"Οι δούλες": Το αριστούργημα του Ζαν Ζενέ στο θέατρο Μικρός Κεραμεικός για έξι παραστάσεις

Στο θέατρο Μικρός Κεραμεικός παρουσιάζεται το αριστούργημα του Ζαν Ζενέ "Οι δούλες" από την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου στις 11.30 μ.μ. για έξι μόνο παραστάσεις. Στην παράσταση πρωταγωνιστούν οι Σοφία Αλεξανιάν και Κλεοπάτρα Εμμανουήλ Κυριακοπούλου, οι οποίες συνυπογράφουν τη διασκευή και τη σκηνοθεσία. 

Λίγα λόγια για το έργο

"Οι δούλες" ("Les Bonnes") είναι μονόπρακτο θεατρικό δράμα του Γάλλου λογοτέχνη, Ζαν Ζενέ που γράφτηκε το 1947. Ο συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο, από το διαβόητο έγκλημα των αδερφών Παπέν που διαπράχθηκε το 1933. Εξερευνά και παρουσιάζει τις σχέσεις εξουσιαστή - εξουσιαζόμενου στους κοινωνικούς ρόλους των ανθρώπων. Το έργο θεωρείται από τα καλύτερα της σύγχρονης δραματουργίας αφού ο Ζενέ κατόρθωσε να συγκεράσει με θαυμαστό τρόπο της τεχνικές του θεάτρου μέσα στο θέατρο με την πολιτική σάτιρα, σε ένα υποβλητικό και γεμάτο συμβολισμούς σκηνικό με όλες τις μεθόδους του θεάτρου παραλόγου τόσο στον διάλογο όσο και στην κίνηση των ηθοποιών.

Λίγα λόγια για την υπόθεση

Δύο αδερφές η Σολάνζ και η Κλαίρη είναι υπηρέτριες μιας ευκατάστατης κυρίας, την οποία ζηλεύουν και φθονούν και επιθυμούν κρυφά να βρίσκονταν στη θέση της. Παρασυρόμενες από τη ζήλια τους, όντας αδικημένες από τη ζωή και από την κοινωνία για το στάτους στο οποίο είναι καταδικασμένες να ζουν, καταστρώνουν σχέδια να καταστρέψουν την κυρία. Αρχικά, στέλνουν ανώνυμα γράμματα στην αστυνομία που αποκαλύπτουν πως ο σύζυγος (Κύριος) είναι απατεώνας, κλέφτης και λωποδύτης. Πως τα πλούτη του είναι παράνομα και δεν είναι αποτέλεσμα τίμιου, εργασιακού μόχθου. Αποκαλύπτεται επίσης υποψία μιας ενδεχόμενης δολοφονίας της Κυρίας, ώσπου το ενδεχόμενο γίνεται απόφαση και προμελετημένο έγκλημα. Οι δύο δούλες καταστρώνουν το σχέδιο της δολοφονίας, το οποίο αποτυγχάνει και οδηγεί τη μία από τις δύο σε αυτοκτονία.

Σκηνοθεσία και διασκευή 

Στη δική μας εκδοχή, όλη η παράσταση βασίζεται σε αποκωδικοποίηση συμβολισμών. Χάρη στη συγγραφική μαεστρία του Ζενέ "Θέατρο μέσα στο θέατρο" μια τεχνική που την έχουμε συναντήσει στη commedia dell' arte και συγκεκριμένα στο έργο του Κάρολο Γκολντόνι "Υπηρέτης δύο αφεντάδων" αλλά και στον Λουίτζι Πιραντέλο "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα", μάς βοηθάει να κάνουμε τη παράσταση ποικιλόμορφη και πολυδιάστατη και ο ηθοποιός να μην παίζει έναν συγκεκριμένο και μοναδικό χαρακτήρα, αλλά να έχει την ευχέρεια να ενσαρκώσει και δύο και τρείς ρόλους, πράγμα που κρατάει ζεστό το ενδιαφέρον του θεατή.

Το έργο "Οι δούλες" συνδυάζει το προσωπικό πρόβλημα δύο ηρώων με το κοινωνικό πρόβλημα της κοινωνίας, να καταρρίψουν την εξουσία ή να πατάξουν αυτούς που υπόκεινται σε αυτήν. Με αποτέλεσμα να ζούμε σε μία κοινωνία ανισορροπιών, διαφωνιών και εντάσεων και εδώ ξεκινάει το παιχνίδι των αλληγορικών συμβολισμών. Οι δύο αδερφές συμβολίζουν την εργατική τάξη, το προλεταριάτο, το θύμα, την κατώτερη τάξη εξου και ο τίτλος "οι δούλες" και όχι οι υπηρέτες ή αποκλειστικές ή οικιακές βοηθοί. Η Κυρία είναι το σύμβολο της μπουρζουαζίας, της αριστοκρατίας, της άρχουσας τάξης, ο θύτης, το αφεντικό. Ο Κύριος, πρόσωπο που αναφέρεται και είναι αόρατο, θα μπορούσε να συμβολίζει τη θεϊκή υπόσταση ή και το κράτος. "Ο κύριος δεν ξέρει και υπάρχει φόβος να μάθει κι αν μάθει, είμαστε χαμένες."

Τα γράμματα στην αστυνομία που στέφονται με αποτυχία, συμβολίζουν την επανάσταση από την αγανάκτηση των κατώτερων στρωμάτων που νιώθουν αδικημένοι και τρέφουν την ελπίδα ότι ενωμένοι μπορούν μα τα βάλουν με οποιαδήποτε εξουσία. Η ελπίδα αυτή δεν καταρρίπτεται στο έργο, ωστόσο οι δύο αδερφές δεν καταφέρνουν να μείνουν ενωμένες. Πράγμα που έχει τον συμβολισμό του. Κάποιοι σπείρουν την επανάσταση και το αντάρτικο και κάποιοι συμβιβάζονται με την εξουσία και επιθυμούν και αρέσκονται να είναι υπάκουοι με αποτέλεσμα αυτό να φέρνει μια ρήξη στην ισορροπία του συγκεκριμένου συνόλου. Και όπως στα παλιά χρόνια με βασιλείς, ο προδότης και ο άναρχος για να μην τιμωρηθεί δια του εξευτελισμού, επέλεγε να φύγει από τη ζωή μόνος του διατηρώντας την αξιοπρέπειά του, έτσι και στο έργο η μια αδερφή επιλέγει τη λύση να πιεί το δηλητήριο.

Πέραν όμως της κοινωνικής και πολιτικής έννοιας η εικόνα του δούλου - αφεντικού ή σκλάβου και αφέντρας μάς επιτρέπει να εισαχθούν στη παράσταση ερωτικά και σεξιστικά σύμβολα. Δεδομένου ότι σε αντίθεση με τη ζωή, στην ερωτική φύση κάποιοι άνθρωποι είναι πιο συνειδητοποιημένοι στις σεξουαλικές τους προτιμήσεις. Το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων αγνοεί την αποστολή τους ως οντότητα επάνω στη γη, αλλά έχει γνώση το τι θα τον ευχαριστούσε στη σεξουαλική του δραστηριότητα έστω και σε μια κρυφή φαντασίωση. Ας υποθέσουμε λοιπόν πως οι ηρωίδες μας βλέπουν ερωτικά την Κυρία αλλά και η μία την άλλη, χωρίς να το συνειδητοποιούν απόλυτα. Οι δούλες δεν θέλουν να είναι δούλες, θέλουν να είναι κυρίες αλλά ασυνείδητα κάνουν τα πάντα για να είναι δούλες με αποτέλεσμα να είναι υπόδουλες σε βαθμό μαζοχισμού. Είναι αρνητικοί χαρακτήρες που δεν φτάνουν σε κάθαρση, όμως στη συγκεκριμένη παράσταση μέσα στη μάταια πάλη να αλλάξουν τη ζωή τους δείχνουν αξιαγάπητες στην απελπισία τους.

Τους αρέσει να παίζουν ένα "παιχνίδι" όπου η Κλαίρη ντύνεται Κυρία και η πανούργα Σολάνζ παριστάνει την πιστή και αφοσιωμένη δούλα της την Κλαίρη. Το ύφος της παράστασης μπαλατζάρει από στυλιζαρισμένο σε ρεαλιστικό και λαϊκό. Και μέσα από την πρωτότυπη διασκευή του κειμένου οι δύο δούλες είναι δύο σημερινά κορίτσια η Σοφία και η Κλεοπάτρα που εργάζονται ως ταξιθέτριες σε ένα θέατρο και θα ήθελαν να ήταν ηθοποιοί με αποτέλεσμα να μισούν και να ζηλεύουν τη πρωταγωνίστρια που παίζει τον ρόλο που αγαπούν να κλέβουν κατά καιρούς.