© Ναταλία Τσουκαλά Ευγενική Παραχώρηση NEON
Η Βουλή των Ελλήνων και το NEON φέρνουν για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στο πρώην Καπνεργοστάσιο έργα σύγχρονη τέχνης, σε μια προσπάθεια μεταμόρφωσης του κτιρίου σε έναν δημόσιο χώρο τέχνης και πολιτισμού. Η έκθεση "Dream On" παρουσιάζει 18 εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας τοποθετημένες σε όλους τους χώρους του εργοστασίου, δημιουργημένες από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες.
Τα έργα μέχρι πρόσφατα ανήκαν στη πλούσια συλλογή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ο οποίος πριν από 2 μήνες ανακοίνωσε μία μεγάλη δωρεά 350 έργων σε τέσσερα διεθνή μουσεία: ΕΜΣΤ, Guggenheim, MCA Chicago και Tate. 140 από αυτά τα έργα θα συμπληρώσουν τη μόνιμη συλλογή του ΕΜΣΤ, αναδεικνύοντας το μουσείο ως έναν εθνικό θύλακα σύγχρονης τέχνης. Όπως τόνισε και ο ίδιος ο Δασκαλόπουλος, παρευρισκόμενος στα εγκαίνια στο Καπνεργοστάσιο, "οι καλλιτέχνες δεν ζωγραφίζουν πια πίνακες, αλλά δημιουργούν με όλα τα μέσα, εκφράζοντας τη δική τους επιθυμία. Αυτά τα έργα τα διαφύλαξα με αίσθηση ότι ήταν ένας μεσολαβητής μεταξύ του καλλιτέχνη, του έργου τέχνης και του κοινού". Ακολουθώντας τη λογική ότι τα έργα έχουν αξία μόνο όταν δημιουργούν συναισθήματα και σκέψεις στους ανθρώπους και με την ελπίδα ότι θα παραμείνουν σε διάλογο με την τέχνη του σήμερα και του αύριο, ο Δασκαλόπουλος εκθέτει ένα μεγάλο μέρος της συλλογής του δημοσίως και με πολλές από αυτές τις εγκαταστάσεις να παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Αναμφίβολα, το πιο επιδραστικό κομμάτι της έκθεσης είναι το μέγεθος των εγκαταστάσεων. Όπως αναφέρει και ο επιμελητής της, Δημήτρης Παλαιοκρασσάς, υπάρχει μια παθιασμένη σύνδεση του καλλιτέχνη με τη δημιουργία ενός έργου μεγάλης κλίμακας, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τα σχεδόν ακατόρθωτα γυρίσματα της ταινίας "Φιτσκαράλντο" του Βέρνερ Χέρτζογκ. "Στις εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας καταφεύγουν οι καλλιτέχνες όταν θέλουν να δουν τα όνειρά τους να μετασχηματίζονται σε Αλήθεια" τονίζει ο Παλαιοκράσσας, και ίσως έχει δίκιο. Αντικρίζοντας τα πελώρια εκθέματα του "Dream On", ο θεατής σαφώς θα αισθανθεί δέος. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες δεν θέλουν απλώς να εντυπωσιάσουν τον επισκέπτη, αλλά να ευαισθητοποιήσουν, να συγκινήσουν, ακόμα και να αναστατώσουν το κοινό.
Φτώχεια, πόλεμος, το δράμα της ζωής και του θανάτου, στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος, καταναλωτισμός και καπιταλισμός είναι μερικές από τις θεματικές που κυριαρχούν στα εκθέματα, μέσω των οποίων ενεργοποιούνται προβληματισμοί γύρω από σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές κρίσεις. Σε ορισμένα έργα έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο κόνσεπτ της επανασύνδεσης με τη φύση: μπαίνοντας στον χώρο και αν δεν βιαστεί κανείς να τρέξει στο αίθριο για να θαυμάσει τα πιο μεγαλοπρεπή έργα, στα δεξιά του εντοπίζει τη "Mercedes S500" της Μάρθας Δημητροπούλου, στην οποία η καλλιτέχνιδα έχει δώσει νέα ζωή, μετατρέποντας ένα άψυχο πρότυπο της καταναλωτικής κουλτούρας σε έναν ολοζώντανο οργανισμό, κοσμώντας τον με πευκοβελόνες. Η φυσική ομορφιά αναδεικνύεται και μέσω των 3000 φωτογραφιών στο "Visible World" του καλλιτεχνικού διδύμου Peter Fischli και David Weiss, οι οποίοι σε περιπλανήσεις τους σε διάφορες περιοχές ανά τον κόσμο συγκέντρωσαν εικόνες από το φυσικό περιβάλλον του κάθε τόπου και δημιούργησαν έναν καλλιτεχνικό χάρτη που, για ορισμένους, θυμίζει διαφημιστικά φυλλάδια τουριστικών γραφείων.
Προχωρώντας στους μέσα χώρους, συναντάμε την πολύχρωμη "ζούγκλα" της Annette Messager, με χορδές από μαλλί και διάφορα υφάσματα, λούτρινες κούκλες, ασπρόμαυρες φωτογραφίες και ένα σωρό άλλα αντικείμενα. Στο "Dependance/Independance", η Messager προσπαθεί να τονίσει τα χαοτικά συναισθήματα δύο ανθρώπων που ερωτεύονται, τόσο με τον τίτλο όσο και με την μελετημένη σχηματοποίηση του έργου σε μορφή καρδιάς. Στον ίδιο χώρο, ο Αλέξανδρος Ψυχούλης αναπαριστά ένα πελώριο κύμα, το οποίο έχει δημιουργήσει από καμένο νήμα. Ένα έργο που κυριολεκτικά κόβει την ανάσα, καθώς εντυπωσιάζει με το μέγεθός του και έχει ντυθεί με μια ηχογραφημένη παιδική φωνή που αντιδράει έχοντας μόλις δει έναν εφιάλτη, μια πινελιά που προσδίδει στον φόβο που προκαλείται στον θεατή.
Όμως αν έπρεπε να επιλέξουμε ένα μόνο έργο που πρέπει οπωσδήποτε να δείτε, αυτό θα ήταν η αλλόκοτη σπηλιά του Thomas Hirschhorn. Εδώ ο επισκέπτης καλείται να εξερευνήσει το έργο από μέσα και να περιπλανηθεί στο δαιδαλώδες "Cavemanman". Το έκθεμα έχει κατασκευαστεί από ταινία, ξύλο και χαρτόνι, ενώ στο εσωτερικό του βρίσκει κανείς μορφές από αλουμινόχαρτο "καλωδιωμένες" στα τοιχώματα της σπηλιάς, αφίσες και αποκόμματα περιοδικών με διάσημα πρόσωπα της ποπ κουλτούρας, κουτάκια αναψυκτικών πεταμένα παντού, πλάνα από την αντίγραφο του σπηλαίου Lascaux να προβάλλονται σε τηλεοράσεις, ακόμα και σελίδες φιλοσοφικών βιβλίων. Όλα αυτά τα αντικείμενα κρύβουν πολλαπλές ερμηνείες, τις οποίες ο καλλιτέχνης προτιμάει να ανακαλύψουμε μόνοι μας, ενδεχομένως συνδέοντάς τις με προσωπικά μας βιώματα. Ο ίδιος, σε συνέντευξη που πραγματοποίησε το 2006, ανέφερε: "Είμαι μέρος αυτού του χαοτικού κόσμου. Είμαι μέρος αυτής της ασάφειας που κυριαρχεί στον κόσμο. Πιστεύω ότι μέρος της αποστολής μου ως καλλιτέχνης είναι να δουλέψω μέσα σε αυτή την ασάφεια, μέσα σε αυτό το χάος. Όχι να φέρω τη διαύγεια και την καθαρότητα, αλλά να παλέψω με το χάος".
Φυσικά, το τερατώδες vintage αυτοκίνητο στο κέντρο του ανοιχτού χώρου τραβάει αμέσως το βλέμμα μας, αφού τα απειλητικά πλοκάμια που ξεπηδούν από το καπό του σκεπάζουν τον χώρο δημιουργώντας μία σουρεαλιστική ατμόσφαιρα. Το "Palms" του John Bock είναι ένα αυτοπαρωδικό έργο, ίσως μια παραμορφωμένη αναπαράσταση του Λος Άντζελες, της πόλης σήμα-κατατεθέν των αμερικανικών αυτοκινήτων και λεωφόρων. Η μυστηριώδης αίσθηση που προκαλεί η εγκατάσταση ενισχύεται από το "Greetings from the Gutter/Avoiding the Inevitable" που βρίσκεται σε μια γωνία του αίθριου, με τις μάσκες αερίου, τους ορούς, τις βελόνες και τους ενδοφλέβιους καθετήρες να υπενθυμίζουν την εύθραυστη ανθρώπινη ζωή και την εμμονική επιθυμία του ανθρώπου να υπερβεί τον θάνατο.
To Drawing Room ή "Ναός της Δημιουργικότητας", όπως τον αποκαλεί ο Παλαιοκρασσάς, μας δίνει μια ιδέα της εξέλιξης των εγκαταστάσεων, από την αρχική ιδέα μέχρι τις πρώτες υλοποιήσεις. Πίνακες, καταγεγραμμένες σκέψεις και σχέδια στους τοίχους του μικρού δωματίου προβάλλουν τη δημιουργική διαδικασία του κάθε καλλιτέχνη, η οποία συχνά εκλαμβάνεται ως ένα είδος ψυχοθεραπευτικής διεργασίας.
Όπως πολύ εύστοχα σημείωσε και ο Υφυπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, η έκθεση τιτλοφορείται "Dream On" γιατί "πολύ συχνά εκφράζει τα οράματα και τα όνειρα των καλλιτεχνών, αλλά είναι και μια έκθεση που κατά κάποιο τρόπο μας βοηθάει να υλοποιήσουμε και τα δικά μας όνειρα. Είναι επίσης ένας τρόπος να αποκτήσουμε μια πιο άμεση και ουσιαστική πρόσβαση στην σύγχρονη τέχνη".
Την έκθεση συμπληρώνει η ηχητική εγκατάσταση του Κώστα Ιωαννίδη "A memory of, memory of, memory of" που απλώνεται στις μικρότερες αίθουσες του παλιού κτιρίου του τελωνείου. Το έργο, που ανατέθηκε στον καλλιτέχνη από το ΝΕΟΝ, μια μουσική επένδυση από φυσικά μελωδικά κελαϊδίσματα πουλιών, πάνω στην οποία υπερτίθεται ένα τραγούδι που αποδίδεται με τη γλώσσα του σφυρίγματος.
©φωτογραφίας εξωφύλλου: Αλέξανδρος Ψυχούλης (γενν. 1966, Βόλος) Το Δωμάτιο, 2009. Λευκό και μαύρο νήμα, πάγκος, ήχος. Διαστάσεις μεταβλητές, Installation View Dream On, 2022 | Βουλή των Ελλήνων + NEON στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο
Περισσότερες πληροφορίες
Dream On
Το ΝΕΟΝ και η Βουλή των Ελλήνων παρουσιάζουν μία νέα έκθεση στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, το οποίο καλωσορίζει το κοινό για δεύτερη φορά μετά από την αναδιαμόρφωσή του χάρη των παρεμβάσεων του ΝΕΟΝ. Εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας από τη Συλλογή Δ. Δασκαλοπούλου, οι οποίες θα κοσμήσουν 4 διεθνή μουσεία (ΕΜΣΤ, TATE, και από κοινού στα Guggenheim και MCA Chicago) δημιουργούν ένα πρωτοποριακό πλέγμα συνεργειών.
