Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Μπιενάλε της Αθήνας μας ανοίγει τα χαρτιά του εξηγώντας γιατί μια διεθνής κοινότητα επιστημόνων και καλλιτεχνών στρέφει την προσοχή της στην πόλη μας.
Με τίτλο «Ομόνοια», θέμα τις Εναλλακτικές Οικονομίες και επίκεντρο το Μπάγκειον, η Μπιενάλε της Αθήνας έκανε ήδη soft opening μες στο καλοκαίρι, επιστρέφει αυτήν την εβδομάδα στις Νύχτες Πρεμιέρας και ετοιμάζεται για τα επίσημα εγκαίνια ενός project με ορίζοντα διετίας που ξεκινά επίσημα τον Νοέμβριο. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της μας ανοίγει τα χαρτιά του εξηγώντας γιατί μια διεθνής κοινότητα επιστημόνων και καλλιτεχνών στρέφει την προσοχή της στην Αθήνα.
Το επίσημο πρόγραμμα ξεκινάει με ένα μεγάλο συνέδριο στις 18-19/11 με τρεις βασικούς άξονες: τις εναλλακτικές οικονομίες, την επιτέλεση και το πολιτικό και το πώς ξανασκεφτόμαστε τους θεσμούς της τέχνης.
Πώς βρέθηκες να συνδυάζεις τέχνη και ανθρωπολογία;
Το background μου είναι μεικτό. Ξεκίνησα από τα οικονομικά και συνέχισα με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στην κοινωνική ανθρωπολογία στο London School of Economics, σπουδάζοντας παράλληλα και κινηματογράφο. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς μπορώ να συνδυάσω κοινωνική ανθρωπολογία και τέχνη. Πώς η τέχνη μπορεί να ανοίξει νέες οπτικές στην κοινωνική έρευνα.
Έχεις κάνει διάφορες έρευνες πεδίου που εξελίσσονται σε καλλιτεχνικά έργα. Μίλησέ μας για το πώς δουλεύεις.
Στο πλαίσιο του διδακτορικού μου βρέθηκα στο Σέφιλντ το 1999, όπου έζησα για ένα χρόνο σε μια ερειπωμένη γειτονιά δουλεύοντας σε δύο άλλοτε ακμάζουσες βιομηχανίες χάλυβα, που είχαν πληγεί από το πρόγραμμα της Θάτσερ. Με ενδιέφερε να δω πώς αντιμετώπιζαν οι εργάτες την αποβιομηχανοποίηση. Έτσι γυρίσαμε και μοντάραμε μαζί με τους εργάτες ένα συλλογικό φιλμ.
Στη συνέχεια βρέθηκα στο μεγαλύτερο εργοστάσιο χάλυβα στη Λατινική Αμερική, μέσα στην τροπική ζούγκλα ζώντας σε φαβέλες με στόχο να μελετήσω τον αντίκτυπο που είχε στην εργατική τάξη και τα διάφορα κοινωνικά κινήματα της Βραζιλίας η προσπάθεια της χώρας να γίνει μια παγκόσμια ηγετική οικονομική δύναμη.
Σε δεύτερο επίπεδο προσπαθώ να σκεφτώ αυτές τις εμπειρίες κάνοντας φιλμ σε συνεργασία με καλλιτέχνες και παράλληλα γράφοντας ακαδημαϊκά βιβλία γι αυτές. Το πιο ενδιαφέρον για μένα είναι να βλέπω μέσα από τα ματιά τρίτων, συνήθως καλλιτεχνών, την έρευνα μου, έτσι ώστε να αποφύγω τον κίνδυνο της αντικειμενοποίησης.
Κάτι αντίστοιχο προσπαθώ να κάνω και ως διευθυντής προγράμματος της Μπιενάλε της Αθήνας.
Πότε ξεκινάει το πρόγραμμα της Μπιενάλε;
Πριν την επίσημη έναρξη της Μπιενάλε ξεκινήσαμε με το Sound Development City, ένα event σε συνεργασία με το ομώνυμο ανεξάρτητο καλλιτεχνικό εγχείρημα της Ελβετίας, με στόχο το άνοιγμα της τοπικής σκηνής σε άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς καλώντας τους να δουν με άλλα μάτια την Αθήνα.
Θα ακολουθήσει η πρώτη προβολή του φιλμ πρότζεκτ των Dario Azzellini & Oliver Ressler «Occupy, Resist, Produce» στις 2 Οκτωβρίου στις Νύχτες Πρεμιέρας. Οι σκηνοθέτες παρουσιάζουν εργοστάσια κατειλημμένα από τους εργαζομένους, που πέτυχαν να διαμορφώσουν το εργασιακό τους καθεστώς με αυτοδιαχείριση.
Το επίσημο πρόγραμμα όμως ξεκινάει με ένα μεγάλο συνέδριο στις 18-19/11 με τρεις βασικούς άξονες: τις εναλλακτικές οικονομίες, την επιτέλεση και το πολιτικό και το πώς ξανασκεφτόμαστε τους θεσμούς της τέχνης. Θα δοθεί έμφαση σε εναλλακτικές πρακτικές της βάσης (grassroots) που έκαναν την εμφάνισή τους μετά την κρίση, τις οποίες θα προσεγγίσουμε τόσο μέσα από θεωρητικό διάλογο όσο και μέσω συναντήσεων με ομάδες που έχουν την έδρα τους στην πόλη.
Και βέβαια, η τέχνη θα είναι ο διαμεσολαβητής ανάμεσα στους ακαδημαϊκούς και τις ομάδες αυτές. Συγκεκριμένα, θέλοντας να αλλάξουμε τους όρους του παιχνιδιού, αντί για μια έκθεση, θα καλέσουμε καλλιτέχνες να παρευρεθούν στο συνέδριο και θα ακολουθήσουν διάφορα project που θα προκύψουν από την έρευνά τους.
Ποιοι θα συμμετέχουν;
Από θεωρητικούς θα συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, οι Αθηνά Αθανασίου, Άντζελα Δημητρακάκη, Dario Azzellini και Marina Sitrin, Maurizio Lazzarato, Silvia Federici και άλλοι ακαδημαϊκoί από τα πεδία της ανθρωπολογίας, του φεμινισμού, του ακτιβισμού και της πολιτικής επιστήμης.
Με τα δεδομένα της παρούσας κατάστασης, σε πρώτη φάση θα καλέσουμε κυρίως Έλληνες καλλιτέχνες.
Τι άλλο θα δούμε στο μέλλον;
Επειδή η Μπιενάλε της Αθήνας έχει ως στόχο να είναι ένα project που θα διαρκέσει δύο χρόνια, θα ακολουθήσουν διάφορα events και σιγά σιγά κάποιες παραγγελίες έργων. Έχουμε σκοπό να φιλοξενήσουμε ομάδες και οργανισμούς της πόλης, όχι απλά παρέχοντάς τους χώρο αλλά προσπαθώντας να επιμεληθούμε μαζί τους τη συμμετοχή τους μέσα στο πλαίσιο που έχουμε θέσει.
Υπάρχεί ένας εκπληκτικός αριθμό οργανισμών και πολιτιστικών χώρων, χώροι τέχνης, γραφίστες, αρχιτέκτονες, κινηματογραφιστές που έχουν έρθει και μας έχουν κάνει προτάσεις. Σκέφτομαι να συνάψουμε σχέσεις και με κοινωνικές και ακτιβιστικές ομάδες για θέματα που αφορούν την αστική πρόνοια, τη δημιουργία αξίας, την πολιτική υποκειμενικότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι πολύ σημαντικό που η Μπιενάλε έχει στο πλευρό της το Δήμο Αθηναίων, όχι τόσο σε πολιτικό αλλά σε πρακτικό επίπεδο αφού έχει χαρτογραφήσει πολλούς ανάλογους οργανισμούς και ομάδες.
Πως βλέπεις την καλλιτεχνική παραγωγή της Αθήνας;
Είμαι εντυπωσιασμένος με το πόσο ζωντανή είναι. Ειδικά το θέατρο και ο κινηματογράφος, αλλά και τα εικαστικά, ή το graphic design. Λόγω τις έλλειψης θεσμικών δομών και δημόσιας χρηματοδότησης υπάρχει ένα πολύ διαφορετικό τοπίο απ’ ότι στη Βόρεια Ευρώπη. Για παράδειγμα στο Άμστερνταμ όπου δούλευα στο παρελθόν όλα χρηματοδοτούνταν από το κράτος, κάτι το οποίο τώρα αλλάζει.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν το εδώ μοντέλο, το οποίο είναι ταυτόχρονα συλλογικό αλλά και με πολύ ισχυρό προσωπικό χαρακτήρα, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο παράδειγμα. Η βιωσιμότητα, το πώς οι οργανισμοί καταφέρνουν να επιβιώσουν με πειραματικούς τρόπους έχει πολύ ενδιαφέρον για μένα.
Πως νιώθεις που ασχολείσαι με την Αθήνα μια εποχή σαν τη σημερινή;
Πολύ συνεπαρμένος! Προσπαθώ σε όλη μου την καριέρα να επισκέπτομαι μέρη που έχουν πολιτικό ενδιαφέρον, όπως η Βραζιλία πριν 5 χρόνια. Έχοντας πάντα βέβαια επίγνωση της ευθραυστότητας της στιγμής και της πολυπλοκότητας σε πολιτικό επίπεδο. Όσο περισσότερο γνωρίζω την Αθήνα τόσο πιο πολύ αγχώνομαι για το τι συμβαίνει.
Η Αθήνα είναι ένα εργαστήριο για πολλές δημιουργικές ιδέες σε πολιτικό επίπεδο και η Μπιενάλε της Αθήνας θέλει να γίνει μια θερμοκοιτίδα για όλο αυτό το εν εξελίξει πείραμα. Φίλοι διανοούμενοι, ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές, καλλιτέχνες από διάφορες χώρες έρχονται να ζήσουν εδώ. Ταυτόχρονα με απασχολεί το πώς η εμπειρία μου μπορεί να ειδωθεί όχι μόνο από την οπτική του ξένου αλλά και κάποιου που ζει εδώ και υφίσταται την καθημερινή πίεση.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν το εδώ μοντέλο, το οποίο είναι ταυτόχρονα συλλογικό αλλά και με πολύ ισχυρό προσωπικό χαρακτήρα, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο παράδειγμα βιωσιμότητας.
Δεν σε απασχολεί ο κίνδυνος της εξωτικοποίησης της Αθήνας στην παρούσα φάση;
Ναι, πολύ. Υπάρχουν δύο τρόποι να προσεγγίσεις το θέμα και να καταλάβεις τι μπορεί να σημαίνει αυτή η εξωτική ματιά.
Ο πρώτος αφορά τον γεωγραφικό εξωτισμό και την ιδέα ότι υπάρχει μεγάλο μέρος της Ευρώπης που σιγά σιγά μεταμορφώνεται σε έναν νέο νότο. Κάτι το οποίο είναι αλήθεια, και λόγω της ιταλικής καταγωγής μου μπορώ να συνδεθώ με αυτό. Το πώς αναγνωρίζεις και ορίζεις τον νότο μπορεί να είναι μια διαδικασία εξωτικοποίησης.
Ο δεύτερος αφορά το θέμα της μπιενάλε, το να δεις δηλαδή τις εναλλακτικές οικονομίες που ξεπηδούν στην κρίση σαν ένα θετικό παράδειγμα. Είναι δύσκολο να έχεις αισιόδοξη οπτική χωρίς να είναι εξωτική.
Αυτό που θέλουμε να κάνουμε πάντως είναι μια πρόταση, ότι η εναλλακτική οικονομία μπορεί να είναι ένα παράδειγμα και στη συνέχεια να δούμε κατά πόσο αυτή η πρόταση μπορεί να είναι αληθινή ή εξωτική. Να την δοκιμάσουμε και να τη συζητήσουμε συλλογικά.
Φυσικά υπάρχει μια ολόκληρη παράδοση της εξωτικής ματιάς απέναντι στην Ελλάδα αν αναλογιστούμε τον Γερμανικό φιλελληνισμό και το πώς σήμερα ακόμη και τα μέτρα λιτότητας βασίζονται σε στερεότυπα και σε μια εξωτική εικόνα της σχέσης βορρά - νότου και Γερμανίας - Ελλάδας ειδικότερα
Πώς βλέπεις την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα;
Δεν ξέρω τι να σκεφτώ. Ήμουν ενθουσιασμένος με την αρχική στιγμή του ΣΥΡΙΖΑ, τη σύνδεση με τους Podemos, η οποία κατά κάποιο τρόπο απέτυχε. Θα είναι πολύ τρομαχτικό να εξαφανιστεί ο ΣΥΡΙΖΑ έτσι απλά (σ.σ. η συνέντευξη έγινε την παραμονή των εκλογών). Γνωρίζω το ακαδημαϊκό έργο του Κώστα Λαπαβίτσα και του Κώστα Δουζίνα που είναι σημεία αναφοράς.
Ένας από τους λόγους που ήμουν ενθουσιασμένος με την σύνδεση του ΣΥΡΙΖΑ με τους Podemos ήταν η σχέση και των δύο με τους διανοούμενους, τους ακτιβιστές και τους νέους. Ειδικά με το δεδομένο της Χρυσής Αυγής και το τι συμβαίνει αντίστοιχα αλλού στην Ευρώπη.
Άλλο ένα στοίχημα της Μπιενάλε είναι να δώσει ευρωπαϊκό πλαίσιο στα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, να διερευνήσει τις πολιτικές δυνατότητες στην Ευρώπη σήμερα. Εκεί όπου έμοιαζε να υπάρχει περιθώριο για πολύ θετικές εξελίξεις και ξαφνικά αυτό παύει να ισχύει.
Αλλά και πάλι, δες τι γίνεται στην Βαρκελώνη… Κάτι άλλο που έχει πολύ ενδιαφέρον για μένα είναι οι δυνατότητες των πόλεων, της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι εθνικές πολιτικές και οι πολιτικές των πόλεων είναι διαφορετικές.
Είναι δύσκολο να έχεις αισιόδοξη οπτική για τις εναλλακτικές οικονομίες χωρίς να είναι εξωτική.
Τι έμαθες από την εμπειρία σου στην Βραζιλία;
Ήθελα να παρατηρήσω πώς ένα κράτος που ευαγγελιζόταν μια νέα δημοκρατία, εντελώς διαφορετική από το μοντέλο που ίσχυε στην Ευρώπη, ενσωμάτωσε μια μεγάλη γκάμα κοινωνικών πειραμάτων (κινήματα αντιδικτατορικά, γυναικών, μαύρων κλπ.).
Το βιβλίο που γράφω αφορά την απογοήτευση που μου άφησε εκείνη η εποχή, ακόμη κι αν η Βραζιλία σήμερα είναι ένα από τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου η ανισότητα μειώνεται εξαιτίας των κοινωνικών προγραμμάτων που έκανε εκείνη την εποχή το κράτος, το οποίο βέβαια πλέον έχει αλλάξει και είναι το ίδιο πάνω κάτω με όλα τα άλλα κράτη.
Με ενδιέφερε κυρίως το ιδιαίτερο είδος πολιτικής υποκειμενικότητας που διαμορφώθηκε σ’ εκείνο το κομμάτι του Νότου, μια πιο ρευστή πολιτική ταυτότητα με περισσότερη πολυφωνία ως προς τον τρόπο με τον οποία τα υποκείμενα σκέφτονται για τον εαυτό τους.
Σαν ανθρωπολόγος με απασχολεί η διάδραση ανάμεσα στα κοινωνικά και οικονομικά φαινόμενα και στις πιο υποκειμενικές πτυχές τους. Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, οι γυναίκες ήταν ισχυροί κοινωνικοί και πολιτικοί φορείς υποστηρίζοντας ταυτόχρονα και τα mainstream, ανδρικά κυρίως, εργατικά κινήματα.
Αυτή η σχέση πολιτικών κινημάτων και ταυτοτήτων, η πολιτική υποκειμενικότητα είναι σήμερα κεντρικό θέμα για τη φιλοσοφία και τις πολιτικές επιστήμες.
Σαν ανθρωπολόγος πώς βλέπεις την λεγόμενη ανθρωπολογική στροφή στην τέχνη;
Το θέμα, όπως το έθεσε ο Hal Foster, πριν 15 χρόνια έχει πλέον αλλάξει. Μετά την αρχική απογοητευτική ενασχόληση των καλλιτεχνών με την εθνογραφία σαν μέθοδο, που είχε στοιχεία μίμησης, σήμερα η ανθρωπολογία είναι ένας τρόπος να αποδομείς ιδέες.
Ο Mark Leckey, για παράδειγμα, είναι κατά κάποιον τρόπο ένας ανθρωπολόγος που μιλάει για τη σχέση οπτικής πραγματικότητας και υλικότητας. Και πιο πρόσφατα καλλιτέχνες όπως ο Ben Rivers χρησιμοποιούν την εθνογραφία ως ένα μέσο για να προκαλέσουν κενά στις εικόνες, δείχνοντας τελικά ότι είναι ίσως αδύνατο να κάνεις εθνογραφία. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι σε αυτήν την κατεύθυνση και η δουλειά της Fionna Tan και πιο πρόσφατα του Rabih Mroué, ο οποίος όντας παρών αμφισβητεί τη δυνατότητα της καταγραφής και της αναπαράστασης. Αυτό είναι η ανθρωπολογία.
Ποια είναι η γνώμη σου για την Μπιενάλε της Αθήνας;
Είναι ένας πραγματικά πολύ ξεχωριστός θεσμός. Ίσως ο μόνος ανεξάρτητος καλλιτεχνικός οργανισμός που έχω δει να λειτουργεί με τόσο διαλογικό, διεπιστημονικό και αντικομφορμιστικό τρόπο συνδυάζοντας διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης και ανησυχίες. Ειδικά στο χώρο των μπιενάλε είναι μοναδικός.
Χωρίς να προσκολλάται σε ένα μοντέλο, σπρώχνει διαρκώς πιο πέρα τον ίδιο τον εαυτό της. Είναι καταπληκτικό αυτό που έχουν κάνει ο Poka Yio και η Ξένια σε διεθνές επίπεδο. Έχω εντυπωσιαστεί με το πόσο καταπληκτικοί επαγγελματίες είναι και πόσο σκληρά δουλεύουν.
Πρώτη φορά βλέπω τέτοιο συνδυασμό επαγγελματισμού και ενθουσιασμού και τόση ευελιξία. Είναι συναρπαστικό να βλέπεις ότι ένας θεσμός έχει μάθει να δουλεύει υπό αυτές τις συνθήκες. Να γίνονται και να ξεγίνονται τα πράγματα τόσο εύκολα. Ακόμη και το να σκεφτείς πάνω στις ιδέες που δεν μπορούν τελικά να πραγματοποιηθούν έχει μια σημασία. Είναι ένας νέος τρόπος να σκέφτεσαι την τέχνη.
Για την παρουσία της Documenta στην Αθήνα ποιες είναι οι σκέψεις σου;
Σε σχέση με τα όσα έλεγα πριν, έχει ενδιαφέρον το ότι η Documenta είναι κάτι εντελώς διαφορετικό απ’ τη Μπιενάλε της Αθήνας. Προς το παρόν δεν υπάρχει καμιά σχέση ανάμεσά μας. Δεν μοιραζόμαστε κανένα project ούτε καν πληροφορίες. Ούτε βέβαια συνδεόμαστε οικονομικά με κανένα τρόπο. Είμαστε θετικοί ότι μπορεί να υπάρξει συνεργασία στο μέλλον.
Η παρουσία της Documenta στην Αθήνα είναι και θετική και αρνητική. Από τη μία στρέφει τους προβολείς στην τέχνη και προκαλεί ενθουσιασμό. Αυτό όμως μπορεί να σημαίνει ότι μπορεί να επισκιάσει τους τοπικούς θεσμούς και στο επίπεδο των καλλιτεχνών που θα επιλέξουν να συμμετέχουν εκεί. Δεν έχουμε ζυγίσει ακόμη τα θετικά και τα αρνητικά σίγουρα όμως δεν είναι μια εύκολη κατάσταση. Η παρουσία της εδώ μπορεί να είναι και ανησυχητική.
Επειδή η Documenta δουλεύει εντελώς διαφορετικά απ’ ότι η Μπιενάλε με μακροπρόθεσμους προκαθορισμένους σκοπούς και βαριά δομή, είναι δύσκολο να παρακολουθήσει το τι συμβαίνει εδώ τώρα. Δεν σκέφτομαι με όρους ανταγωνισμού – το ότι έχουμε διαφορετικές δεξιότητες και τρόπους δουλειάς είναι πιθανόν μια καλή βάση συνεργασίας.
Σίγουρα πάντως σε περιόδους περισυλλογής, οι άνθρωποι τείνουν να στραφούν σε πιο σταθερούς θεσμούς όταν αγωνιούν για το παρόν.
Πέρα από τη σχέση της με τη μπιενάλε πως βλέπεις την απόφαση της να έρθει εδώ να μάθει από την Αθήνα;
Βρίσκω το πλαίσιο του «μαθαίνοντας από την Αθήνα» πολύ έξυπνο. Ο τρόπος που θα ασχοληθούν με το ζήτημα της αποικιοκρατίας, μέσω π.χ. του περιοδικού South έχει ενδιαφέρον. Παρόλο που αναγνωρίζουν την κατάσταση, βέβαια, είναι πάντοτε προβληματικό όταν το θέμα της περιθωριοποίησης αντιμετωπίζεται από εκείνους που είναι σε θέση ισχύος.
Είναι σίγουρα πολύ σημαντική και γενναία αλλαγή το ότι ο επιμελητής αντιλαμβάνεται ότι ο θεσμός χρειαζόταν αλλαγή και αποφασίζει να αποδομήσει έναν τρόπο δουλειάς που κρατάει δεκαετίες. Δεν αλλάζει μόνο η χρονικότητα ή το να πας από το ένα μέρος στο άλλο, αλλά έχεις να κάνεις και με μια πολύ ρευστή κατάσταση που για μας μπορεί να είναι οκ (τρόπος του λέγειν γιατί εμείς κινδυνεύουμε να εξαφανιστούμε ενώ αυτοί όχι) αλλά γι αυτούς χρειάζεται αγώνας για να είναι εδώ και να συνδεθούν με το μέρος. Για να μην πούμε για τα λειτουργικά προβλήματα.
Στην εξέλιξη αυτού του project θα υπάρξουν σίγουρα ασυμμετρίες που έχουν να κάνουν με τις σχέσεις εξουσίας βορά – νότου, τις οποίες γνωρίζουν και σίγουρα θα αντιμετωπίσουν.
Θα έχει επίσης ενδιαφέρον τι είδους καλλιτέχνες θα φέρουν εδώ, κάτι που θα είναι σημαντικό για την Αθήνα.
Εσύ σκέφτεσαι να κάνεις και προσωπική ακαδημαϊκή/καλλιτεχνική έρευνα για την Αθήνα;
Το σκέφτομαι. Υπάρχουν προβλήματα, καταρχήν το ότι είμαι πολύ κοντά στο μέρος το οποίο θέλω να παρατηρήσω. Άσε που νιώθω όπως στην Βραζιλία που τη στιγμή που έφτασα εκεί αυτό το οποίο πήγα να ερευνήσω είχε αρχίσει ήδη να εξαφανίζεται… Σκέφτομαι πάντως μήπως γίνει ένα νέο ερευνητικό project στο πλαίσιο μιας υποτροφίας του City University New York (CUNY).
Μετά την Αθήνα, τι; Ποιο είναι το επόμενο «ρευστό» μέρος προς παρατήρηση ανά τον κόσμο;
Μάλλον θα χρειαστώ κάποιο χρόνο να σκεφτώ όλα όσα μαθαίνω εδώ, αλλά και το που στέκομαι δουλεύοντας ταυτόχρονα ως ακαδημαϊκός, επιμελητής και καλλιτέχνης.
Αυτόν τον καιρό πάντως είμαι, παράλληλα, ένας από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές της Bergen Triennale 2016 κάνοντας έρευνα πεδίου σε μια πλατφόρμα πετρελαίου εκεί. Πρόκειται για ένα project για το τέλος του πετρελαίου και τις αντιφάσεις μιας κοινωνικής δημοκρατίας βασισμένης στο πετρέλαιο. Ίσως συγκρίνω την Ελλάδα με την Νορβηγία…
