Τα αφηρημένα τοπία της Ελένης Χριστοδούλου, με τυπώματα στένσιλ και τοιχογραφίες, θα είχαν κερδίσει μια θέση στην εικαστική αφήγηση των αθηναϊκών ‘90-00s, αν η τοπική ιστορία της τέχνης είχε γραφτεί. Με την έκθεση «Ambivalent Spaces - Anarchic Identities» που παρουσιάζεται στη γκαλερί The Breeder (13/2 - 28/3), η εικαστικός επιστρέφει μετά από 14 χρόνια στην εκθεσιακή δράση, και μας μιλά για την ανάγκη της να διαμελίσει το εκφραστικό της σύστημα που την απασχόλησε τα προηγούμενα χρόνια και για τα νέα της γλυπτά που «περνούν μέσα από το σώμα», με αναφορές στον κλασικό μοντερνισμό, το τσόχινο κουστούμι του Joseph Beuys αλλά και τις θεωρίες για τη ρευστότητα της γυναικείας υπόστασης.
Γεια σου Δέσποινα, σ’ ευχαριστώ γι’ αυτή την ευκαιρία να μιλήσω για τη δουλειά μου. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… Η έκθεση που είχα κάνει στην γκαλερί The Breeder το 2006 με τίτλο «Wave Optics» ήταν ένα τεράστιο επιτοίχιο έργο οργανωμένου χάους μεγέθους 6 επί 10 μέτρων. Χρησιμοποιώντας τα 3 βασικά χρώματα μόνο σε λευκό φόντο με μαύρες γραμμές, ήθελα να αποδώσω τη γεωμετρία και την πνευματικότητα του Mondrian σαν μέσα από ένα ταξίδι LSD.
Η εικαστική γλώσσα που διαλέγει κανείς να εκφραστεί δεν είναι κάτι απλό, η κάτι τυχαίο. Έχει να κάνει με τις πεποιθήσεις μας, με το σε τι πιστεύουμε…
Το «Losing my religion» (το γνωστό τραγούδι των REM) ίσως είναι η απάντηση στην ερώτηση σου με τι ασχολήθηκα μετά από την έκθεση αυτή. Όταν ένα σύστημα προσωπικής έκφρασης δεν λειτουργεί πλέον όπως λειτουργούσε, είναι η ώρα να το διαμελίσουμε, να κρατήσουμε όσα ακόμη μας συγκινούν και μας εμπνέουν και να ξεφορτωθούμε τα υπόλοιπα αντικαθιστώντας τα με νέα.
Στην έκθεση «Στο ίδιο ποτάμι…» εξέθεσα έργα της περιόδου 2010-2015, και όσοι γνωρίζουν το χαρακτηριστικό είδος αφαίρεσης που έκανα ήδη από την πρώτη έκθεση μου στην Αθήνα στην γκαλερί Bernier/Eliades το ‘93-94 εύκολα μπορούν να βρουν την μετενσάρκωση τους στα νέα έργα.
Χρησιμοποιώ τις ίδιες τεχνικές που είχα ήδη αναπτύξει από τις αρχές του ’90, την ιδέα ενός ρυθμικά επαναλαμβανόμενου τυπώματος με στενσιλ με την παρεμβολή στοιχείων που έμοιαζαν από τότε σε «οπές», μια πρακτική που απολαμβάνω να βλέπω σήμερα στην δουλειά της Jaqueline Humphries πχ.
Τι θα δούμε στην The Breeder; Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από τη νέα σου δουλειά; Με ποιον τρόπο συνδιαλέγεται με τα παλαιότερα έργα σου;
Η Τέχνη, στον αιώνα που έφυγε, ήταν γεμάτη κινήματα και «-ισμούς»… Κυβ-ισμός, σουρεαλ-ισμός κλπ. Ο νέος αιώνας του ίντερνετ και της παγκόσμιας μετανάστευσης πληθυσμών είναι μια νέα πραγματικότητα που δεν χωράει σε -ισμούς, πλέον, κατά τη γνώμη μου. Χρειάζεται κάτι άλλο για να εκφράσει αυτή την απεραντοσύνη σε διαρκή κίνηση.
Εγώ, όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες, διάλεξα να δω την τέχνη μέσα από το «σώμα» που προσφέρει πιο άμεση γνώση, παρά μέσα από την «διανόηση». Ήδη, στα έργα της έκθεσης «Στο ίδιο ποτάμι…» είχε γίνει η μετάβαση από αμιγή ζωγραφική σε μαλακά γλυπτά που μιλούσαν για το σώμα και την επιθυμία αφήνοντας το υλικό να φέρει αισθήσεις στην επιφάνεια.
Τα έργα που θα δείτε στη The Breeder λειτουργούν σε πολλά επίπεδα, το βασικότερο για μένα είναι η αλλαγή της οπτικής γωνίας από όπου βλέπω, κατανοώ άρα και δημιουργώ Τέχνη. Αν υποθέσουμε ότι ο Αμερικανός Andy Warhol ήταν ο αντίποδας του Ευρωπαίου Joseph Beuys (ενώ, στην πραγματικότητα οι δυο καλλιτέχνες είχαν αμοιβαία εκτίμηση και πολλά κοινά, τελικά), τότε θα έλεγα ότι τώρα επιλεγώ να βλέπω την Τέχνη μέσα από μια πιο Ευρωπαϊκή ματιά, καθώς ξαναμελετώ με καινούργια μάτια Ευρωπαϊκή Τέχνη..
Τα έργα κατασκευαστικά έχουν αναφορές σε Christo, Salvatore Scarpitta, Lucio Fontana και Joseph Beuys μεταξύ άλλων. Η καφέ τσόχα, το υλικό που κυριαρχεί στα έργα της έκθεσης, παραπέμπει στο τσόχινο κοστούμι του Beuys και συγκεκριμένα στον τρόπο που έβλεπε τα γλυπτά του σαν διαδικασίες σε εξέλιξη παρά σαν σταθερές καταστάσεις. Έτσι και τα έργα της έκθεσης κινούνται σε αμφίσημους χώρους (Ambivalent Spaces) διεκδικώντας μια ρευστότητα στην έκφραση (Anarchic Identities) και όχι την χίμαιρα της αναζήτησης της απόλυτης αλήθειας (του Μοντερνισμού, φέρ’ ειπείν).
«Ο νέος αιώνας του ίντερνετ και της παγκόσμιας μετανάστευσης πληθυσμών είναι μια νέα πραγματικότητα που δεν χωράει σε -ισμούς, πλέον, κατά τη γνώμη μου. Χρειάζεται κάτι άλλο για να εκφράσει αυτή την απεραντοσύνη σε διαρκή κίνηση».
Η νέα σου δουλειά διαβάζεται με αναφορά σε queer και εμφυλα ζητηματα, γύρω από τα οποία παρατηρείται μια πύκνωση τελευταία. Με ποιον τροπο τοποθετείται το δικό σου έργο;
Τα έργα έχουν ασφαλώς γυναικεία οπτική. Είναι εμπνευσμένα από το πώς αισθάνεται το γυναικείο σώμα. Η διαφορά των έργων μου από τις φεμινίστριες καλλιτέχνιδες της δεκαετίας ’60, για παράδειγμα τη Linda Benglis ή τη Judy Chicago, είναι η διαφοροποίηση στον ορισμό του όρου «γυναίκα».
Η Judith Butler, σύγχρονη Αμερικανή θεωρητικός σε θέματα ταυτότητας φύλου, μας λέει ότι ο ρόλος του αρσενικού και ο ρόλος του θηλυκού δεν είναι βιολογικά προκαθορισμένοι αλλά κοινωνικά κατασκευασμένοι.
Γένος δεν είναι αυτό που είσαι, είναι αυτό που κάνεις. («Gender is not something that one is. It is something one does. An act. A "doing" rather than a "being"».) Κατά συνέπεια, όπως τα γλυπτά του Beuys είναι διαδικασίες σε εξέλιξη, έτσι και ο όρος «γυναίκα», είναι ένας όρος σε εξέλιξη, ανοιχτός σε παρεμβάσεις και επανατοποθετήσεις. Άρα κάτω από τον όρο γυναίκα, στεγάζονται πλέον περιστασιακά ή μόνιμα και άνθρωποι που δεν έχουν γεννηθεί γυναίκες, ή γυναίκες που χειρίζονται τη γυναικεία τους φύση αιρετικά. Όλα είναι μέρος ενός συνεχιζόμενου διαλόγου που έχει η κοινωνία με τον άνθρωπο.
Πιθανώς να βλέπουμε μια πύκνωση καλλιτεχνικής παραγωγής γύρω από τέτοια ζητήματα γιατί η κοινωνία σιγά- σιγά ετοιμάζεται να δεχτεί και να υποστηρίξει το δικαίωμα του ατόμου στην σεξουαλική ρευστότητα (gender fluidity) με ό,τι κοινωνικές προσαρμογές αυτό συνεπάγεται.
Ποιο είναι το βασικό σου ενδιαφέρον ως καλλιτέχνης;
Ένα από τα αγαπημένα μου έργα στην έκθεση, είναι ένα επιδαπέδιο γλυπτό με τίτλο «Μούσα», μια εγκυμονούσα οντότητα. Είναι η ίδια Μούσα του προοιμίου της Οδύσσειας που τραγουδάει για τις περιπέτειες του Οδυσσέα (῎Ανδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη), γιατί ο Όμηρος μάς το ξεκαθαρίζει: Η Μούσα είναι αυτή που εξιστορεί, η Μούσα είναι αυτή που τραγουδάει, η Μούσα είναι αυτή που δημιουργεί και όχι ο Όμηρος.
Το βασικό μου ενδιαφέρον, για να απαντήσω στην ερώτηση σου, είναι να παραμείνω ένα δοχείο, ένα κανάλι, μια δίοδος, μια σχισμή, ένα μέσον, τέλος πάντων, για να περάσει η Μούσα... και όλα τα άλλα τα θεματικά και τα τεχνικά έρχονται.
Ποιες είναι οι αναφορές σου;
Πέρα από τους Christo, Scarpitta κλπ. που, όπως είπα ήδη, αφορούν τα έργα της έκθεσης πιο άμεσα, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω τις παρακάτω καλλιτέχνιδες:
- Berlinde de Bruyckere (Βέλγιο)
- Anna Uddenberg (Σουηδία)
- Rei Kawakubo (Ιαπωνία)
- Magdalena Abakanowicz (Πολωνία)
- Lee Bontecou (ΗΠΑ)
- Nick Cave (HΠΑ - τελευταίος και μη εξαιρετέος!)
Έζησες για χρόνια στη Νέα Υόρκη. Νιώθεις μέρος ενός ευρύτερου τοπικού διαλόγου;
Έχω την εντύπωση πως η δουλειά μου συνδιαλέγεται ελεύθερα με Αμερικανούς εξίσου και με Ευρωπαίους καλλιτέχνες όπως σου έλεγα προηγουμένως, και πράγματι νιώθω μέρος ενός ευρύτερου διαλόγου που δεν είναι τοπικός – δεν αφορά ένα συγκεκριμένο τόπο μιας και η συνεχής μετακίνηση πληθυσμών όσο και τα συχνά ταξίδια είναι φυσικό μέρος της σύγχρονης ζωής πλέον.
Σε σχέση τη σκηνή της Αθήνας αλλά και την ευρύτερη πραγματικότητα εδώ πώς τοποθετείσαι;
Η Αθηναϊκή σκηνή είναι ένα work in progress, ζωντανή, διεθνής και συνεχώς εναλλασσόμενη. Με ενδιαφέρει αυτό που γίνεται σε χώρους που δεν είναι αμιγώς εμπορικοί ή/και χώροι που διευθύνονται από καλλιτέχνες γιατί ο καλλιτέχνης όταν εκθέτει εκεί έχει ένα άλλο είδος άνεσης να εκφραστεί. Για παράδειγμα το P.E.T Projects του Άγγελου Πλέσσα καθώς και ο ενός χώρος Kaktos Project στην Αθήνα που διευθύνεται από την εξαιρετική φωτογράφο Caroline May.
The Breeder | Εγκαίνια: Πέµπτη 13/2, 8-10 µ.µ. | Διάρκεια έκθεσης: 13 Φεβρουαρίου – 28 Μαρτίου | Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Παρασκευή 12 – 8 µ.µ.., Σάββατο 12 – 6 µ.µ. | Είσοδος ελεύθερη
