Για 53η χρονιά, το Φεστιβάλ Βιβλίου ήρθε για να γίνει για λίγες μέρες το νούμερο ένα σημείο ενδιαφέροντος για βιβλιόφιλους αλλά και όσους θέλουν να έρθουν πιο κοντά με τον μαγικό κόσμο της ανάγνωσης. Το φεστιβάλ, που διεξάγεται στο Πεδίον του Άρεως έως τις 21 Σεπτεμβρίου, είναι μια διοργάνωση του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β.). Εμείς μιλήσαμε με τον Κωνσταντίνο Αγγελάκη, πρόεδρο του Σ.ΕΚ.Β. και των εκδόσεων Αγγελάκη, σχετικά με τις δράσεις του συνδέσμου, τα θέματα του χώρου, την τεχνητή νοημοσύνη αλλά και τη φετινή θεματική "Παιδί και φιλαναγνωσία": γιατί δεν διαβάζουν οι μικροί μας φίλοι και πώς θα αλλάξει αυτό;
Είστε πρόεδρος του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια σχετικά με τον σκοπό του αλλά και τις δράσεις που πραγματοποιεί;
Ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου ιδρύθηκε με κύριο σκοπό να εκπροσωπεί τους εκδότες της χώρας μας, να ενισχύει την παρουσία του βιβλίου στη δημόσια σφαίρα και να προάγει την ανάγνωση ως αναπόσπαστο κομμάτι της παιδείας και του πολιτισμού μας. Μέσα από τις δράσεις μας επιδιώκουμε να στηρίζουμε τον εκδοτικό κλάδο, να αναδεικνύουμε τη σημασία της ελληνικής παραγωγής και να δημιουργούμε γέφυρες επικοινωνίας με το κοινό. Και φυσικά οργανώνουμε εκδηλώσεις, που αποτελούν θεσμούς με μεγάλη απήχηση, όπως το Φεστιβάλ Βιβλίου και το Παζάρι Βιβλίου. Στόχος μας είναι όχι μόνο να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα των μελών μας, αλλά και να ενδυναμώσουμε τη θέση του βιβλίου στην κοινωνία, ώστε να παραμείνει ζωντανός φάρος γνώσης, δημιουργικότητας και ελευθερίας σκέψης.
Με την ιδιότητά σας ως προέδρου, μπορείτε να μας μιλήσετε σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή ο κλάδος των εκδοτών;
Ο εκδοτικός κλάδος, όπως και πολλοί άλλοι δημιουργικοί τομείς, βρίσκεται αντιμέτωπος με αρκετές προκλήσεις. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η μείωση του αναγνωστικού κοινού, οι επιπτώσεις της ψηφιακής τεχνολογίας και της πειρατείας, η άνοδος του κόστους παραγωγής και διακίνησης, αλλά και η έλλειψη σταθερών πολιτικών στήριξης του βιβλίου από την Πολιτεία. Επιπλέον, η αγορά είναι αρκετά κατακερματισμένη και αυτό δυσκολεύει τη βιωσιμότητα πολλών μικρών εκδοτικών οίκων.
Πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη του Συνδέσμου ως αντίβαρο απέναντι στα παραπάνω;
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του Συνδέσμου είναι καθοριστικός. Αποτελούμε το συλλογικό όργανο που μπορεί να εκφράσει τα κοινά αιτήματα και τις ανάγκες του κλάδου, να παρέμβει θεσμικά και να προωθήσει λύσεις προς όφελος όλων. Είμαστε η φωνή που υπερασπίζεται τα πνευματικά δικαιώματα, που πιέζει για πολιτικές φιλαναγνωσίας και που προσπαθεί να δημιουργήσει ένα πιο σταθερό και βιώσιμο περιβάλλον για την εκδοτική παραγωγή. Με λίγα λόγια, ο Σύνδεσμος λειτουργεί ως ασπίδα και ταυτόχρονα ως μοχλός ανάπτυξης: προστατεύει τους εκδότες από τα εμπόδια αλλά και ανοίγει δρόμους για νέες ευκαιρίες συνεργασίας, εξωστρέφειας και διάδοσης του ελληνικού βιβλίου.
Πώς πιστεύετε ότι θα επηρεάσει τον χώρο του βιβλίου η τεχνητή νοημοσύνη;
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια μεγάλη τεχνολογική τομή που ήδη επηρεάζει και τον χώρο του βιβλίου. Μπορεί να κάνει πιο γρήγορες πολλές διαδικασίες που μέχρι σήμερα απαιτούσαν πολύ χρόνο και πόρους. Από την άλλη πλευρά, όμως, γεννά και ανησυχίες. Ζητήματα που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα, την πρωτοτυπία και την προστασία του έργου του δημιουργού πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικαταστήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τη βαθιά προσωπική φωνή του συγγραφέα.
"Αν καταφέρουμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αγάπη για την ανάγνωση, τότε έχουμε βάλει τα θεμέλια για μια κοινωνία πιο καλλιεργημένη, πιο ανοιχτή στη γνώση και στον διάλογο".
Ως Σύνδεσμος, παρακολουθούμε στενά αυτές τις εξελίξεις και επιδιώκουμε να ενημερώνουμε τα μέλη μας, ώστε να αξιοποιούμε τις θετικές πλευρές της τεχνολογίας χωρίς να απειλείται η ουσία του βιβλίου. Πιστεύω πως το μέλλον ανήκει σε μια ισορροπία: το βιβλίο να παραμένει ένας ζωντανός φορέας πολιτισμού και ιδεών, με την τεχνολογία να λειτουργεί υποστηρικτικά και όχι ανταγωνιστικά προς τους δημιουργούς.
Μία από τις δράσεις του Συνδέσμου είναι και το Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως, που φέτος έχει ως θεματική το παιδί και την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Γιατί επιλέχθηκε αυτή τη θεματική;
Η επιλογή της θεματικής δεν είναι τυχαία. Πιστεύουμε βαθιά ότι η σχέση με το βιβλίο χτίζεται από την παιδική ηλικία. Αν καταφέρουμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αγάπη για την ανάγνωση, τότε έχουμε βάλει τα θεμέλια για μια κοινωνία πιο καλλιεργημένη, πιο ανοιχτή στη γνώση και στον διάλογο.
Το φετινό φεστιβάλ στο Πεδίον του Άρεως αφιερώνεται λοιπόν στο παιδί και στη φιλαναγνωσία, γιατί θέλουμε να αναδείξουμε τον ρόλο του βιβλίου ως συνοδοιπόρου στη μάθηση αλλά και στη φαντασία. Μέσα από ειδικές εκδηλώσεις δίνουμε στα παιδιά την ευκαιρία να γνωρίσουν συγγραφείς, να συμμετάσχουν ενεργά σε δημιουργικές δραστηριότητες και να συνδέσουν το βιβλίο με τη χαρά και το παιχνίδι. Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας είναι μια επένδυση στο μέλλον. Κάθε παιδί που αγαπά τα βιβλία σήμερα, θα είναι ένας ενήλικος με κριτική σκέψη και πλούσιο εσωτερικό κόσμο αύριο. Αυτό ακριβώς θέλουμε να υποστηρίξουμε με τη φετινή μας θεματική.
Γιατί πιστεύετε ότι είναι σε κρίση η φιλαναγνωσία στις μικρότερες ηλικίες;
Η κρίση της φιλαναγνωσίας στις μικρότερες ηλικίες είναι ένα φαινόμενο που μας απασχολεί ιδιαίτερα. Οι νέες γενιές μεγαλώνουν μέσα σε έναν κόσμο όπου η εικόνα και η ταχύτητα της πληροφορίας κυριαρχούν. Τα κινητά, τα βίντεο, τα κοινωνικά δίκτυα προσφέρουν άμεση ικανοποίηση, αλλά συχνά σε βάρος της συγκέντρωσης και της εμβάθυνσης που απαιτεί η ανάγνωση ενός βιβλίου. Παράλληλα, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν ενθαρρύνει πάντα τη χαρά της ανάγνωσης. Συχνά τα παιδιά συνδέουν το βιβλίο αποκλειστικά με το σχολείο, με εξετάσεις και υποχρεώσεις, κι όχι με την απόλαυση της ανακάλυψης και της φαντασίας.
"Το Φεστιβάλ Βιβλίου δεν είναι απλώς μια εμπορική έκθεση· είναι μια μεγάλη πολιτιστική γιορτή".
Εδώ ακριβώς έρχεται ο ρόλος μας ως εκδότες, γονείς, εκπαιδευτικοί αλλά και πολιτεία. Χρειάζεται να κάνουμε το βιβλίο πιο ελκυστικό, πιο προσιτό, να το συνδέσουμε με την καθημερινή ζωή και με τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Αν καταφέρουμε να τους δείξουμε ότι η ανάγνωση δεν είναι "καθήκον", αλλά ένα ταξίδι, τότε θα έχουμε κερδίσει το πιο σημαντικό στοίχημα για το μέλλον της φιλαναγνωσίας.
Ποιες εκδηλώσεις του φεστιβάλ θα προτείνατε σε όσους θέλουν τώρα να μυηθούν στον κόσμο του βιβλίου;
Όλες οι εκδηλώσεις είναι ενδιαφέρουσες, δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποια. Τις οργανώσαμε με τόση αγάπη και μεράκι, έτσι ώστε να καλύπτουν όλα τα γούστα. Επομένως είναι στην κρίση του καθενός ποια ή ποιες θα επιλέξει να παρακολουθήσει.
Τι έχει αλλάξει στο φεστιβάλ μετά τη μεταφορά του στο Πεδίον του Άρεως και γιατί έγινε η αλλαγή;
Η μεταφορά του Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως αποτέλεσε μια συνειδητή επιλογή με στόχο να δώσουμε νέα πνοή στη διοργάνωση και να την κάνουμε πιο ανοιχτή προς το κοινό. Πρόκειται για έναν χώρο με μεγάλη ιστορική και πολιτιστική αξία, στο κέντρο της πόλης, εύκολα προσβάσιμο από όλους. Έτσι, το φεστιβάλ αποκτά μια πιο εξωστρεφή διάσταση και γίνεται κομμάτι της καθημερινότητας των Αθηναίων και των επισκεπτών.
Η αλλαγή αυτή έφερε και μια σειρά βελτιώσεων: περισσότερους εκθεσιακούς χώρους, καλύτερες υποδομές για παράλληλες εκδηλώσεις, πιο φιλικό περιβάλλον για οικογένειες και παιδιά. Το Πεδίον του Άρεως μας δίνει τη δυνατότητα να συνδέσουμε το βιβλίο με τον δημόσιο χώρο, με το πράσινο και τον περίπατο, κάνοντάς το μια γιορτή ανοιχτή σε όλους. Θεωρούμε ότι με αυτή τη μεταφορά το φεστιβάλ όχι μόνο συνεχίζει την παράδοσή του, αλλά αποκτά και μια σύγχρονη δυναμική που του επιτρέπει να αναπτυχθεί και να προσελκύσει ακόμα περισσότερους αναγνώστες.
Τι πιστεύετε ότι έχει να προσφέρει στην πόλη το φετινό Φεστιβάλ Βιβλίου αλλά και συνολικά ο θεσμός;
Το Φεστιβάλ Βιβλίου δεν είναι απλώς μια εμπορική έκθεση· είναι μια μεγάλη πολιτιστική γιορτή. Κάθε χρόνο δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες να έρθουν σε άμεση επαφή με τους εκδότες, τους συγγραφείς και τα ίδια τα βιβλία, να ανακαλύψουν νέες εκδόσεις, να συζητήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες. Για την πόλη, το φεστιβάλ σημαίνει ζωντάνια, εξωστρέφεια και συμμετοχή. Μετατρέπει έναν δημόσιο χώρο σε κέντρο πολιτισμού και δημιουργίας, προσελκύοντας μικρούς και μεγάλους, κατοίκους αλλά και επισκέπτες. Συμβάλλει στη σύνδεση της Αθήνας με την έννοια του βιβλίου και της ανάγνωσης, ενισχύοντας την ταυτότητά της ως μιας ευρωπαϊκής πόλης πολιτισμού.
Συνολικά, ο θεσμός του Φεστιβάλ Βιβλίου είναι μια ευκαιρία να υπενθυμίσουμε ότι το βιβλίο παραμένει ζωντανό και απαραίτητο στην εποχή μας. Όχι μόνο ως μέσο γνώσης, αλλά και ως γέφυρα επικοινωνίας, καλλιέργειας και συλλογικής μνήμης. Αυτό το αποτύπωμα είναι ίσως η μεγαλύτερη προσφορά του φεστιβάλ στην πόλη και στην κοινωνία μας.
