus N Athen και το Callirrhoë έδωσαν την ευκαιρία σε νέους επιμελητές να μας συστήσουν τη δουλειά τους με ενδιαφέρουσες ομαδικές εκθέσεις που παρόλο τον ακαδημαϊσμό και τη δειγματοληπτική αίσθηση που χαρακτηρίζουν συχνά τα πρώτα βήματα στον χώρο, είχαν μια διακριτή ταυτότητα και περιμένουμε να δούμε περισσότερα στο μέλλον.
Στο Haus N Athen ξεχωρίσαμε την "I heard it from the Valleys" σε επιμέλεια της Εύας Βασλαματζή που διερευνά το ενδιαφέρον των σύγχρονων εικαστικών για τη λαογραφία με προτάσεις πέρα από τα αναμενόμενα, και την "The way in", του curatorial duo των Titus Nouwens και Πάνος Φουρτουλάκης, όπου διαφορετικές εμπειρίες φυσικού και συναισθηματικού λοκντάουν διαπλέκονται, όπως διαπλέκονται συχνά και τα ίδια τα έργα των καλλιτεχνών.
Στο Callirrhoë την "Radical Empathies" σε επιμέλεια της Ελένης Ρίγα που ξεδίπλωσε την έρευνα της επιμελήτριας για την πολιτική περφόμανς στο δημόσιο χώρο στη Γουατεμάλα.
Best of για το 2021 από τον Άγγελο Κλάδη
Μιχαηλάγγελος Βλάσσης-Ζιάκας: Counter (-)
Με τον τρόπο που στήθηκε και παρουσιάστηκε στην ολοκληρωμένη του εκδοχή το research based πρότζεκτ του Μιχαηλάγγελου Βλάσση-Ζιάκα στο χώρο του Enterprise Project –ένα υπόγειο με ράμπα που παλιότερα ήταν συνεργείο-φανοποιείο αυτοκινήτων–, ένιωθες σαν να μπαίνεις στα άδυτα μιας μυστική οργάνωσης, τα μέλη της οποίας μοιράζονται ένα κοινό μυστικό: ξέρουν πώς να "πειράζουν" τους μετρητές του ρεύματος και να πληρώνουν χαμηλούς λογαριασμούς. Με αλλοιωμένη φωνή και καλυμμένο το πρόσωπό τους, οι ανώνυμοι πρωταγωνιστές μιλούσαν ανοιχτά για τα πιστεύω τους στην κάμερα (και στο θεατή), δείχνοντας ότι δεν πρόκειται για ένα κύκλωμα υποκλοπής, αλλά για ενδείξεις ενός συνολικού βραχυκυκλώματος που συνέβη στο αίσθημα δικαίου των πολιτών απ’ την κρίση κι έπειτα. Εντυπωσιακό το ότι υπήρχαν και συνεντεύξεις υπαλλήλων της ΔΕΗ, οι οποίοι απαντούσαν για τη μεταφορά της ενέργειας και την εξίσωση που οδηγεί σε "φουσκωμένους λογαριασμούς".
Reality check
Πρόσβαση σε μια εγκαταλειμμένη δομή του ψυχιατρείου στο Δαφνί έδωσε ο ανεξάρτητος επιμελητής Κώστας Πράπογλου, συντάσσοντας μια άκρως δουλεμένη και μεστή ομαδική έκθεση που "γκέλαρε" στο κοινό όσο λίγες. Αποκλειστικά site specific έργα τοποθετήθηκαν στα δωμάτια των ασθενών, πραγματευόμενα τη σχέση ανάμεσα στο μέσα και το έξω, right in time μετά το καλοκαίρι και τον πολύμηνο εγκλεισμό.
Μαρία Λάλου και Skafte Aymo-Boot: Αντιμνημείο
Ήταν τελείως out-of-the-blue η κίνηση των Μαρία Λάλου και Skafte Aymo-Boot να καταθέσουν αίτημα στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής για ένα ημιτελές κτίριο στον Άλιμο που χρήζει προστασίας ακριβώς επειδή έμεινε στα μπετά. Μέσα από έρευνα ανακάλυψαν ότι οι πρώτοι ιδιοκτήτες του οικόπεδου ήταν συνεργάτες των Ναζί κι ότι το κτίριο συνδέεται έμμεσα με την απεργία των μεταλλωρύχων στη Σέριφο, ενώ οπτικά το κτίριο αφενός παραπέμπει στο σπίτι-ντόμινο του Λε Κορμπιζιέ κι αφετέρου ενσαρκώνει το αρχέτυπο της πολυκατοικίας. Βέβαια, και άλλα κτίρια θα πληρούν, φαντάζομαι, αντίστοιχα κριτήρια ιστορικών συνδέσεων, αλλά κατ’ ουσίαν το αίτημα ποντάρει στην απόρριψη: Η απάντηση θα προστεθεί στο έργο, πραγματώνοντας εντέλει τον τίτλο "Αντιμνημείο" (στο cross section archive, έως 23/1).
Δημήτρης Γεωργακόπουλος και Coti K.: Διάμεσο
Στήνοντας ευρηματικά ένα περιβάλλον μετάβασης, μια ευθεία διαδρομή που καθένας καλείται να διασχίσει μόνος σου προς το άγνωστο, ο Δημήτρης Γεωργακόπουλος και ο Coti K. έφτιαξαν από κοινού μια οπτικοακουστική, διαδραστική εγκατάσταση στο Potential Project, που ήταν η Νο 1 έκπληξη της χρονιάς – ένα έργο που μετέφερε το σφίξιμο της αμφιβολίας, αλλά και τη δυναμική της "μεταμόρφωσης" σε κάθε σου βήμα (δεν λέω περισσότερα, διότι θα επανεκτεθεί τον Ιανουάριο).
Ιώκο: Έργο για έναν άνθρωπο μονάχα
Είναι ευτύχημα να βλέπεις ότι παράγονται έργα τόσο ειλικρινή, έργα τα οποία πέφτουν με φόρα πάνω σου και δίχως περιστροφές ξεθάβουν όσα έκρυψες ή δήθεν ξέχασες. Η μαλακιά φωνή κι οι στίχοι της Μάτσης Χατζηλαζάρου, εκφερόμενα μέσω lip sync από drag performer, ήταν η ποιητική αφιέρωση που απηύθυνε ο Ιώκο σε όποιον έμπαινε –μόνος του– στο black box, το οποίο είχε προσγειωθεί στη μοναδική σωζόμενη μάντρα της Αθήνας. Ένας κόμπος στο λαιμό.
Εκτός Συναγωνισμού
Μπιενάλε Αθήνας Eclipse: Στους πέραν του δέοντος αισθητικά φορτισμένους χώρους του πρώην Φωκά, της Σανταρόζα και του Μεγάρου Σλίμαν-Μελά είδαμε σίγουρα μερικά από τα πιο αξέχαστα έργα της σεζόν και νιώσαμε ξανά μέρος μιας διευρυμένης κοινότητας θεατών με κοινούς προβληματισμούς, κάτι το οποίο η Μπιενάλε γνωρίζει να κάνει καλά. Παρόλα αυτά επιμελητικά και σαν συνολική αποτίμηση, η υπερβολική πληθωρικότητα της new age τεχνο-ουτοπίας της "Eclipse", και η πίεση που ασκεί η σκηνογραφία της γοητείας των ερειπίων στα ίδια τα έργα ακυρώνει την όποια δυναμική μετατόπισης ορισμένα από αυτά εμπεριέχουν.
Portals: Ο πολιτιστικός οργανισμός ΝΕΟΝ άνοιξε στο κοινό το εμβληματικό κτίριο του Καπνεργοστασίου, ίσως τον πιο εντυπωσιακό εκθεσιακό χώρο στην πόλη, και ανάμεσα στα δεκάδες έργα σίγουρα υπήρξαν στιγμές που κρατάμε (το να ξαναδείς, για παράδειγμα, τη βιντεοεγκατάσταση του Kutluk Ataman ήταν από μόνο του λόγος επίσκεψης), παρόλα αυτά στην έκθεση "Portals" η μνημειακότητα κυριαρχεί έναντι των ιδεών, προβληματίζοντάς μας και σχετικά με τη σύγχρονη οικολογία της τέχνης, ειδικότερα σε μια σκηνή σαν της Αθήνας, αλλά και τον ρόλο των μεγάλων εκθέσεων σήμερα.
