Φρίντα Λιάππα, 'Μετά σαράντα μέρες'
Τελευταίο Σάββατο του Απρίλη, σε ένα ισόγειο που δεν σου γεμίζει το μάτι κάπου στα Κάτω Πατήσια η (καλλιτεχνική) αντίσταση στη δικτατορία των συνταγματαρχών μνημονεύεται με έναν ξεχωριστό, ενσώματο θα λέγαμε, τρόπο από μια νέα γενιά που κάνει τις δικές της ανασκαφές στην ιστορία, πολύ διαφορετικές από τα εποπτικά αφιερώματα του Τύπου στην επέτειο από το Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 ή τις εκθέσεις για τη Μεταπολίτευση που είδαμε την περασμένη χρονιά σε μουσεία και αρχεία.
Βρισκόμαστε στα εγκαίνια της έκθεσης "Décalage" (μέχρι 22 Ιουνίου) στο στούντιο - artist run space "Jacqueline" που ενεργοποιούν κατά διαστήματα οι καλλιτέχνες Δανάη Ηώ ((η οποία μάλιστα μόλις εγκαινίασε και την ατομική της έκθεση στον χώρο τέχνης "Akwa Ibom" στα Εξάρχεια) και Wyatt Niehaus. Δύο οθόνες τηλεόρασης, προγραμματισμένες να παίζουν εναλλάξ, προβάλλουν σε λούπα, τη μία μετά την άλλη, την πρώτη ταινία της Φρίντας Λιάππα "Μετά σαράντα μέρες" και τη "Hole" της Νοτιοκορεάτισσας Han Ok-hee, γυρισμένες το 1972 και 1973, αντίστοιχα, εντός των στρατιωτικών καθεστώτων της Νότιας Κορέας και της Ελλάδας.
Βλέποντας τις δύο ταινίες back to back σε αυτήν τη συνθήκη εγγύτητας, σκέφτεσαι πιο έντονα τη διεθνική διάσταση της δικτατορίας και της ιστορίας, καθώς οι δύο κινηματογραφίστριες δοκιμάζουν διαφορετικούς τρόπους να παρακάμψουν τη λογοκρισία. Η αίσθηση της κρυφής, παράνομης κάμερας της Λιάππα που καταγράφει τη διαδρομή ενός στρατιώτη τη νύχτα του ρεπό του, στους δρόμους, στο γήπεδο, στο καφενείο, στον οίκο ανοχής, εκεί όπου η ζωή μοιάζει να κυλάει κανονικά αλλά η ανησυχία ελλοχεύει, αποτυπώνεται στην ίδια την ενδυμασία του πρωταγωνιστή αλλά και στις περιπολίες των ΕΣΑτζήδων που διασταυρώνονται με τους περαστικούς και τις γιγαντοαφίσες που διαφημίζουν καλσόν στους τοίχους των κατεδαφισμένων φυλακών Αβέρωφ, όπου η ίδια η σκηνοθέτρια είχε φυλακιστεί μερικά χρόνια πριν. Περιφερόμενο στην πόλη, να χαζεύει αμερικάνικα ουίσκι, όταν δεν είναι φυλακισμένος σε μια τρύπα που θα μπορούσε –ίσως και όχι– να είναι χώρος βασανιστηρίων, βλέπουμε και τον ήρωα του "Hole", στην πιο πειραματική, θραυσματική και με έναν πιο ποιητικό τρόπο εξίσου κλειστοφοβική κατάδυση της Ok-hee στον ψυχισμό των ζώντων υπό καθεστώς ανελευθερίας.
Και οι δύο σκηνοθέτριες, μάλιστα, είχαν σπουδάσει φιλολογία και υπήρξαν ενεργές στην κριτική κινηματογράφου, ενώ η 76χρονη σήμερα Han Ok-hee είχε ιδρύσει την πειραματική φεμινιστική ομάδα Kaidu Club που δούλεψε στην κατεύθυνση της υποστήριξης της γυναικείας δημιουργίας στο χώρο του κινηματογράφου, διοργανώνοντας ένα επιδραστικό φεστιβάλ στην ταράτσα εμπορικού κέντρου στη Σεούλ. Και οι δύο απαντούν με τον τρόπο τους στο πώς μπορείς να κάνεις μια ταινία εν μέσω δικτατορίας.
Μια φόρτιση παραπάνω δημιουργεί, αν το γνωρίζεις, το γεγονός ότι η τελευταία χρήση του χώρου του "Jacqueline" πριν φιλοξενήσει την πρώτη του έκθεση ήταν τηλεφωνικό κέντρο για τους Δημοκρατικούς (Democrats Abroad) κατά την προεκλογική εκστρατία του Barack Obama, ενώ το όνομα του χώρου είναι μια αναφορά στη Jackie Kennedy Onassis, ως σύμβολο της ποπ-κουλτούρας και της πολιτικής εικονογραφίας του 20ου αιώνα, αλλά και του ευρύτερου ενδιαφέροντος των ιδρυτών του χώρου για τη διασύνδεση πολιτικής οικονομίας, κεφαλαίου και παραγωγής της κουλτούρας της μεταπολεμικής περιόδου.
Μιλώντας με την Ηώ και τον Niehaus για τον τρόπο με τον οποίο βρήκαν τις ταινίες και την επιμονή που χρειάζεται για να ξεπεραστούν οι γραφειοκρατικές δυσκολίες για ένα τέτοιο low-key εγχείρημα, αντιλαμβάνεσαι για ακόμη μία φορά τις αντιστάσεις στο εξωθεσμικό αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προσωπικά εγχειρήματα, με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή με την "πολιτιστική κληρονομιά" μας με έναν εναλλακτικό, και συχνά εξίσου επιδραστικό τρόπο απ’ ό,τι ένα αφιέρωμα σε μια Ταινιοθήκη ή μια Πινακοθήκη. Και τις διαφορετικές πρακτικές, μεθοδολογίες και γενεαλογίες που δημιουργούνται έστω και θραυσματικά και σε πείσμα του Κανόνα. Απαντώντας στο πώς μπορούμε να κάνουμε τέχνη (αλλιώς; με κάθε τρόπο;) σε γεωγραφίες σαν της Αθήνας στην εποχή μας. Μια εποχή που νέες (λιγότερο ή περισσότερο soft) δικτατορίες ξεπροβάλλουν ανά τον κόσμο και ένα όχι και τόσο ευκαταφρόνητο ποσοστό πολιτών δημοκρατικών χωρών φαίνεται να θεωρεί τα αυταρχικά καθεστώτα μια όχι και τόσο κακή ιδέα.
Η έκθεση "Décalage" παρουσιάζεται μέχρι τις 22 Ιουνίου 2025 στο στούντιο - artist run space "Jacqueline", Ζερβού 23, Κάτω Πατήσια. Είναι επισκέψιμη κατόπιν ραντεβού στο email jacqueline.zervou23@gmail.com
Διαβάστε Επίσης
