Ο Τάκης Τζαμαργιάς είναι ένας σκηνοθέτης που αναζητά μέσα από τις επιλογές του στο θέατρο την ελπίδα, την ψυχική ενδυνάμωση και την αλλαγή του βλέμματος, όπως πολύ χαρακτηριστικά τονίζει στη συζήτησή μας, με αφορμή τις δύο θεατρικές παραστάσεις που υπογράφει φέτος. Ο λόγος για το "Αγόρι με τις δυο καρδιές" των αδελφών Χάμεντ και Χεσαάμ Αμίρι, την οδύσσεια μιας οικογένειας που ορθώνει το ανάστημά της κατά των Ταλιμπάν, που ανέβηκε με επιτυχία στο Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας σε διασκευή του Φιλ Πόρτερ και παίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο θέατρο Άλμα (με τους Χρήστο Διαμαντούδη, Βαγγέλη Ζάπα, Έλενα Μαρσίδου, Βασίλη Τριανταφύλλου και Γιώργο Ψυχογυιό), και το νέο ελληνικό έργο του Άκη Δήμου "Συνέβη στο Monterey" που συνεχίζεται στο θέατρο Μικρό Χορν. Μια ιστορία με κωμικό πέπλο και άκρως εξομολογητική διάθεση που βουτά στα στερεότυπα που συνοδεύουν τη γυναικεία καταπίεση. Την μοιράζονται επί σκηνής η Λυδία Φωτοπούλου και η Καίτη Κωνσταντίνου. Τι κοινό έχουν τα δύο έργα; Σημείο εκκίνησης και για τα δύο αποτελεί η "γυναίκα” και οι εμπειρίες της σε Ανατολή και Δύση. Πάμε να δούμε τι μας είπε ο Τάκης Τζαμαργιάς σε μία συνέντευξη εφ όλης της ύλης.
"Το αγόρι με τις δυο καρδιές" και "Συνέβη στο Monterey": Για ποιο λόγο επιλέξατε κάθε ένα από τα δύο έργα που αγγίζουν με διαφορετικό τρόπο τη σύγχρονη πραγματικότητα;
Η ανάγκη μου να συναντηθώ με την υπέρβαση της βίας μέσα από την αλληλεγγύη, την αγάπη και την ανθρωπιά. Κουράστηκα να βλέπω στη σκηνή ανέλπιδες καταστάσεις χωρίς ίχνος φωτός. Αυτό δε σημαίνει υποχρεωτικά ωραιοποίηση της πραγματικότητας ούτε χάπι εντ, αλλά προσπάθεια ψυχικής ενδυνάμωσης και αλλαγής βλέμματος. Όλα αυτά συνθέτουν απλώς το σημείο εκκίνησης για την επιλογή των συγκεκριμένων έργων και τίποτα άλλο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε αφού "Το αγόρι με τις δυο καρδιές” είναι η αληθινή ιστορία μιας οικογένειας Αφγανών, μεταγραμμένη για τη σκηνή και απαιτεί μια πιο χειροποίητη αντιμετώπιση, ενώ το "Συνέβη στο Monterey" είναι μια επεξεργασμένη κειμενική κατασκευή στο ύφος του Άκη Δήμου.
Πώς ήρθε στα χέρια σας το "Αγόρι με τις δυο καρδιές"; Τι σας συγκλόνισε περισσότερο ανακαλύπτοντας την πραγματική ιστορία των συγγραφέων του έργου, των αδελφών Χάμεντ και Χεσαάμ Αμίρι;
Διάβασα την περίληψη από ένα πρόγραμμα του National Theatre (Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας) και ζήτησα να μου στείλουν το διασκευασμένο κείμενο της παράστασης από τον Φιλ Πόρτερ. Δεν πρόκειται για ακόμα ένα έργο για την προσφυγιά, αλλά για τον πυρήνα της οικογένειας Αμίρι, τη στάση των μελών της στη διάρκεια της σκληρής τους περιπλάνησης στην Ευρώπη, στους διάφορους σταθμούς τους μέχρι τον τελικό τους προορισμό, το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών, η ευγένεια και η αξιοπρέπεια, το νοιάξιμο και η αλληλεγγύη, η αναγνώριση της προσφοράς του άλλου, αποκαλύπτουν στο Δυτικό κόσμο πως υπάρχουν πρόσφυγες που δε σηκώνουν τα χέρια μόνο για να ζητήσουν άσυλο, αλλά και για να εκφράσουν ευγνωμοσύνη. Το κείμενο παραθέτει μια διαφορετική εικόνα για τους πρόσφυγες και η παράσταση συμβάλλει στην άρση ισλαμοφοβικών στερεοτύπων. Σημειωτέον η πραγμάτωση αυτής της παραγωγής δεν θα μπορούσε να γίνει, αν δεν καταφέρναμε με τους ηθοποιούς κυρίως, αλλά και όλους τους συντελεστές και την παραγωγή να δημιουργήσουμε κλίμα ομάδας.
"Το "Αγόρι με τις δυο καρδιές" δεν είναι ακόμα ένα έργο για την προσφυγιά, αλλά για τον πυρήνα μιας οικογένειας και τη στάση των μελών της στη διάρκεια της σκληρής τους περιπλάνησης στην Ευρώπη. Ο τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών, η ευγένεια και η αξιοπρέπεια, το νοιάξιμο και η αλληλεγγύη, αποκαλύπτουν στο Δυτικό κόσμο πως υπάρχουν πρόσφυγες που δε σηκώνουν τα χέρια μόνο για να ζητήσουν άσυλο, αλλά και για να εκφράσουν ευγνωμοσύνη. Η παράσταση συμβάλλει στην άρση ισλαμοφοβικών στερεοτύπων”.
Ποια θέματα πραγματεύεται το έργο μέσα από τη συνθήκη του πολέμου και της προσφυγιάς;
Η οδύσσεια μιας αφγανικής οικογένειας (τα δύο μέλη της θα είναι αργότερα κι οι συγγραφείς του έργου), όταν η μάνα ορθώνει το ανάστημά της κατά των Ταλιμπάν υπερασπιζόμενη τα δικαιώματα των γυναικών. Η πολιτική της δίωξη σε συνδυασμό με το πρόβλημα υγείας του μεγάλου της γιου αποκαλύπτει την οδύνη μιας περιπλάνησης με κακουχίες, στερήσεις, αποκλεισμούς και τέλος, ό,τι τους επιφυλάσσει η δική τους Ιθάκη, η Αγγλία. Η όλη ιστορία αποκαλύπτει στους θεατές της σημερινής Ευρώπης την ανθρωπιά, την αγάπη και το χιούμορ μέσα στην αβεβαιότητα και την απειλή. Ο τρόμος διαρκείας 20 δευτερολέπτων, όσο χρειάζεται να δέσεις τα κορδόνια των παπουτσιών σου, να σταθείς τυχερός και να σωθείς ή να σταθείς άτυχος και να χαθείς.
Είναι ένα έργο που θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν έφηβοι αλλά και παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας;
Δεν φτιάχτηκε αποκλειστικά γι’ αυτούς, αλλά σίγουρα η ιστορία είναι πορεία προς την ωριμότητα, με οδηγό τις ανθρωπιστικές αξίες και με φως ελπίδας και δύναμης για τη ζωή. Εξάλλου κατά τη γνώμη μου το θέατρο για εφήβους είναι ακόμα υβριδικό είδος και δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως το δραματικό του πλαίσιο.
Σκηνοθετείτε δύο σπουδαίες ηθοποιούς, τη Λυδία Φωτοπούλου και την Καίτη Κωνσταντίνου στο νέο έργο του Άκη Δήμου "Συνέβη στο Monterey". Γι’ αυτές γράφτηκε το έργο;
Από τον Άκη Δήμου υπήρχε ως μονόλογος ο ρόλος της Καίτης και η ανάγκη να συναντηθούμε κι οι τρεις έδωσε το έναυσμα για την ολοκλήρωσή του. Δύο γυναίκες που δεν έχουν τίποτα κοινό μεταξύ τους γίνονται τελικά η μία ο "άγγελος" της άλλης για να επιβεβαιώσουν τη διαχρονική πια φράση της Μπλανς Ντιμπουά του Τενεσί Ουίλιαμς: "Εμπιστεύομαι την καλοσύνη των ξένων”. Εδώ να προσθέσω πως η σχέση των δύο ηθοποιών εντός κι εκτός σκηνής είναι αξιοζήλευτη και αυτή είναι που καθόρισε και τη δική μου ματιά αλλά και των συνεργατών μου ως προς την παράστασή μας. Πρόκειται για μια παράσταση ηθοποιοκεντρική. Θέλω να προσθέσω επίσης -και αδιαφορώ αν ακούγεται αισθηματολογικό- πως είναι ευλογία να δουλεύεις με τέτοιες ηθοποιούς και να ταξιδεύεις μαζί τους. Δεν το συναντάς συχνά.
Το έργο μοιάζει σαν κωμωδία, όχι όμως με την κλασική έννοια του όρου. Εσείς πού θα το κατηγοριοποιούσατε;
Οι κατηγοριοποιήσεις είναι απαραίτητες για την έρευνα και την προώθηση μιας παράστασης, όμως δεν πιστεύω σε αυτές. Καταλήγει να είναι κωμωδία με τα πρόσωπά του συνεχώς να αναιρούν και υπονομεύουν τις μέχρι τώρα επιλογές της ζωής τους. Ο μη συνειδητός αυτοσαρκασμός είναι που φέρνει κοντά δύο ετερόκλητες γυναίκες σε ένα διάλογο αληθινά αφιλτράριστο, που περνά από το αβίαστο γέλιο στην πραγματικότητα. Η ψυχογραφική ευαισθησία του Άκη Δήμου εμποδίζει κάθε μορφή σχηματικής απόδοσης του διαλόγου και αφήνει μετέωρες τις γυναίκες για το πώς θα συνεχίσουν τη ζωή τους.
"Το "Συνέβη στο Monterey" θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μεταφεμινιστικό, ως ένα σχόλιο για τον αγώνα που κάνουν οι γυναίκες για να ξεριζώσουν έμφυλα στερεότυπα και ταυτόχρονα η ευθύνη που φέρουν για τις επιλογές τους”.
Οι τουαλέτες ενός πολυτελούς εστιατορίου είναι το φόντο όπου βλέπουμε τις δύο ηρωίδες να εξομολογούνται τα τραύματα, τις επιθυμίες και τα όνειρά τους. Υπάρχει ένας συμβολισμός εδώ, με την έννοια της κάθαρσης ενδεχομένως; Θα μπορούσε να λειτουργήσει έτσι η παράσταση και για τους θεατές;
Σαφώς ως χώρος επιτρέπει την αποβολή αποβλήτων, προκειμένου οι ηρωίδες να βρουν τη φωνή τους κι αυτό είναι σημαντικό για να δουν ψυχαναλυτικά τι είναι δικό τους και τι των άλλων. Εξίσου σημαντικό όμως είναι τι κάνουν μετά, μια που θα μαζευτούν νέα απόβλητα.
Γιατί αποκαλείται το περιβάλλον στο οποίο υπάρχουν αυτές οι ηρωίδες μεταφεμινιστικό;
Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κι έτσι ως σχόλιο για τον αγώνα που κάνουν οι γυναίκες για να ξεριζώσουν έμφυλα στερεότυπα και ταυτόχρονα η ευθύνη που φέρουν για τις επιλογές τους.
Μέσα και από τα δύο έργα αναδύεται το θέμα της γυναίκας, που στην προκειμένη περίπτωση χωρίζεται ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Στο "Αγόρι με τις δυο καρδιές" η μάνα ορθώνει το ανάστημά της για ακόμη μια φορά κατά των Ταλιμπάν και υπέρ των γυναικών και κρατά διώκεται. Στο "Συνέβη στο Monterey" δύο πολύ διαφορετικές γυναίκες αναψηλαφούν τα δικά τους τραύματα. Πώς παρουσιάζεται η γυναικεία εμπειρία μέσα από τις δύο παραστάσεις;
Και στις δύο ιστορίες σημείο εκκίνησης είναι η γυναίκα ως μάνα στο πρώτο και ως εργαζόμενη, ερωμένη, σύζυγος στο δεύτερο. Η πρώτη προέρχεται από διαφορετικό πολιτισμικό σύμπαν που θέλει τη γυναίκα αντικείμενο και τολμάει, αγνοώντας τις συνέπειες να υπερασπιστεί τις γυναίκες της πατρίδας της, για να ακολουθήσει ο ξεριζωμός και η οδύσσεια της οικογένειάς της. Σχεδόν γίνεται ακτιβίστρια, δεν σταματά να κρατά το κέντρο στον πυρήνα της οικογένειας της και στις πιο δύσκολες συνθήκες να θυμίζει την ενότητα και την αλληλεγγύη με αξιοπρέπεια και περηφάνεια. Στο "Συνέβη στο Monterey" η αναζήτηση μιας γυναικείας αγκαλιάς ξεδιπλώνει για ακόμη μια φορά την ιστορία της γυναικείας καταπίεσης γεμάτης από στερεότυπα, σεξιστικές και απαξιωτικές συμπεριφορές, που η στέρηση του αυτοκαθορισμού υποβάλλει και επιβάλλει έναν άκρατο μισογυνισμό.
Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια;
Γίνονται συζητήσεις αλλά δεν μπορεί να ανακοινωθεί ακόμα κάτι.
>> Διαβάστε την αναλυτική κριτική της παράστασης "Συνέβη στο Monterey"
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Το αγόρι με τις δύο καρδιές
Πρόκειται για την αληθινή ιστορία μίας οικογένειας Αφγανών προσφύγων –αυτής των συγγραφέων– που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, μετά την κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους της από τους Ταλιμπάν. Μία ιστορία για την αγωνία της προσφυγιάς, τις αναπάντεχες στιγμές χαράς, τις στιγμές απελπισίας αλλά και το χιούμορ και τη φαντασία που είναι απαραίτητα συστατικά για την αντιμετώπιση ενός άγνωστου καινούργιου κόσμου που πρέπει να γίνει «η νέα πατρίδα». «Το αγόρι με τις δυο καρδιές» είναι μία ανθρώπινη ιστορία ελπίδας, θάρρους, εμπιστοσύνης και αγάπης, ένας ύμνος στην αλληλεγγύη και στη θέληση κάθε ανθρώπου που αγωνίζεται για μια θέση σε αυτόν τον κόσμο.
Συνέβη στο Monterey
Μια ηθοποιός χωρίς ρόλο και μια ανέραστη μανικιουρίστα, δυο παράφορες γυναίκες συναντιούνται στις τουαλέτες ενός πανάκριβου κοσμικού εστιατορίου. Αλήθεια, τι είναι αυτό που τους επιφυλάσσει αυτή η τυχαία συνάντηση και ανασύρουν αγγέλους για αυτοπροστασία; Απελπισμένες, αδικαίωτες, αστείες, οι δύο ηρωίδες πρόκειται να μας πουν την ιστορία τους, να ψηλαφίσουν παλιά τραύματα και καινούργιες επιθυμίες, να ξεκλειδώσουν ξεχασμένες αναμνήσεις και να ονειρευτούν αναγνωρίζοντας η μια στα γέλια αλλά και στα δάκρυα της άλλης, κάτι απ’ τον κρυφό τους εαυτό. Άραγε οι άγγελοι είναι μόνο για τους φοβισμένους; Κι ύστερα, τι; Ύστερα τις περιμένει ο δρόμος. Με καινούργιο, όμως, βήμα αυτή τη φορά.
