Η Πρωτομαγιά, η μέρα που δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα στον τελευταίο ανοιξιάτικο μήνα, έχει συνδεθεί με την εποχή αλλά και γεγονότα-ορόσημα για την εργατική τάξη. Με την αφορμή της ημέρας, διαλέξαμε για σένα πέντε βιβλία που ισορροπούν ανάμεσα στις δύο αυτές όψεις και αξίζει να τα διαβάσεις.
Πώς γεννήθηκε η εργατική Πρωτομαγιά - Σάμιουελ Γέλεν
Μπορεί η Πρωτομαγιά να είναι, όπως είπαμε, ταυτισμένη από πολλούς με την άνοιξη, όμως η πραγματική της ιστορία (αυτή για την οποία προσδιορίζεται ως εργατική) απέχει από τις ρομαντικές εικόνες λουλουδιών. Στην πραγματικότητα, η πρώτη ημέρα του Μαΐου επιλέχθηκε ως μέρα μνήμης για τα επεισόδια που έγιναν σε διαδήλωση για το οκτάωρο στις ΗΠΑ, όταν το ημερολόγιο έγραφε 4 Μαΐου 1886. Περισσότερες λεπτομέρειες για τα γεγονότα αυτά θα βρείτε στις σελίδες του βιβλίου Πώς γεννήθηκε η εργατική Πρωτομαγιά του ιστορικού Σάμιουελ Γέλεν.
Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος / Μετάφραση: Νίκος Β. Αλεξίου
Η εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα, 1890-1999
Στα καθ' ημάς, η πρώτη απεργιακή δράση στο νεοελληνικό κράτος που διεξήχθη την ημέρα της Πρωτομαγιάς ήταν το 1892, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του πολιτικού Σταύρου Καλλέργη. Ακολούθησαν και άλλες, με αιτήματα το οκτάωρο, την κυριακάτικη αργία κ.ά., με αποκορύφωμα το 1936. Τότε ήταν που δολοφονήθηκαν από την αστυνομία 12 άνθρωποι που συμμετείχαν στις εργατικές κινητοποιήσεις καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Ένα χρονικό των γεγονότων αυτών, αλλά και άλλων σχετικών που ακολούθησαν ως και το 1999, θα βρείτε στο βιβλίο Η εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα, 1890-1999 του πολιτικού και ερασιτέχνη ιστορικού Δημήτρη Λιβιεράτου.
Εκδόσεις Προσκήνιο
Επιτάφιος - Γιάννης Ρίτσος
Ανάμεσα στα δώδεκα άτομα που αναφέραμε πιο πάνω ως θύματα των αστυνομικών δυνάμεων την Πρωτομαγιά του 1936 ήταν και ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Ο αδικοχαμένος νέος, ο πρώτος που σκοτώθηκε την ημέρα εκείνη, ήταν παντρεμένος με μια καπνεργάτρια, την Έλλη και γι' αυτό συμμετείχε στις μαζικές κινητοποιήσεις. Ο τραγικός θάνατός του αποτυπώθηκε σε μια σπαρακτική φωτογραφία, που δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη και απεικόνιζε τη μητέρα του να τον θρηνεί. Η εικόνα αυτή συγκλόνισε τον Γιάννη Ρίτσο και τον ενέπνευσε να γράψει ένα σπαρακτικό ποίημα σε δεκαπεντασύλλαβο, τον Επιτάφιο.
Αποσπάσματα από τον Επιτάφιο περιλαμβάνονται στη συλλογή Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου (Εκδόσεις Κέδρος).
Το φύλλο - Βασίλης Βασιλικός
Η επόμενη πρότασή μας παραμένει στο πεδίο της λογοτεχνίας, αλλά παραλλάσσει, θα λέγαμε, το μαχητικό μήνυμα της εργατικής Πρωτομαγιάς. Κι αυτό γιατί, στην περίπτωση αυτού του βιβλίου, εκείνος που αντεπιτίθεται -εκ πρώτης- δεν είναι ο εργάτης στο αφεντικό αλλά η ίδια η φύση στον άνθρωπο. Αυτό συμβαίνει στο πρώτο μέρος της σημαντικής τριλογίας του Βασίλη Βασιλικού Το φύλλο-Το πηγάδι-Το αγγέλιασμα. Ο συγγραφέας μάς παραθέτει την ιστορία ενός φοιτητή γεωπονικής κατά τη δεκαετία του '60, ο οποίος κλέβει μια γλάστρα και τη βάζει στο δωμάτιό του. Το φυτό εντός της γιγαντώνεται και απλώνει ρίζες σε όλη την πολυκατοικία όπου μένει ο νέος, απειλώντας να την καταστρέψει. Οι ένοικοι όμως δεν θα πέσουν αμαχητί...
Αν και την Πρωτομαγιά θαυμάζουμε την "αθώα" ομορφιά των λουλουδιών, στο Φύλλο η φαντασία του λογοτέχνη "ξυπνά" της φύση, της δίνει την αληθινή της δύναμη και την αφήνει να πάρει την εκδίκησή της (και μαζί της να κάνει το ίδιο και η νέα γενιά των sixties που ασφυκτιούσε στα στενά περιθώρια της μεταπολεμικής Ελλάδας).
Εκδόσεις Τόπος (Μοτίβο εκδοτική)
Το γλωσσάριο των ανθέων - Δώρα Μέντη
Κλείνουμε με μία πρόταση που ακουμπά στην πιο ρομαντική πλευρά της ημέρας, αυτή που της ταιριάζει το χρώμα, η ευωδιά και, φυσικά, η ποίηση. Η φιλόλογος Δώρα Μέντη, που διδάσκει στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, είχε μια ιδέα: να δημιουργήσει μια ανθολογία που να μένει "πιστή" στο όνομά της. Τουτέστιν να αποτελείται από άνθη, ή, καλύτερα, από ελληνικά ποιήματα που σχετίζονται με άνθη. Η ιδέα της καρποφόρησε κι έτσι δημιουργήθηκε η συλλογή Το γλωσσάριο των ανθέων, που περιλαμβάνει 200 ποιήματα που είναι "μες στα λουλούδια", έχουν μέσα τους "άνθη και ανθούς" ή μας μεταφέρουν σε κήπους, φυσικούς ή συμβολικούς.
Εκδόσεις Πικραμένος
