Τέσσερις εικαστικοί που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Actopolis απαντούν λίγο πριν την έκθεση στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών.
Ξεκινώντας από τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις της περιοχής που εκτείνεται από την Τουρκία και την Ελλάδα ως τα υπόλοιπα Βαλκάνια, η πλατφόρμα Actopolis, ένα εγχείρημα του Goethe-Institut και του πολιτιστικού ιδρύματος Urbane Künste Ruhr που εγκαινιάστηκε το 2015, προσέφερε ένα πεδίο δοκιμών για εναλλακτικές λύσεις στον αστικό χώρο με τη συμμετοχή καλλιτεχνών και επιστημόνων από διάφορους τομείς σε επτά πόλεις συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας.
Τα αποτελέσματα του τριετούς προγράμματος παρουσιάζονται με την έκθεση «Actopolis/ Η τέχνη της δράσης» στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών από τις 3 ως τις 16/11.
Τέσσερις από τους εικαστικούς που συμμετείχαν στο πρόγραμμα (Σοφία Ντώνα, Γιάννης Παπαδόπουλος, Πάνος Σκλαβενίτης, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου) μοιράζονται μαζί μας τις εμπειρίες τους.
Το Actopolis ξεκίνησε ως ένα διασυνοριακό καλλιτεχνικό εργαστήριο για τον καλλιτεχνικό ακτιβισμό και την πόλη τού αύριο σε συνθήκες κρίσης. Πως βιώσατε τη συμμετοχή σας σε αυτό ως μέλη της Προσωρινής Ακαδημίας Τεχνών;
Γιάννης Παπαδόπουλος: Όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες (μόνιμες) Ακαδημίες Τεχνών ή Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, μέρος του διδακτικού τους προσωπικού είναι προσωρινό. Ίσως να είναι μέρος κάποιας κρίσης, δεν είναι όμως σίγουρο ποιάς (οικονομικής ή άλλης).
Συνεργάζομαι/ηκα σαν εντεταλμένος -λέξη που ακούγεται πραγματικά παράξενη, αλλά πιο συγκεκριμένη από το αφηρημένο 407- διδάσκων με δύο μόνιμα ιδρύματα (ΑΣΚΤ και τμ. Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Πατρών) και με ένα προσωρινό (την ΠΑΤ). Νομίζω και στις τρεις περιπτώσεις συνεργασίας υπάρχει μια αίσθηση επείγοντος. Τα μαθήματα που διδάσκω είναι καλλιτεχνικού πεδίου απευθυνόμενα σε προπτυχιακούς φοιτητές. Κοντολογίς θα περιέγραφα το μάθημα σαν μια ανάγνωση ποίησης προς τους συμμετέχοντες (γιατρούς, νοσοκόμους, ασθενείς, περίεργους) μιας επείγουσας χειρουργικής επέμβασης.
Με την ΠΑΤ στις δυο συνεργασίες που είχαμε στο Actopolis και στο ΙΣΕΤ, προσπάθησα να βρω ένα καινούριο λεξιλόγιο καλλιτεχνικής διατύπωσης για πολιτικά θέματα και θέματα χρήσης αρχείου. Ίσως να αποτελούν την αρχή ενός λεξικού Πολιτικού Δερβισισμού.
«Προσπάθησα να βρω ένα καινούριο λεξιλόγιο καλλιτεχνικής διατύπωσης για πολιτικά θέματα και θέματα χρήσης αρχείου. Ίσως να αποτελούν την αρχή ενός λεξικού Πολιτικού Δερβισισμού.» Γιάννης Παπαδόπουλος
Πάνος Σκλαβενίτης: Λίγο περίεργα, κριτικά, αυτοκριτικά, κάποτε με ενθουσιασμό. Επρόκειτο για ένα εργαστήριο με έδρα το Ομπερχάουζεν, μια μικρή επαρχιακή πόλη της Γερμανίας, στο οποίο συμμετείχαν κυρίως επιμελητές, ακτιβιστές, θεωρητικοί και καλλιτέχνες από πρωτεύουσες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αυτό από μόνο του ακούγεται λίγο περίεργο. Ήδη στην πρώτη συνάντηση των ομάδων στο Ομπερχάουζεν η ΠΑΤ σχολίασε αυτή τη συνθήκη ενώ η εξέταση των οικονομικών και κοινωνικοπολιτικών δομών του ίδιου του πρότζεκτ αποτέλεσε μέρος των Soft Power Lectures. Επιπλέον ενδιαφέρον είχε το γεγονός ότι η Αθήνα συμπεριλήφθηκε σε μια τέτοια επιλογή (κάτι που δεν είναι πολύ σίγουρο ότι θα συνέβαινε κάποια χρόνια πριν) και η συνεπακόλουθη ευκαιρία να δουλέψουμε ταυτόχρονα με επαγγελματίες από πολύ διαφορετικά συγκείμενα.
Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου: Στο βαθμό που είμαι επιφυλακτικός απέναντι σε κάθε είδους καλλιτεχνικό ακιτιβισμό, αδιάφορος για την πόλη του αύριο -επειδή κάπως μ' απασχολεί η πόλη του σήμερα-, και αντιδραστικός σε οτιδήποτε παράγεται κάτω από τη σφραγίδα "Συνθήκες Κρίσης", συμμετείχα στο actopolis με ανάμεικτα συναισθήματα.
Ωστόσο, οφείλω να ομολογήσω το εξής: παρά το γεγονός πως η Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών είχε μια αρκετά αυστηρή θεωρητική ατζέντα, περιέργως, μου προσέφερε εκείνο το αναγκαίο πεδίο ελευθερίας που χρειαζόμουνα για να μην απομακρυνθώ από τον περιορισμό των προσωπικών μου θεματικών.
Τι αποκομίσατε από την επαφή σας με άλλες συμμετέχουσες πόλεις μέσω των micro-residencies;
Π.Σ.: Ήταν ενδιαφέρον να έχεις την δυνατότητα να δεις από κοντά τους τρόπους με τους οποίους επιμελητές, καλλιτέχνες και ακτιβιστές από άλλες χώρες προσέγγισαν ανάλογα θέματα με αυτά που δουλέψαμε εμείς και ακόμη περισσότερο τους ίδιους τους τόπους, τις δομές και τις πολιτικές που φιλοξένησαν αυτά τα υποκείμενα. Επιπλέον θα μπορούσε να πει κανείς ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργήθηκαν δίκτυα που θα μπορούσαν να παραμείνουν ενεργά και μετά το πέρας του Ακτόπολις.
Κ.Χ.: Επισκέφτηκα το Σαράγεβο, τον Ιούλη του 2016, και το Βουκουρέστι, το Σεπτέβρη της ίδιας χρονιάς. Το Σαράγεβο είναι σαν κύκλος, χωρίς δίοδο διαφυγής, ενώ το Βουκουρέστι σαν η επαφτομένη αυτού του κύκλου. Κατάλαβα πως η Αθήνα είναι μια πόλη, απίστευτα πιο σπάταλη, και, την ίδια στιγμή, αφόρητα πιο φτωχή.
«Αυτό που σίγουρα δοκιμάστηκε ήταν να δημιουργηθεί μια σύγχρονη, εξωστρεφής αφήγηση της Αθήνας που δεν θα αρχίζει και θα τελειώνει με την Ακρόπολη.» Πάνος Σκλαβενίτης
Αφορμή για το αθηναϊκό project των Soft Power Lectures αποτέλεσε η υπόθεση της Αθήνας ως μια πόλη της κρίσης και της δημιουργικής ενέργειας, η οποία αντιμετωπίζεται συχνά ως ένα κομβικό σημείο αντίστασης που μπορεί να διδάξει και να προτείνει στρατηγικές επιβίωσης. Πως προσεγγίσατε την έννοια της Ήπιας Εξουσίας που πρότεινε η ΠΑΤ προκειμένου να ηγεμονεύσει τον λόγο που παράγεται για αυτήν και για την πόλη;
Σοφία Ντόνα: Η αρχή του ACTOPOLIS συνέπεσε με την μετακόμιση και διαμονή μου στο Μόναχο για το διάστημα δύο ετών που ακολουθήθηκε από μια συνεχή μετακίνηση από τη μία πόλη στην άλλη. Οι διαφορετικές αφηγήσεις που προέκυπταν κατά τη διάρκεια των διαμονών αλλά και συνεχών μεταφορών μου από τη μια πόλη στην άλλη, για τη μια και την άλλη πόλη αντίστοιχα στο παρελθόν και το παρόν (οι ήρωες της ελληνικής επανάστασης γραμμένοι στα προπύλαια του Μονάχου, ο Όθωνας και τα ανάκτορα) αποτέλεσαν την έννοια της Ήπιας Εξουσίας για την παραγωγή του λόγου σε σχέση με την πόλη/τις πόλεις.
Γ.Π.: Με ενδιέφερε η υπόσχεση της ΠΑΤ να εργαστεί σαν μια Ήπια Εξουσία στην Αθήνα της κρίσης. Ίσως γιατί πιστεύω σε μια συνεχή άσκηση μέτριας πίεσης σαν τακτική για την επίτευξη ενός στόχου. Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε Institutional massage/ Θεσμικές μαλάξεις στην περίπτωσή μας. Νομίζω αυτή η τακτική μάς φάνηκε χρήσιμη σε κάποιες περιπτώσεις θεσμικών αγκυλώσεων που αντιμετωπίσαμε με την δράση της ΠΑΤ. Ίσως η μάλαξη να είναι πιο αποτελεσματική από την διάτρηση. Ειδικά όταν πρόκειται για σκληρούς ιστούς.
Π.Σ.: Η συμβολή μου στις Soft Power Lectures ήταν κυρίως μέσα από μια σειρά υπερταυτιστικών (overidentification) δράσεων σε σχέση με το αφήγημα της δημιουργικής Αθήνας της κρίσης, το παγκόσμιο ενδιαφέρον και την ιδιότυπη εναλλακτική εθνική υπερηφάνεια που έχει κινητοποιήσει. Δεν νομίζω ότι η ηγεμονία του σχετικού λόγου ήταν μια κυριολεκτική επιθυμία της ΠΑΤ και των Soft Power Lectures, η σχετική διάθεση ήταν κυρίως υπονομευτική. Αυτό που σίγουρα δοκιμάστηκε ήταν να δημιουργηθεί μια σύγχρονη, εξωστρεφής αφήγηση της Αθήνας που δεν θα αρχίζει και θα τελειώνει με την Ακρόπολη.
Κ.Χ.: Πάντα πίστευα πως ο τίτλος των διαλέξεων ήταν ειρωνικός. Επειδή ποτέ δεν μας άρεσε η Δύναμη και ποτέ δεν ήμασταν Ήπιοι. Αυτός είναι και ο λόγος που η ΠΑΤ δεν πρότεινε τίποτα, δεν ενδιαφέρθηκε για κανενός είδους ηγεμονίες. Απλώς έκανε μερικές ερωτήσεις στην Αθήνα: "Είσαστε πράγματι δημιουργική; Είσαστε πράγματι μια πόλη της κρίσης;"
Δεν ξέρω αν απάντησε καν η Κουκουβάγια.
Πώς βλέπετε αναδρομικά τις Soft Power Lectures και το διακύβευμά τους δυο χρόνια μετά;
Π.Σ.: Όχι πολύ καθαρά γιατί είναι μπροστά η Ακρόπολη. Σε κάθε περίπτωση όμως νομίζω ότι κάπως επηρέασαν την σκέψη κάποιων από τα υποκείμενα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συναντήθηκαν μαζί τους.
Κ.Χ.: Μένει μια αίσθηση όπως όταν τελειώνεις ένα βιβλίο: αυτό που θυμάσαι είναι ανούσιο κι αυτό που ξέχασες σε τρώει σαν σκουλήκι.
«Η Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών δεν πρότεινε τίποτα, δεν ενδιαφέρθηκε για κανενός είδους ηγεμονίες. Απλώς έκανε μερικές ερωτήσεις στην Αθήνα: "Είσαστε πράγματι δημιουργική; Είσαστε πράγματι μια πόλη της κρίσης;"» Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου
Τι θα κάνετε στην ΑΣΚΤ;
Σ.Ν.: Το Synchronisation είναι μια βιντεοεγκατάσταση που επιχειρεί μια νέα ερμηνεία της ταινίας ‘Ο Ελληνας γείτονας’ του Φασμπίντερ, μέσα από την μετάφραση. Η λέξη Synchronisation χρησιμοποιείται στα γερμανικά για την ταυτόχρονη μετάφραση (dubbed) μιας ταινίας σε άλλη γλώσσα. Το έργο παρουσιάζει την γερμανίδα ηθοποιό Effi Rabsilber να μεταφράζει ταυτόχρονα την ταινία στα ελληνικά. Η νέα ερμηνεία προκύπτει από την νέα ανάγνωση -σε άλλη γλώσσα- από την ηθοποιό, της ιστορίας του Ελληνα Gastarbeiter που φτάνει στη Γερμανία για να εργαστεί.
Το έργο αποτελεί τη συνέχεια των Soft Power screenings-The Gaze, μιας σειράς προβολών στην Αθήνα και το Μόναχο, που πραγματοποίησα στα πλαίσια του ACTOPOLIS όπως επίσης και της ταυρόχρονης μετάφρασης/περφόρμανς που παρουσίασα στη έκθεση του 2016 στην Αθήνα στο γήπεδο μπάσκετ του Παντείου. Είναι ενδιαφέρον το ότι η λέξη Synchronisation που χρησιμοποιείται στα γερμανικά για τη μεταγλώτισση, δεν σχετίζεται με τη γλώσσα αλλά με το συγχρονισμό, τον συγχρονισμό των ηθοποιών, των χωρών και των διαφορετικών στερεοτύπων κάθε φορά. Η μετάφραση αποτελεί και τη μεταφορά μέσα από τη γλώσσα των στερεοτύπων από τη μια χώρα στην άλλη.
Γ.Π.: Στην ΑΣΚΤ θα γίνει μια άλλη εφαρμογή του έργου-βασισμένου-σε-κείμενο (text based work) Polis-Police-Police de caractère, που πρωτοπαρουσιάστηκε στην έκθεση της ΠΑΤ και του Actopolis στο γυμναστήριο του Παντείου Πανεπιστημίου. Σε εκείνη τη συνθήκη το κοινό έβγαινε από τον χώρο της έκθεσης και πήγαινε στο απέναντι τυπογραφείο και τύπωνε χειροκίνητα μια κάρτα που έφερε την λέξη που θα δούμε σε τοιχογραφία στην ΑΣΚΤ.
Στη λέξη Πόλις συνηχούν οι λέξεις Πόλις και Πολίς(police) και μέσω της τυπογραφίας (police de caractère). Η συνήχηση μάς φέρνει στο μυαλό κάποιες σκέψεις του Jacques Ranciere.
Π.Σ.: Στην ΑΣΚΤ θα παρουσιαστούν έργα μου που δημιουργήθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο του Ακτόπολις: Το South (2016), είναι μια βίντεο διάλεξη του Ιορδάνη Χατζηγιαβούσογλου (μία persona που επιτελείται από τον συγγραφέα Ελευθέριο Κεραμίδα) σχετικά με μια ευρωπαϊκή γεωγραφία των πάνω και των κάτω, ένα σχόλιο, μεταξύ άλλων, για την κατασκευή εθνικής υπερηφάνειας και των συμπλεγμάτων ανωτερότητας (και κατωτερότητας) που την συνοδεύουν.
Στην βίντεο διάλεξη 'οι Ανδρείοι της Ηδονής' (2016) ο καθηγητής Τριαντάφυλλος Μανουσάκης (επιτελείται από τον Απόστολο Λαμπρόπουλο) προτείνει μία gay ανάγνωση της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα έως σήμερα, καλύπτοντας την περίοδο από τα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια, την επανάσταση του 1821 μέχρι και τον εμφύλιο πόλεμο, χρησιμοποιώντας ιστορικές και κατασκευασμένες αφηγήσεις σχετικά με μυθικές μορφές της ελληνικής ιστορίας, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Καραϊσκάκης και ο Βελουχιώτης.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα οργανώσω το daysign- Micromeria Acropolitana, ένα εργαστήριο σχετικά με την Ακρόπολη της Αθήνας και τους πολύπλοκους τρόπους με τους οποίους αυτή επιδρά καθοριστικά στη σύγχρονη ελληνική κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, διατελώντας για παράδειγμα ως σήμερα, ρυθμίστρια του ύψους της οικοδομής της Αθήνας ή αποτελώντας το επίκεντρο μιας νεοελληνικής ενωτικής αφήγησης μεγαλείου που τείνει ολοένα και περισσότερο να ολισθαίνει, με χάρη και βελανίδια, στον ρατσιστικό λόγο.
Κ.Χ.: Μια δεκαπεντάλεπτη προβολή σε φιλμ Σούπερ 8 κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, ένα καινούργιο κείμενο, με αφορμή την επίσκεψή μου στο Σαράγεβο, καθώς και μερικά παλαιότερα έργα: σαν φαγητό που πρέπει να το ξαναζεστάνω, δίχως να το αντιληφθούν οι καλεσμένοι.
Το ACTOPOLIS της Αθήνας
Στην Αθήνα την επιμέλεια του ACTOPOLIS ανέλαβαν η Ελπίδα Καραμπά και η Γλυκερία Σταθοπούλου. Για το πρόγραμμα ACTOPOLIS οργανώθηκαν μια σειρά επιτελεστικών διαλέξεων, δράσεων και παρεμβάσεων που σχεδιάστηκαν και επιτελέστηκαν από την ομάδα της Προσωρινής Ακαδημίας Τεχνών*, Πάνο Σκλαβενίτη, Σοφία Ντώνα, Δέσποινα Ζευκιλή, Κωνσταντίνο Χατζηνικολάου και προσκεκλημένους καλλιτέχνες με τον τίτλο Τhe Soft Power Lectures (Διαλέξεις Ήπιας Εξουσίας). Η ΠΑΤ ασχολήθηκε με το ζήτημα της Ήπιας εξουσίας προκειμένου να διερευνηθούν ζητήματα τοπικής και παγκόσμιας καλλιτεχνικής παραγωγής έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από δυνάμεις και σχέσεις συνεργασίας, πολιτιστικής διπλωματίας και εξουσίας.
*Η Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών είναι ένα οιονεί εκπαιδευτικό σχήμα που ιδρύθηκε από την Ελπίδα Καραμπά το 2013. Η ΠΑΤ υιοθετεί μηχανισμούς από διαφορετικά συστήματα γνώσης και καλλιτεχνικές πρακτικές για την παραγωγή και τη μετάδοση εικαστικών προγραμμάτων και την κατασκευή της ιστορικότητάς τους.
Τι θα δούμε στην έκθεση
Στην έκθεση παρουσιάζονται παραδείγματα των εγχειρημάτων από το Όμπερχάουζεν, την Άγκυρα / τη Μαρντίν, την Αθήνα, το Βουκουρέστι, το Βελιγράδι, το Σαράγεβο και το Ζάγκρεμπ. Στο υλικό αυτών των εγχειρημάτων, που ξεπερνούν τα 45 στο σύνολό τους, αποκαλύπτεται μια γκάμα αναστοχαστικών δράσεων και προτάσεων σχετικών με τα αστικά μας περιβάλλοντα.
Ταυτόχρονα παρουσιάζεται και μια σύνοψη των δράσεων της Προσωρινής Ακαδημίας Τεχνών και το υλικό που τις συνόδευσε. Σε αυτό το πλαίσιο θα παρουσιαστούν έργα και υλικό από τους Πάνο Σκλαβενίτη, Σοφία Ντώνα, Δέσποινα Ζευκιλή, Κωνσταντίνο Χατζηνικολάου και από προσκεκλημένους καλλιτέχνες, τους Δημήτρη Αντωνίου, Γιάννη Παπαδόπουλο, Κωστή Βελώνη, Άγγελο Κράλλη, Στεφανία Αμπλιανίτη και Σταυρούλα Μωρακέα, Ευθύμη Θέου και Ηλέκτρα Αγγελοπούλου.
Από την Τουρκία θα παρουσιαστούν τα βίντεο «Donkey Work» και «Foucault´s Typewriter», των Önder Özengi και Ahmet Öğüt αντίστοιχα.
Από τη Σερβία έχει προσκληθεί η Mariela Cvetić με τη lecture performance «Gaudeamus igitur: The Self-Organised Artist in a State of Domestic Agoraphobia».
Παράλληλες εκδηλώσεις/ Εργαστήρια
Παράλληλα με την έκθεση, θα πραγματοποιηθούν τα ακόλουθα Soft Power Workshops (Εργαστήρια Ήπιας Εξουσίας) στον εκθεσιακό χώρο «Νίκος Κεσσανλής»:
«Micromeria Acropolitana»
Εργαστήριο Daysign από τον Πάνο Σκλαβενίτη
Σάββατο, 4 Νοεμβρίου, 1.00 μ.μ.– 4.00 μ.μ.
Τετάρτη, 8 Νοεμβρίου, 2.00 μ.μ. – 5.00 μ.μ.
Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου, 5.00 μ.μ. – 9.00 μ.μ. (τελική παρουσίαση)
«Στίξη»
Εργαστήριο με συντονιστή τον Γιάννη Παπαδόπουλο
Σάββατο, 4 Νοεμβρίου, 11.00 π.μ.– 3.00 μ.μ.
«Fire Cinema»
Σειρά προβολών από τον Κωνσταντίνο Χατζηνικολάου
Παρασκευή 3 Νοεμβρίου 2017, μετά τις 7 το απόγευμα
Short hair films
Προβολή σε φιλμ Σούπερ 8
2017, 15 λεπτά
Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2017, 6 το απόγευμα
Λιοντάρια
Περφόρμανς για το σινεμά
2016, 20 λεπτά
Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα Soft Power Workshops, απευθυνθείτε στο Goethe-Institut (iris.asimakopoulou@goethe.de ) ή στην Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών (pat.uoa@gmail.com).
Πρακτικές πληροφορίες
Εγκαίνια: Παρασκευή 3 Νοεμβρίου 2017, 19:00
Χώρος: Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Πειραιώς 256) Εκθεσιακός χώρος «Νίκος Κεσσανλής»
Διάρκεια έκθεσης: 3 – 16/11/2017
Ωράριο: Δευτέρα έως Σάββατο: 11:00 έως 19:00
Είσοδος ελεύθερη
