© Λεωνίδας Τούμπανος
"Είμαι ενθουσιώδης και περίεργη, θέλω να μάθω!” μου λέει με αφοπλιστική αμεσότητα η Róisín Tapponi όταν τη ρωτάω πως τα καταφέρνει όλα και μάλιστα σε τόσο νεαρή ηλικία, συναντώντας την στο χώρο τέχνης TAVROS, όπου επιμελείται τη σειρά προβολών "I have a Seat in the Abandoned Theatre" που συνεχίζονται για τρεις ακόμη ημέρες (19, 21 και 23 Μαΐου με ελεύθερη είσοδο) με ταινίες από την Παλαιστίνη και τον Λίβανο μέχρι την Ελλάδα και την Κύπρο, αποκαλύπτοντας αφηγήσεις που διασχίζουν σύνορα και συνδέουν διαφορετικές μορφές αλληλεγγύης.
Διεθνώς αναγνωρισμένη film curator, η Ασσύρια Ιρακινή-Ιρλανδή συνομιλήτριά μου που ζει στο Λονδίνο, ίδρυσε το 2016 σε ηλικία 17 χρονών τη Habibi Collective, μια πλατφόρμα υποστήριξης της γυναικείας καλλιτεχνικής κινηματογραφικής δημιουργίας από τη Βόρεια Αφρική και Νοτιοδυτική Ασία (SWANA). Μετά από μια επιτυχημένη εκστρατεία crowdfunding, ακολούθησε το 2020 η υπηρεσία streaming Shasha Movies, για την οποία βραβεύτηκε από τον θεσμό Forbes 30 κάτω των 30 Ευρώπης, χτίζοντας μια σινεφίλ κοινότητα με επίκεντρο την αβαν γκαρντ, φεμινιστική και κουίρ κινηματογραφική παραγωγή της ίδιας περιοχής.
Σήμερα, προγραμματίστρια ταινιών, αλλά και συγγραφέας (το πρώτο της μυθιστόρημα είναι υπό έκδοση ενώ ανεβαίνει και το πρώτο της θεατρικό έργο), διδακτορική ερευνήτρια, με ενεργή παρουσία σε θεσμικούς χώρους και φεστιβάλ (The Academy, MoMA, David Zwirner, e-flux, Anthology Film Archives, BAFTA, Venice Film Festival, Locarno Film Festival κ.ά.), η Róisín Tapponi έχει πετύχει να κάνει ταυτόχρονα ευρέως δημοφιλές και επιδραστικό σε μια εναλλακτική κοινότητα το όραμα της. Κάνοντας ίσως πράξη με τον δικό της τρόπο τη μαρξιστική έρευνα της διδακτορικής διατριβής της για το τι είναι πολιτικό στην τέχνη που μας φέρνει στο σε ποιόν ανήκουν τα μέσα παραγωγής παρά στο θέμα του έργου.
Βλέποντας την εαυτή της να εκπροσωπείται στην οθόνη
"'Όταν είδα το έργο της Μόνα Χατούμ "Measures of Distance” του 1988 μου πήρε το μυαλό! Δεν είχα δει ποτέ ξανά κάτι τέτοιο, έμοιαζε μορφολογικά με τα ανδρικά κινηματογραφικά δοκίμια αλλά ο τρόπος με τον οποίο αυτή η Λιβανεζοπαλαιστίνια γυναίκα καλλιτέχνις διαχεριζόταν το κείμενο και την εικόνα, πάνω στο σώμα της μητέρας της να λούζεται, με άγγιξε με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο".
Πώς ξεκίνησε όμως η επαφή της με τον χώρο της τέχνης και του πειραματικού κινηματογράφου; "Μεγάλωσα στο ίντερνετ. Θυμάμαι να κατεβάζω αργά το βράδυ ταινίες στο λάπτοπ μου με την πλάτη ακουμπισμένη στο καλοριφέρ. Η οικογένειά μου δεν είχε καμιά σχέση με τις τέχνες και δεν ήξερα τι είναι γκαλερί, προβολές, ανεξάρτητα σινεμά και όλα αυτά. Έπαθα εμμονή με τον κινηματογράφο και τις ταινίες νιώθοντας έκτοτε σπίτι μου στις αίθουσες. Έτσι γνώρισα τον Χαρούν Φαρόκι, τον Κρις Μάρκερ και τα φιλμ-δοκίμια, ώσπου κάποια στιγμή είδα το έργο της Μόνα Χατούμ "Measures of Distance” του 1988 και μου πήρε το μυαλό! Δεν είχα δει ποτέ ξανά κάτι τέτοιο, έμοιαζε μορφολογικά με αυτά τα ανδρικά κινηματογραφικά δοκίμια αλλά ο τρόπος με τον οποίο αυτή η Λιβανεζοπαλαιστίνια γυναίκα καλλιτέχνις διαχεριζόταν το κείμενο και την εικόνα, πάνω στο σώμα της μητέρας της να λούζεται, με άγγιξε με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή το ενδιαφέρον μου για τα αβαν γκαρντ φιλμ ήταν αποκομμένο από την ιδιότητά μου ως Αράβισσα και οι αραβικές εικόνες που κατανάλωνα είχαν να κάνουν με τις σαπουνόπερες που έβλεπε η οικογένειά μου οπότε εκείνο το έργο γεφύρωσε δυο κόσμους για μένα".
Οργανώνοντας ανεξάρτητες προβολές ως συλλογική διαδικασία
"Έτσι άρχισα να οργανώνω προβολές με τους φίλους μου ιδρύοντας την Habibi Collective που ήταν μια κολεκτίβα της μίας, αφού ήμουν μόνη μου μέχρι λίγους μήνες πριν το τέλος της, αλλά την ονόμασα έτσι γιατί τη θεωρούσα μια συλλογική διαδικασία. Κατέληξα να ασχολούμαι με τον κινηματογραφικό προγραμματισμό γιατί ερχόταν τόσος κόσμος στις προβολές και έπρεπε να μάθω τα πάντα σχετικά με τις άδειες και τα πρακτικά ζητήματα. Πλέον δε με ενδιαφέρουν τόσο οι πολιτικές της εκπροσώπησης αλλά οι συστημικές αλλαγές, τότε όμως, για μια έφηβη είχε μεγάλη σημασία το να είμαι ορατή, να βλέπω τις δικές μου ιστορίες και αφηγήσεις να εκπροσωπούνται, αυτό είχε μια μεγάλη δυναμική που πιστεύω είχε αντανάκλαση και σε άλλες γυναίκες”.
Δάφνη Χαιρετάκη (Ελλάδα/Γαλλία, 2024), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 32 λεπτά.
Μια υπηρεσία streaming για τον κινηματογράφο της Νοτιοδυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής
"Η Shasha Movies ήταν ο καλύτερος τρόπος να ενεργώ ανεξάρτητα, αλλά και να δείξω αβαν γκαρντ, κουίρ και μαχητικές ταινίες στην περιοχή, ταινίες που δεν θα μπορούσαν να παρουσιαστούν σε φυσικό χώρο σε χώρες όπου ακόμη και η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη".
"Έτσι μέσω της Habibi Collective άρχισα να προγραμματίζω προβολές αβάν γκαρντ γυναικών καλλιτεχνών από τη Βόρεια Αφρική και Νοτιοδυτική Ασία, να οργανώνω φεστιβάλ, μικροχορηγίες, και έτσι γίναμε περισσότερες και φτιάχθηκε η ανεξάρτητη υπηρεσία streaming Shasha Movies. Δεν θυμάμαι πλέον τους λόγους που φτιάχθηκε αλλά έχουν να κάνουν με το ότι δεν έχω την οικονομική δυνατότητα να συντηρώ έναν φυσικό χώρο προβολών στο Λονδίνο. Αλλά ακόμη και να μπορούσα να βρω υποστήριξη για να νοικιάσω ένα σινεμά, ας πούμε, προτιμώ να ενεργώ ανεξάρτητα. 'Άλλωστε, μια υπηρεσία streaming για τον κινηματογράφο της Νοτιοδυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής (SWANA) ήταν ο καλύτερος τρόπος να δείξω αβαν γκαρντ, κουίρ και μαχητικές ταινίες στην περιοχή, ταινίες που δεν θα μπορούσαν να παρουσιαστούν σε φυσικό χώρο σε χώρες όπου ακόμη και η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη”.
"Η γενιά μου έχει ανάγκη τις προβολές σε φυσικό χώρο"
Η Shasha Movies χτίζει ουσιαστικές και μακροχρόνιες σχέσεις, δουλεύοντας με σταθερές/ους συνεργάτες και ανανεώνοντας παράλληλα το δίκτυό της, συχνά με κινηματογραφίστριες/στές που η Roisin γνωρίζει στις ίδιες τις προβολές της μέσω κοινών γνωστών. "Θεωρώ ότι η Mosireen Collective είναι η πιο ριζοσπαστική κινηματογραφική κολεκτίβα χάρη στον τρόπο με τον οποίο "στρατικοποίησε” το ΥouΤube και το χρησιμοποίησε για επαναστατικούς σκοπούς στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης. Η Shasha ήταν η δική μου ουτοπία, το μέσο για να βρω τον χώρο μου online, και παράλληλα να οργανώνω και πολλές προβολές σε φυσικό χώρο γιατί πιστεύω ότι η γενιά μου έχει ανάγκη την απτή, φυσική κοινωνική επαφή. ΄Όπου κάνουμε τις προβολές είναι πάντα sold out και προσελκύουν πολύ κοινό, ακόμη και στην Αθήνα που δεν ξέρω σχεδόν κανέναν. Και μου αρέσει που το κοινό, πέρα από κάποιους που έχουν μανία με τον αβαν γκαρντ κινηματογράφο, είναι εκεί κυρίως για την κοινότητα. Και ο κόσμος ξέρει ότι είναι μια πρωτοβουλία εντελώς από τα κάτω, είμαστε κυριολεκτικά εγώ και η Bella Barkett, παραγωγός μου και δεξί μου χέρι, δηλαδή πραγματικοί άνθρωποι!”
Διαβάστε Επίσης
Πόσο δημοφιλείς είναι οι ταινίες της Shasha Movies και ποιές/οι είναι το κοινό τους; "Δεν συλλέγω data και δεν κοιτάζω τα στατιστικά. Το παράδειγμά μου είναι τα Anthology Film Archives του Jonas Mekas. Είμαι σίγουρη ότι το κοινό πάντως έχει μια πολυμορφία και αυτό που το συνδέει δεν έχει να κάνει τόσο με τη γεωγραφία, είναι συνήθως νέος, κόσμος μαύρος και της διασποράς που ενδιαφέρεται για την τέχνη ευρύτερα, τη μουσική, τις ταινίες”. Η υπηρεσία streaming Shasha Movies λειτουργεί με συνδρομή και όλες οι ταινίες είναι διαθέσιμες στην πρωτότυπη γλώσσα με αγγλικούς υπότιτλους. Οι ταινίες είναι διαθέσιμες για να τις παρακολουθήσουν όλοι, οπουδήποτε στον κόσμο.
Δάφνη Χαιρετάκη (Ελλάδα/Γαλλία, 2024), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 32 λεπτά.
'Ένα πρόγραμμα για την αλληλεγγύη γύρω από τη Μεσόγειο στο TAVROS
"Ήμασταν σε μια συνομιλία με την επιμελήτρια Ειρήνη Φουντεδάκη από πέρυσι που με κάλεσε να κάνω σειρά προβολών στο TAVROS σχετιζόμενη με κάποιο τρόπο με την Παλαιστίνη και μια που σπάνια προγραμματίζω εντός συγκεκριμένων συνόρων και οι Παλαιστίνιοι είναι τόσο συνδεδεμένοι με τη διασπορά, η συζήτησή μας επεκτάθηκε στην περιοχή της Μεσογείου και τα δίκτυα αλληλεγγύης που δημιουργούνται γύρω της. Όπως επίσης και τις μορφολογικές ομοιότητες, τις ιστορίες αλλά και τους τρόπους εξιστόρησης που μοιραζόμαστε. Κι αυτό με οδήγησε στο να φτιάξω ένα πρόγραμμα από ταινίες που είτε είναι από την Παλαιστίνη, το Λίβανο, την Ελλάδα, την Κύπρο, ή και ευρύτερα, όλες μοιράζονται αυτή τη διακρατική αλληλεγγύη, μοιράζονται εικόνες της θάλασσας, μάλιστα μια από τις βραδιές των προβολών επικεντρώνεται στη θάλασσα” (σ.σ. αυτή της Δευτέρας 19 Μαΐου).
ψηφιακό βίντεο με ήχο, 45 λεπτά.
"Ονόμασα τη σειρά προβολών "I have a Seat in the Abandoned Theatre” (Έχω μια θέση στο εγκαταλελειμμένο θέατρο) από το αγαπημένο μου ποίημα του Mahmoud Darwish, που έχει να κάνει με το ότι ακόμη κι όταν το σινεμά είναι άδειο είναι ένας τρόπος να βιώνουμε την τέχνη. Αντίστοιχα, αυτές οι ταινίες με όλη την διακρατικότητά και την ποικιλομορφία τους δεν είναι ριζωμένες σε ένα συγκεκριμένο τόπο αλλά είναι παρούσες, είναι ζωντανές, παρακολουθούνται και μοιράζονται”.
"Οι επιλογές δεν έχουν να κάνουν τόσο με την χώρα προέλευσης των καλλιτεχνών όσο με την εννοιολογική σύνδεση της ταινίας με την περιοχή της Νοτιοδυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, για παράδειγμα, ο Masao Adachi είναι ένας Γιαπωνέζος σκηνοθέτης που στα ‘70s έκανε soft porn ταινίες και στη συνέχεια εντάχθηκε στην PLO και γύρισε στην Παλαιστινη την ταινία που θα δείξουμε την Τετάρτη 21 του μηνός (Red Army/PFLP: Declaration of World War, Masao Adachi & Kōji Wakamatsu). Δεν θα έφτιαχνα ποτέ ένα πρόγραμμα ταινιών με γεωγραφικό προσδιορισμό, όπως ας πούμε Λιβανέζικος κινηματογράφος, μια περιοχή ανεξάντλητη, όπως δεν θα βλέπαμε ποτέ ένα πρόγραμμα με τίτλο Αμερικάνικος κινηματογράφος”.
Διαβάστε Επίσης
Η μαχητική πρωτοπορία της Νοτιοδυτικής Ασίας και Βόρειας Αφρικής δεν είναι τυχαία γυναικεία
"Ιστορικά στην περιοχή της Νοτιοδυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής υπάρχει μια πιο άμεση σχέση ανάμεσα στις καλλιτεχνικές ταινίες και τον μαχητικό κινηματογράφο ενώ στη Δύση σκεφτόμαστε τον πειραματικό κινηματογράφο ως κάτι πιο πιο ελίτ."
"Το ενδιαφέρον μου εντοπίζεται σε αβαν γκαρντ κινηματογραφίστριες/στές που συνήθως οι ταινίες τους είναι και οι πιο μαχητικές από αρχειακή άποψη, όπως για παράδειγμα το "Le Bateau de l'exil” της Λιβανέζας δημοσιογράφου και κινηματογραφίστριας Jocelyne Saab (1982) για την απόδραση δια θαλάσσης του τότε επικεφαλής της PLO Γιάσερ Αραφάτ από το Λίβανο προς την Ελλάδα κι από κει στην Τύνιδα που προβάλλεται τη Δευτέρα 19/5. Ειδικότερα οι γυναίκες και όσοι ήταν ενεργοί πολιτικά δεν είχαν εκείνη την εποχή πρόσβαση σε κρατικές χρηματοδοτήσεις κι έτσι ήταν "περιθωριοποιημένες” σε πιο εναλλακτικές μορφές κινηματογράφισης και πιο καλλιτεχνικές ταινίες. Οπότε ιστορικά στην περιοχή της Νοτιοδυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής υπάρχει μια πιο άμεση σχέση ανάμεσα στις καλλιτεχνικές ταινίες και τον μαχητικό κινηματογράφο ενώ στη Δύση σκεφτόμαστε τον πειραματικό κινηματογράφο ως κάτι πιο πιο ελίτ και συνδεδεμένο με τους κύκλους της αγοράς της τέχνης. Σε πολλές από τις ταινίες που παρουσιάζονται στο TAVROS εμπεριέχεται η ιδέα του να περάσεις την ιστορία στις επόμενες γενιές μέσω αρχείων, οικογενειακών και μη, και του storytelling”.
Βγαίνοντας, αργότερα από τις προβολές της Παρασκευής 16/5 που έφεραν μαζί με έναν αντισυμβατικό τρόπο τη σουρεαλιστική αναβίωση του αναρχικού πνεύματος του υπαρξιστή ποιητή Γιώργου Μακρή για την κατεδάφιση του Παρθενώνα με τη σημερινή συλλογική μελαγχολία των Αθηναίων (What We Ask of a Statue Is that It Doesn’t Move, Δάφνη Χαιρετάκη, Ελλάδα/Γαλλία, 2024) και την πειραματική διεκδίκηση των κλεμμένων αρχείων της φωτογραφιών και ταινιών από το Κέντρο Έρευνας της Παλαιστίνης στη Βηρυτό από τον IDF κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής επέμβασης στο Λίβανο το καλοκαίρι του 1982 (A Fidai Film, Kamal Aljafari (Παλαιστίνη/Γερμανία/Κατάρ/Βραζιλία/Γαλλία, 2024, σύντομα διαθέσιμο online μέσω των Shasha Movies), ξέρω ότι δεν θέλω να αφήσω άδεια τη θέση μου σε καμιά από τις επόμενες προβολές.
Πρόγραμμα ταινιών
Δευτέρα, 19 Μαΐου 2025, 8 μ.μ.
Middle Sea, Zineb Sedira (Γαλλία/Αλγερία, 2008), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 21 λεπτά.
Le Bateau de l’Exil (The Ship of Exile), Jocelyne Saab (Λίβανος, 1982), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 45 λεπτά.
Requiem to a Shipwreck, Janis Rafa (Ελλάδα/Ολλανδία, 2014), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 16 λεπτά.
One Sea, 10 Seas, Nour Ouyada (Λίβανος, 2019), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 42 λεπτά
* Η βραδιά θα προλογιστεί από την επιμελήτρια του προγράμματος και ιδρύτρια του Shasha Movies, Róisín Tapponi
Τετάρτη, 21 Μαΐου 2025, 8 μ.μ.
Red Army/PFLP: Declaration of World War, Masao Adachi & Kōji Wakamatsu (Ιαπωνία/Παλαιστίνη, 1971), 16mm με ήχο, 70 λεπτά.
Παρασκευή, 23 Μαΐου 2025, 8 μ.μ.
A Night We Held Between, Noor Abed (Παλαιστίνη, 2024), 16mm με ήχο, 30 λεπτά
The Flowers Stand Silently, Witnessing, Θοδωρής Παναγόπουλος (Ηνωμένο Βασίλειο, 2024), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 17 λεπτά
Thousand Thrashing Arms, Dina Mimi (Παλαιστίνη/Νότια Αφρική, 2024), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 14 λεπτά
Jerusalem Pink, Maeve Brennan (Ηνωμένο Βασίλειο, 2015), ψηφιακό βίντεο με ήχο, 41 λεπτά
Ώρα προβολών: 20:00-22:30
TAVROS, 1ος όροφος, Αναξαγόρα 33, Ταύρος
Προσβασιμότητα: Ο χώρος είναι προσβάσιμος με ασανσέρ, και υπάρχει πάρκινγκ στην είσοδο του κτιρίου
Είσοδος ελεύθερη
Υποστήριξη
Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από το Perianth Hotel και το Bustan.
Διαβάστε Επίσης
