Πόσα δευτερόλεπτα μένει κανείς μπροστά σε ένα έργο; Και τι είναι αυτό που διεγείρει κάθε φορά τη σκέψη και τις αισθήσεις του; Πώς λειτουργεί η τέχνη στον διάλογο της ζωής; Τι "λέει" κάθε φορά ο καλλιτέχνης και τι "βλέπει" ο θεατής;
Τον Χρίστο Μιχαηλίδη τον γνώρισα αρχικά σαν δάσκαλο. Διατηρεί μαζί με τον Αντώνη Καπνίση ένα εργαστήριο σχεδίου και ζωγραφικής στους Αμπελόκηπους και εξαρχής οι συζητήσεις μας κινήθηκαν γύρω από τη ζωγραφική ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Γιατί, όπως λέει και ο ίδιος, υπάρχουν και εκείνα τα παιδιά που δεν έπαψαν ποτέ να νιώθουν την ανάγκη να κλείνονται σε μια μεγάλη επιφάνεια χαρτιού, να σκιτσάρουν και να κάνουν τα δικά τους. "Έτσι δεν γίνεται, άλλωστε με τις περισσότερες περιπτωσεις των ανθρώπων που ασχολούνται με την τέχνη; Είναι κάπως μονόδρομος".
Η περιπέτεια της ζωγραφικής
Τον δικό του (μονό)δρομο συζητήσαμε πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή την ατομική έκθεσή του, με τίτλο "Topographies in flux", που παρουσιάζεται στην γκαλερί a.antonopoulou.art μέχρι και τις 29 Μαρτίου. Μια σειρά από τοπογραφίες πολύ προσωπικές, εξαιρετικά ζωηρές, και μια εξερεύνηση που έχει ξεκινήσει από τα τελευταία έτη των σπουδών του στην ΑΣΚΤ της Αθήνας και βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, εξέλιξη, μεταμόρφωση. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Ο Χρίστος Μιχαηλήδης γεννήθηκε το 1983 στο Λονδίνο και στα τρία του χρόνια μετακόμισαν οικογενειακώς στη Λευκωσία όπου και μεγάλωσε. Με στήριξη από την οικογένεια – πράγμα που δεν είναι καθόλου αυτονόητο για τα παιδιά της γενιάς μας – μετά το σχολείο και την υποχρεωτική διετή στρατιωτική θητεία στην Κύπρο, ήρθε στην Αθήνα για σπουδές. Δυο χρόνια εντατικής προετοιμασίας και η είσοδος στην ΑΣΚΤ ήταν το διαβατήριο για όλα όσα ακολούθησαν.
"Το δύσκολο για τις περισσότερες περιπτώσεις των φοιτητών, επειδή δεν υπάρχει ουσιαστική επαφή με τα ζητήματα της τέχνης και εδώ και στην Κύπρο, είναι ότι κάπως ξεκινάμε από ένα εντάξει, ζωγραφίζω καλά, έχω αυτήν την τάση και μπάινω στην Καλών Τεχνών”.
"Όταν μπεις στη σχολή, όμως, έρχεται μια πρώτη συνειδητοποίηση που λέει ότι η τέχνη δεν είναι ότι απλώς πιάνει το χέρι μου. Είναι κάτι πολύ πιο βαθύ. Εσωτερικό. Μια πάλη για να βρεις τους τρόπους να ξεκλειδώσεις πράγματα που σε απασχολούν, αλλά και τα μέσα να τα επικοινωνήσεις".
"Αυτό είναι και το ενδιαφέρον της σπουδής. Γιατί το τεχνικό κομμάτι δεν θα στο μάθει κανείς και δεν χρειάζεται κιόλας. Αυτό το ανακαλύπτεις μόνος σε σχέση με τις ανάγκες που προκύπτουν και τις ανάγκες που έχεις σε εκφραστικό επίπεδο. Οπότε αυτό που κάνει την όλη περιπέτεια πραγματικά ενδιαφέρουσα είναι η γνώση που αποκτάς σε σχέση με το τι έχει συμβεί στο κομμάτι της τέχνης μέχρι τώρα, πώς λειτουργούν τα πράγματα, η ιστορία της τέχνης, οι περιοχές που αποφασίζεις να έρθεις σε διάλογο. Γιατί δεν γίνεται χωρίς να είσαι σε διάλογο είτε με την ιστορία της τέχνης είτε με τους συναδέλφους εικαστικούς που είναι ενεργοί σήμερα".
Τοπιογραφία και αφαίρεση
"Στη δική μου περίπτωση υπήρξαν δυο περιοχές που για κάποιο ανεξήγητο λόγο με ιντρίκαραν πάρα πολύ. Η μία ήταν η τοπιογραφία του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, 19ος αιώνας, και μετά κάτι εντελώς άλλο, που είχε να κάνει με την αφαίρεση και τον μινιμαλισμό. Ήταν προς το τέλος των σπουδών μου, τέταρτο-πέμπτο έτος, τότε που πρέπει κάπως να κατασταλλάξεις και να παρουσιάσεις πιο προσωπικές δουλειές, όταν άρχισα να ασχολούμαι με αυτά τα δυο ζητήματα εντελώς ξεχωριστά και να προσπαθώ ύστερα να εντάξω το ένα μέσα στο άλλο".
Κι ύστερα; "Περνώντας ο καιρός, άρχισε να αποσαφηνίζεται μέσα μου ποια σχέση έχω εγώ με τη φύση, τον τόπο, το τοπίο, πώς τοποθετούμαι μέσα σε αυτά· ερωτήματα όλα τους που ανέκυπταν και προσπαθούσα να τους δώσω μορφή. Φόρμα. Συνήθως ήταν ένα τοπίο, μια ατμόσφαιρα κι ύστερα κάποια σχήματα, κάποιες φόρμες που εισέρχονταν εκεί μέσα, κάπως παρεμβατικά θα έλεγα".
Αυτό δεν βλέπουμε και στο "Topographies in flux"; – η δική μας ερώτηση για να συνεχίσει ο Μιχαηλίδης: "Αυτές οι σχέσεις πάντα με απασχολούσαν, απλώς σε κάθε περίοδο και με βάση του πώς αισθάνομαι τα πράγματα ή πως βλέπω τον κόσμο γύρω μου, παίρνουν και άλλη μορφή".
"Και είναι επίσης ένας διαλογος μέσα στην ίδια τη δουλειά, που πηγαίνει μπρος πίσω. Κάποια πράγματα ξεχνιούνται, και επανέρχονται μετά από χρόνια. Υπάρχουν στοιχεία στην καινούργια δουλειά, όπως η έντονη χρήση της πάστας, που είχα χρησιμοποιήσει πολύ έντονα στη διπλωματική μου. Μετά αυτό κάπως εξαφανίστηκε και τώρα εμφανίστηκε ξανά με άλλο τρόπο και, θα έλεγα, και με άλλη σημασία. 'Ή ίσως με πιο συνειδητή χρήση".
Έντονες πάστες, έντονα χρώματα
"Αυτό έχει να κάνει πολύ με την περίοδο. Δηλαδή υπήρξε σώμα δουλειάς παλαιότερα που κινούνταν μέσα στα γκρίζα, πιο τονικές χρωματικές σχέσεις, πιο αιχμηρές μορφοπλαστικές σχέσεις. Τώρα τα πράγματα είναι κάπως πιο ζωηρά και πιο εξωστρεφή ίσως.
Οι πάστες επίσης βγαίνουν προς τα έξω. Ψάχνω πάντα η ζωγραφική να είναι στην επιφάνεια του καμβά και ψάχνω πάντα να βρω τρόπους πώς να ιντριγκάρω τον θεατή. Να κρατηθεί όσο το δυνατό περισσότερο στην εικόνα και να αναρωτηθεί τι γίνεται και γιατί συμβαίνει αυτό. Ανεξάρτητα από το αν της/του αρέσει ή όχι, αυτό που με ενδιαφέρει είναι κυρίως να αναρωτηθεί τι συμβαίνει εδώ; Να σταθεί 5-10'' μπροστά στο έργο – γιατί κανείς δεν στέκεται παραπάνω".
Διέγερση των αισθήσεων
"Βεβαια εδώ να πω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον το πώς θα μπορούσες να διεγείρεις κάποιες αισθήσεις πέραν του οπτικού αισθήματος. Έτσι όπως ειναι δουλεμένη η πάστα, ας πούμε, και πεταμένη επάνω στον καμβά, μπορεί ο θεατής να νιώσει ότι θέλει να την ακουμπήσει, ή να του διεγείρει ως και την αίσθηση της γεύσης"
"Αυτό το ζήτημα της διέγερσης των αισθήσεων, ειδικά στην τελευταία δουλειά, έχει να κάνει με ένα πισωγύρισμα στα χρόνια της παιδικότητας και συνειδητά ή ασυνείδητα στον τόπο καταγωγής. Πώς αισθάνεσαι τον κόσμο γύρω σου, όταν είσαι παιδί; Τα χρώματα; Τα σχήματα; Όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με το πώς αισθάνεσαι ως ενήλικας. Είναι όμως καταγεγραμμένα οπτικά ερεθίσματα που εντάσσονται στη ζωγραφική επιφάνεια μαζί με όλα όσα κουβαλάς στο μεταξύ – βιώματα, εμπειρίες, διαδρομές".
"Τα δε έργα, κάθε έργο ξεχωριστά λειτουργεί σαν μεταβατικό αντικείμενο ανάμεσα σε μένα και στον θεατή ή στη σχέση μου με τον κόσμο. Ανάμεσα σε εμάς τους δυο αυτή τη στιγμή που καθόμαστε και κουβεντιάζουμε! Γιατί οι μνήμες οι δικές μου μπορεί να είναι και συλλογική μνήμη ή να έχουν και μια σχέση με τη συλλογική μνήμη της γενιάς μας, και μετά μέσω αυτού του διαλόγου μπορεί η κουβέντα να πάει στο κοινωνικό, στο πολιτικό κ.λπ."
"Η τέχνη θέτει ερωτήματα. Και όχι απαραίτητα τα δικά μου. Του καλλιτέχνη. Αφήνει ανοιχτά τα ερωτήματα για να απαντήσει ο επόμενος και να πάει παρακάτω η συζήτηση. Όπως και η φιλοσοφία. Δεν δίνει απαντήσεις. Αν πιστεύεις ότι δίνεις απαντήσεις έχεις χάσει το παιχνίδι".
> Χρίστος Μιχαηλίδης, "Topographies in Flux" | a.antonopoulou.art | Αριστοφάνους 20, Ψυρρή | Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή 14:00 – 20:00 & Σάββατο 12:00 – 16:00 | Έως 29 Μαρτίου
