Μια πρώτη επιλογή από τα πολλά αξιόλογα βιβλία της χρονιάς που πέρασε ως προτάσεις ανάγνωσης ή δώρων για τις γιορτές, αλλά και για τις πιο ήσυχες στιγμές του νέου έτους.
Από τον Σπύρο Πετρουνάκο
Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας
Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδ. Κίχλη
Τιμή: € 6,00
Όπως και η γραφή, έτσι και η ανάγνωση είναι κάθε άλλο παρά παθητική διεργασία, όσο και αν στις αφηγήσεις κάθε λογής υπάρχει ένα αίτημα ψυχικής ανάτασης, τέρψης, ψυχαγωγίας. Σε παλαιότερη συνέντευξή του, για παράδειγμα, ο γνωστός συγγραφέας Will Self είχε δηλώσει ότι υπάρχουν περίοδοι που διαβάζει ελάχιστα διότι η ανάγνωση τον εξουθενώνει όσο και το γράψιμο. Στο βιβλίο «Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας» ο Αχιλλέας Κυριακίδης συνεχίζει τη διερεύνησης της «ουσίας της μυθοπλασίας», αυτήν την «ανειλικρινή μνήμη» όπως την αποκαλεί, μέσα από μια «προσωπική θεώρηση του λογοτεχνικού φαινομένου και των εμπλεκομένων». «Ο αναγνώστης μυθιστορημάτων», όπως γράφει, «επιζητεί να χαθεί, εύχεται να εμφανιστούν πουλιά που θα του φάνε τα ψίχουλα-σηματωρούς της καθημερινότητάς του». Σε αρκετά σημεία του βιβλίου του η τέχνη του λόγου θα συναντήσει την τέχνη της εικόνας στο κοινό έδαφος της ανάκλησης, της ταξινόμησης και του μετασχηματισμού των επιμέρους στοιχείων τους.
Οι αραχτοί
Michele Serra
Μτφ. Δ. Δότση
Εκδ. Ίκαρος
Τιμή: € 12,00
Ο Μικέλε Σέρα εξερευνά τις αχαρτογράφητες περιοχές του δεκαοκτάχρονου γιου του, ενός σύμπαντος όπου κατοικούν όντα που «αναπνέουν μέσα από το κινητό ή το τάμπλετ», «απόλυτοι καταναλωτές» και «τελειομανείς της ολιγωρίας», όπως το περιγράφει αρχικά με κάθε άλλο παρά αμφίθυμη διάθεση. Αφετηρία της αφήγησης είναι το σπίτι τους, ένα βομβαρδισμένο τοπίο από ρούχα ατάκτως ερριμμένα, βρεγμένες πετσέτες, κάλτσες «σαν μπαλόνια που τα εκσφενδόνισε κάποιο μυστηριώδες αέριο σε κάθε γωνιά του σπιτιού», ηλεκτρονικές συσκευές που κάποτε άναψαν και έκτοτε παραμένουν σε μόνιμη λειτουργία «σαν κάρβουνα που αργοσβήνουν στο τζάκι ενός εξοχικού». Ωστόσο, το ανελέητο βλέμμα του Σέρα--σημείο συνάντησης σαρδόνιου χιούμορ, αυτοσαρκασμού, οργής, τρυφερότητας και φιλοσοφικού στοχασμού - θα στραφεί όχι μόνο προς την κατεύθυνση της φυλής των «Νέων» αλλά και κατά του εαυτού του, της γενιάς του, των «Ηλικιωμένων» της «αποκαμωμένης και εγκλωβισμένης ανθρωπότητας».
Τόπων ενθυμήματα
Φοίβος Πιομπίνος
Εκδ. Θίνες
Τιμή: € 6,40
Η έννοια του ταξιδιού αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα διαβαθμίσεων που εκτείνεται από την απόλυτα στοχευμένη μετακίνηση μέχρι την αναίτια και άσκοπη περιπλάνηση που ξεδιπλώνεται σχεδόν ερήμην του περιπατητή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η πραγματική ουσία του ταξιδιού εμφανίζεται αναδρομικά, σε παραστάσεις και βιώματα που κατακλύζουν τη μνήμη μετά την επιστροφή, σαν βραδυφλεγές υλικό. Τότε ίσως ξεκινάει ένα δεύτερο ταξίδι με σταθμούς και ορόσημα που υφίστανται συνεχείς μετατροπές και μεταλλάξεις από τις αυξομειώσεις της μνήμης. Στο «Τόπων ενθυμήματα» ο Φοίβος Πιομπίνος καταγράφει την αίσθηση που του άφησαν «με το πέρασμα του χρόνου» οι τόποι όπου έζησε, αγάπησε και τους οποίους αναπολεί «όταν κλείνω για λίγο τα μάτια μου», όπως σημειώνει. Οι εικόνες που επιστρέφουν, συχνά φευγαλέες αλλά πάντα απτές, προέρχονται από τη φύση (το «νιογέννητο» φως μετά τη νεροποντή), το καθρέφτισμα στους βρεγμένους δρόμους της πόλης («ποδοπατημένες φωτεινές επιγραφές»), τον ορίζοντα της θάλασσας, εκεί όπου τα νησιά «μοιάζουν να αιωρούνται λίγα μόλις μέτρα πάνω από την επιφάνεια της αρυτίδωτης θάλασσας».
Αυτό εδώ είναι νερό: μερικές σκέψεις για τη ζωή
David Foster Wallace
Μτφ. Κ. Καλτσάς
Εκδ. Κριτική
Τιμή: € 10,00
Το κείμενο του David Foster Wallace, βασισμένο σε ομιλία που εκφώνησε σε τελετή αποφοίτησης, συντίθεται από σκέψεις για τα απολύτως ανθρώπινα της ύπαρξης, της συνύπαρξης, των μικρών και μεγάλων τριβών ή και συρράξεων που προκύπτουν όταν μας εγκαταλείπει η τέχνη της συγκατοίκησης (και ως προς τον ίδιο μας τον εαυτό), πάνω απ’όλα για την ανάγκη νοηματοδότησης, στην κατά μόνας και μη εκδοχή της. Αντίθετα ωστόσο με ένα αρκετά διαδεδομένο ανακλαστικό των συγγραφέων-διανοητών, η αφετηρία του Wallace είναι η σκέψη ότι δυσκολευόμαστε περισσότερο ν’αντιμετωπίσουμε και να συζητήσουμε τις «προφανείς» πτυχές της πραγματικότητας. Στην ίδια κατεύθυνση των επισημάνσεων που ξεφεύγουν από στερεότυπα που απλώς κατευνάζουν τον νου, ο Wallace θα πει ότι το ζητούμενο δεν είναι να «γεμίσει το κεφάλι μας με γνώσεις» αλλά να μάθουμε να σκεφτόμαστε, διάκριση που θυμίζει ότι η σκέψη, πέρα από την πρώτη ύλη της γνώσης, απαιτεί και αυτή δεξιότητα.
Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ
Philip Kerr
Μτφ. Ιλ. Διονυσοπούλου
Εκδ. Κέδρος
Τιμή: € 16,60
Στο βιβλίο του Philip Kerr «Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ» πρωταγωνιστεί ο καθιερωμένος πλέον ήρωας ντεντέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ. Έχει ήδη χαρακτηριστεί ως το καλύτερο της σειράς με τον συγκεκριμένο ήρωα και ενδεχομένως ένα ιδιαίτερα καλό σημείο εισόδου στο ζοφερό σύμπαν του Γκούντερ και στις επικίνδυνες ισορροπίες του με το ναζιστικό καθεστώς. Το ιστορικό πλαίσιο των αρχών του ‘40 δεν είναι τυχαίο αλλά συνειδητή προσπάθεια του Kerr να φέρει τον κεντρικό του ήρωα και τους αναγνώστες σε απόσταση αναπνοής από την ενσάρκωση του απόλυτου Κακού. Πρόσωπο-κλειδί στο μυθιστόρημα του Kerr είναι η Ντάλια Ντρέσνερ, μια σταρ του γερμανικού κινηματογράφου της δεκαετία του ‘30 αλλά γυναίκα η οποία «ακόμα και στο ανελέητο τεχνικολόρ εξακολουθεί να είναι εκπληκτικά όμορφη», σύμφωνα με τον Γκούντερ.
Βερολίνο, γεια
Wofgang Herrndorf
Μτφ. Α. Στραγαλινός
Εκδ. Κριτική Τιμή: € 16,00
Συνδυασμός ιδιότυπου road novel με όχημα ένα κλεμμένο Lada και μυθιστορήματος απότομης (και ίσως άγαρμπης) ενηλικίωσης, η περιγραφή καταστάσεων και ανθρώπων μέσα από το βλέμμα του έφηβου κεντρικού ήρωα Μάικ Κλίνγκεμπεργκ περνάει από έναν ασφυκτικό, αδιάφορο αλλά και ακατανόητο κόσμο των «μεγάλων» σε ένα ταξίδι χωρίς σκοπό ή προορισμό, αλλά με όλη την φλόγα της νέας φιλίας και της «παρανομίας» που κάνει απτή κάθε κίνηση, κουβέντα και ατυχία. Μεταξύ άλλων, η ιστορία μπορεί να μας θυμίσει και μια διαφορετική αντιμετώπιση της περιστασιακής αντιξοότητας και του μετασχηματισμού της σε επιβεβαίωση της φιλίας, του παρόντος και ενός πιο ανάλαφρου βλέμματος που κάποτε χάνεται ανεπιστρεπτί: «Είχαμε μαζί μας κονσέρβες, αλλά όχι ανοιχτήρι. Είχαμε τρεις φρυγανιές, αλλά όχι βούτυρο. Οι έξι κατεψυγμένες πίτσες είχαν ξεπαγώσει και δεν ήταν για φάγωμα. Προσπάθησα να ψήσω ένα κομμάτι με τον αναπτήρα, αλλά δεν γινόταν τίποτα». Πέρα από το road movie, η σκηνή αυτή ενδέχεται να θυμίσει εικόνες από τον κινηματογράφο της κομψής εξαθλίωσης (π.χ., το «Ο Φίλος μου κι Εγώ» του Bruce Robinson) στο όνομα της περιπέτειας, της ανεμελιάς ή των εκλεκτών αρχών.
Αθήνα: Η μυθοπλασία μιας πόλης
Ξενοφών Μπρουντζάκης
Εκδ. Καστανιώτη
Τιμή: € 9,54
Το βιβλίο «Αθήνα - Η μυθοπλασία μιας πόλης» του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη εξερευνά τις μυθικές καταβολές της πόλης που αποτυπώνονται στα ονόματα, ορόσημα και μνημεία της, μέσα από τη «μεγάλη και κρυφή γοητεία της μυθολογίας», δηλαδή στην κατάργηση του χρόνου, της συνέπειας, των βασικών νόμων της φυσικής, της διάκρισης μεταξύ ψεύδους και αλήθειας. Οι μύθοι με τη σειρά τους θέτουν τα δικά τους ερωτήματα, όπως «Από που φύτρωσε ο Λυκαβηττός;» ή «Πώς έγινε μόδα στην Αθήνα το κούρεμα του Θησέα;», προτείνοντας μια θεώρηση των πραγμάτων που προκαλεί τη φαντασία και έχει ως πρωταγωνιστές «ασυμμάζευτους ήρωες και βλάσφημες θεότητες». Ενδεικτικά διαβάζουμε ότι ο Ώγυγος, ο πρώτος βασιλιάς της Αθήνας που στη συνέχεια θα χαρίσει το όνομά του στον κατακλυσμό που θα καταστρέψει την πόλη, εμφανίζεται σε μια μακρινή εποχή, «τότε που οι λαοί έφτιαχναν τα ωραιότερα παραμύθια από διάφορες εκδοχές της αλήθειας».
