Με μια αντισυμβατική συνέντευξη Τύπου στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου το πρωί της Δευτέρας 2 Ιουλίου η Μπιενάλε της Αθήνας άνοιξε πολλά από τα χαρτιά της και ανακοίνωσε τους πρώτους καλλιτέχνες της.
Ένα καθαρτήριο χωρίς κάθαρση
Μπροστά από τον άμβωνα της Αγγλικανικής Εκκλησίας, εν μέσω σταυρών και εικόνων, μας υποδέχτηκαν οι επιμελητές της 6η Μπιενάλε Stefanie Hessler, Κωστής Σταφυλάκης και Poka-Yio δίνοντας το στίγμα του ΑΝΤΙ ως μια έκθεση «καθαρτήριο χωρίς κάθαρση» - καθρέφτη μιας εποχής όπου η εναντίωση κυριαρχεί παντού. Επαναφέροντας κάτι από τις θρησκευτική - μεταφυσική ατμόσφαιρα - ορολογία των πρώτων Μπιενάλε της Αθήνας (εκτός κι αν μας επηρέασε η εικόνα του Αυγουστίνου Ζενάκου στα στασίδια της εκκλησίας! - ο συνιδρυτής της Μπιενάλε που είχε αποχωρήσει μετά τη 2η διοργάνωση θα αναλάβει την έκδοση που θα συνοδεύσει το ΑΝΤΙ) οι επιμελητές έκαναν λόγο για... επίκληση των θεών και έκλεισαν παίζοντας στο πιάνο το γνωστό gospel «Oh When the Saints go Marching In».
«Απέναντι στους πυλώνες της αντίδρασης που μας κατακλύζουν δεν έχουμε να προτείνουμε κάποιο νέο ΑΝΤΙ. Δεν έχουμε να αντιπροτείνουμε τον ορθό λόγο. Μπορούμε μόνο να επισκεφτούμε τις διαφορετικές μορφές του ΑΝΤΙ, να τις μεγεθύνουμε, να τις πολλαπλασιάσουμε, δημιουργώντας ένα καθαρτήριο χωρίς κάθαρση. Αυτό θα είναι η έκθεση.» είπε ο Κωστής Σταφυλάκης μιλώντας για την τοποθέτηση της μπιενάλε απέναντι στη διάθεση εναντίωσης που διατρέχει όλες τις αρένες της σύγχρονης ζωής: τις τηλεοπτικές σειρές, τις διαφημίσεις, τη μουσική βιομηχανία, τα βιντεοπαιχνίδια, τη πολιτική σκηνή, τα κινήματα.
Γνωρίζοντας το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη-θεωρητικού για πρακτικές της υπερταύτισης και του «καλλιτεχνικού ψεύδους» προετοιμαζόμαστε για μια έκθεση που θα διαχωρήσει τη θέση της από τις «ουμανιστικές» πρακτικές που βλέπουν την τέχνη σαν εργαλείο λείανσης των κοινωνικών συγκρούσεων, αλλά αντίθετα θα οικειοποιηθεί διαφορετικές εκφάνσεις της κουλτούρα της αντίδρασης θέλοντας να μας ξεβολέψει και να μας αναγκάσει να δούμε προσεκτικότερα μερικά από τα κυρίαρχα ιδεολογικά σχήματα της εποχής, των οποίων αποτελούμε συχνά μέρος.
«Βρισκόμαστε στον κόσμο του πολιτισμού σε μια φούσκα, και αν κάτι προσπαθούμε με το ΑΝΤΙ, είναι να βγούμε έξω από αυτή και να συνομιλήσουμε με τον κόσμο, με τον οποίο συνήθως δεν συνομιλούμε. Θα δείτε μια έκθεση, ένα ζαχαρωτό για τα μάτια, κάτι που θα προκαλέσει τις αισθήσεις σας με πολλούς τρόπους και όχι μόνο οπτικά».
Μια έκθεση που θέλει να βγει από τη φούσκα του πολιτισμού
Για μια in-yer-face Μπιενάλε που θέλει να καταπιαστεί με το τώρα έξω από τη «φούσκα του πολιτισμού» και να συνομιλήσει με ένα κοινό με το οποίο συνήθως δεν συνομιλούν αντίστοιχες εκθέσεις, μίλησε ο συνιδρυτής της Μπιενάλε Poka-Yio. «Το σκεπτικό με το οποίο χτίσαμε το ΑΝΤΙ πηγάζει και από έναν προβληματισμό για τις πρακτικές που ακολουθήσαμε τα τελευταία χρόνια και εμείς. Θεωρήσαμε, λανθασμένα σε κάποιο βαθμό, επιτυχημένα σε κάποιο άλλο, ότι η δουλειά μας ως δημιουργοί είναι να συμμετέχουμε στα δρώμενα. Κάνοντάς το ενδεχομένως με έναν κοινωνικό αντίκτυπο, ο οποίος φιλοδοξούσαμε, όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες που ήρθαν στην Αθήνα, να έχει αποτέλεσμα. Αυτό καταλάβαμε ότι δρούσε και δρα μέσα σε μια φούσκα. Βρισκόμαστε τελικά στον κόσμο του πολιτισμού σε μια φούσκα, και αν κάτι προσπαθούμε με το ΑΝΤΙ, είναι να βγούμε έξω από αυτή και να συνομιλήσουμε με τον κόσμο, με τον οποίο συνήθως δεν συνομιλούμε. Έχουμε μια γλώσσα που είναι κρυπτική, αναφέρεται σε πράγματα που αφορούν μόνο την κοινότητά μας, γυρνά πολύ συχνά επιδεικτικά το πρόσωπο μακριά από την τεχνολογία, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πράγματα τα οποία είναι η ζωή μας σήμερα. Θα δείτε μια έκθεση, ένα ζαχαρωτό για τα μάτια, κάτι που θα προκαλέσει τις αισθήσεις σας με πολλούς τρόπους και όχι μόνο οπτικά, αφού θα είναι ένας χώρος που θα μπορείτε να τον κατοικήσετε και εσείς. Δεν θα είναι ένας λευκός εκθεσιακός χώρος».
Ο Poka Yio αποκάλυψε ότι ο προτιμώμενος κεντρικός εκθεσιακός χώρος (main venue) είναι το πρώην κτήριο του ΟΤΕ στην οδό Σταδίου (πλατεία Παλαιάς Βουλής). Πιστή στην παράδοση του να αναδεικνύει εμβληματικά κτίρια που στη συνέχεια εξελίσσονται σε μέρος του πολιτιστικού γίγνεσθαι της πόλης, η Μπιενάλε βρίσκεται κοντά σε συμφωνία για το συγκεκριμένο κτίριο δεδομένου ότι η ιδιοκτήτρια εταιρεία ανταποκρίθηκε άμεσα και πολύ θετικά στην πρόταση της για την παραχώρησή του και αυτή την εποχή πραγματοποιούνται οι συζητήσεις για την οριστικοποίηση της συμφωνίας. Θα υπάρχουν και συμπληρωματικά venues χωρίς όμως πρόθεση μεγάλης διάχυσης στην πόλη και αστικού τουρισμού.
Για την πρόθεση της Μπιενάλε να «δημιουργήσει ένα screenshot αυτής της συγκεκριμένης χρονικής στιγμής» παρατηρώντας πώς ορισμένοι πόλοι μεταξύ της αντίδρασης και της προόδου αρχίζουν να μετατοπίζονται μίλησε η Γερμανίδα επιμελήτρια Stefanie Hessler. «Ουσιαστικά σ΄ αυτή την έκθεση οι ίδιοι οι καλλιτέχνες δημιουργούν ένα αρκετά πυκνό χώρο χρησιμοποιώντας διάφορους «μηχανισμούς» (devices). Οι «μηχανισμοί» μπορούν να έχουν τη μορφή μιας εκκλησίας, ενός spa, ενός γυμναστηρίου, ενός γραφείου εταιρείας… Είναι οι «χώροι» που επηρεάζουν τη σύγχρονη ζωή. Επιχειρούμε να δημιουργήσουμε μια αποσταγμένη ή συμπυκνωμένη εκδοχή του σήμερα, της συγκεκριμένης στιγμής. Δεν μας ενδιαφέρει να δείξουμε προς κάποια κατεύθυνση, περισσότερο μας ενδιαφέρει να έχουμε τη δυνατότητα να αναλύσουμε τα πράγματα σε μεγαλύτερο βάθος και ίσως να σταματήσουμε για μια στιγμή για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει». Σημαντικό ρόλο θα παίξουν και τα social media, τα οποία θα αποτελέσουν κεντρικό κομμάτι της λειτουργίας της Μπιενάλε με καλλιτέχνες να τα καταλαμβάνουν ποικιλοτρόπως.
Στο πλαίσιο της συνάντησης ανακοινώθηκε η σημαντική συνεργασία της 6ης Μπιενάλε της Αθήνας με το Ίδρυμα Ωνάση παρουσία της Διευθύντριας του Τομέα Πολιτισμού του Ιδρύματος Αφροδίτης Παναγιωτάκου. Ο Poka Yio μίλησε για τις δυσκολίες που έχει περάσει η Μπιενάλε όλα αυτά τα χρόνια φτάνοντας συχνά κοντά στο να σταματήσει τις λειτουργίες της και για τον αιμοδότη της που δεν είναι άλλος από την Περιφέρεια Αττικής που τη στήριξε με την ένταξη της στο ΠΕΠ Αττικής 2014-2020.
Η 6η Μπιενάλε της Αθήνας με τίτλο ΑΝΤΙ θα εγκαινιαστεί στις 26 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει ως τις 9 Δεκεμβρίου, με τη συμμετοχή περισσότερων από 100 καλλιτεχνών.
Οι καλλιτέχνες της 6ης Μπιενάλε της Αθήνας ΑΝΤΙ
Μια πρώτη ματιά στη λίστα των καλλιτεχνών αποκαλύπτει ένα ενδιαφέρον για δημιουργούς που κατασκευάζουν εντυπωσιακά στο μάτι γλυπτικά ή βίντεο περιβάλλοντα που ενεργοποιούν τη συμμετοχή του θεατή, διερευνούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας, των social media και τα όρια του ντιζάιν, εστιάζουν σε φεμινιστικές και queer και post internet πρακτικές, επαναδιαπραγματεύονται την ποπ κουλτούρα, δημιουργούν performative καταστάσεις που εξερευνούν τόσο τις μη συμβατικές ταυτότητες όσο και τη γλώσσα της διαφθοράς.
Οι πρώτοι καλλιτέχνες που ανακοινώθηκαν είναι οι εξής:
Monira Al Qadiri
Ivana Basic
Brody Condon
Ed Fornieles
Εύα Γιαννακοπούλου
Carsten Höller
Ευριπίδης Λασκαρίδης
Μίλτος Μανέτας
Heather Phillipson
Eva and Franco Mattes
Metahaven
Narcissister
Εύα Παπαμαργαρίτη
Ηλίας Παπαηλιάκης
Johannes Paul Raether
Jon Rafman
Aliza Shvarts
Μαρίλια Σταγκουράκη
Ryan Trecartin and Lizzie Fitch
Theo Triantafyllidis
Brad Troemel
Wong Ping
