© Ithaca Films Limited, photograph by Maila Iacovelli / Fabio Zayed
Κοντεύει πια περίπου μια πενταετία που, βδομάδα παρά βδομάδα, μαθαίνουμε για κάποιο χολιγουντιανό σταρ ο οποίος βρίσκεται στην Ελλάδα, όσο το δυνατόν πιο ινκόγκνιτο γίνεται, για τα γυρίσματα κάποιας σειράς ή ταινίας. Εκτός από ορισμένες κομβικές θεσμικές αλλαγές που βοήθησαν στην προσέλκυση διεθνών παραγωγών στη χώρα, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι άνθρωποι που προσέδωσαν αξιοπιστία στο ντόπιο δυναμικό. Ανάμεσά τους ο παραγωγός Κωνσταντίνος Κοντοβράκης ο οποίος, μαζί με το μέχρι πρότινος συνεργάτη του στην εταιρεία Heretic Γιώργο Καρναβά, έχει διαμορφώσει έναν τρόπο δουλειάς ο οποίος δεν περιορίζεται στα σύνορά μας. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από τη συμμετοχή τους στο "Τρίγωνο της Θλίψης" (Ρούμπεν Έστλουντ) που έφτασε να κερδίζει το Χρυσό Φοίνικα, όσο και από την ανάμειξή τους στο επίσης βραβευμένο στις Κάννες "How to Have Sex" (Μόλι Μάνινγκ Γουόκερ). Τώρα, όμως, ο κ. Κοντοβράκης ανέλαβε τη φιλόδοξη πραγματοποίηση της "Επιστροφής". Της νέας ταινίας του πολύπειρου Ουμπέρτο Παζολίνι ("Για Πάντα Κοντά σου") που βασίζεται στην τελευταία ραψωδία της "Οδύσσειας" του Ομήρου και θέλει τη Ζιλιέτ Μπινός σε ρόλο Πηνελόπης και τον Ρέιφ Φάινς να ενσαρκώνει τον Οδυσσέα. Οι δύο σπουδαίοι ηθοποιοί συναντιούνται κινηματογραφικά σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τον "Άγγλο Ασθενή", για χάρη μιας παραγωγής που γυρίστηκε, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα και στα θρυλικά στούντιο της Τσινετσιτά. Αναπόφευκτα, το ενδιαφέρον μας για την ταινία ήταν μεγάλο, έτσι συναντηθήκαμε με τον κ. Κοντοβράκη για να μάθουμε τα πάντα γύρω από τα παρασκήνια.
Συνήθως, πώς ξεκινάει μια τέτοια παραγωγή; Έχετε εσείς την ιδέα για μια ταινία και βρίσκετε τους συντελεστές ή το αντίθετο;
Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει προκαθορισμένη "πεπατημένη" που ακολουθείται. Κάθε ταινία έχει τις δικές της προκλήσεις και ιδιότυπες ανάγκες που καθορίζουν πώς στήνεται. Στην περίπτωση της "Επιστροφής" η ιστορία αρχίζει πολλά χρόνια πίσω. Ο Παζολίνι, ο οποίος παρεμπιπτόντως έχει πολυετή εμπειρία και ως παραγωγός εκτός από σκηνοθέτης, πριν από περίπου εικοσιπέντε χρόνια είχε την ιδέα να γίνει μια διασκευή της συγκεκριμένης ραψωδίας, χωρίς όμως πρόθεση να τη σκηνοθετήσει ο ίδιος. Για να καταλάβεις, στις τότε συζητήσεις είχε αναμειχθεί μέχρι και το όνομα του Νιλ Τζόρνταν. Αντίστοιχα, αργότερα, μια ακόμα ιδέα που έπεσε στο τραπέζι ήταν να αναλάβει τη σκηνοθεσία ο Φάινς, ο οποίος ήδη προοριζόταν για το ρόλο του Οδυσσέα. Ωστόσο εκείνος θεώρησε πως καταλληλότερος για τη δουλειά ήταν ο Ουμπέρτο, έχοντας δει πώς χειρίστηκε τη σχέση πατέρα-γιου στο "Για Πάντα Κοντά σου". Επέμεινε, μάλιστα, πως θα έμενε στο πρότζεκτ μόνο με την προϋπόθεση να είναι αυτός ο σκηνοθέτης. Έπειτα, για τη συμμετοχή της Μπινός ευθύνεται η φιλική σχέση που διατηρούν με τον Ρέιφ. Οι δυο τους έτυχε να συμπέσουν στην ίδια περιοχή των ΗΠΑ όπου έκαναν διαφορετικά γυρίσματα και συζητώντας έγινε η συμφωνία. Άρα, ουσιαστικά η "Επιστροφή" αποτελεί υπόθεση που όλα ξεκίνησαν από τον παραγωγό, ασχέτως που κατέληξε να σκηνοθετεί κιόλας.
Ακούγεται σαν οι ετοιμασίες να έγιναν αποκλειστικά με προσωπικές συνεννοήσεις, χωρίς ψυχρές, τεχνικές διαπραγματεύσεις.
Ναι, γιατί παρόλο που πρόκειται για ταινία με προδιαγραφές μεγάλης παραγωγής, αποτελεί κατά βάση ένα παθιασμένο σχέδιο ζωής του Ουμπέρτο το οποίο έχει στα σκαριά εδώ και χρόνια. Αφετηρία της δικής μου εμπλοκής ήταν ένα e-mail που έλαβα, όσο ακόμα ήμουν στην Heretic, από τον Βρετανό παραγωγό Τζέιμς Κλέιτον. Σε αυτό μου ζητούσε να συζητήσουμε το ενδεχόμενο της συνεργασίας μας για την "Επιστροφή". Επειδή λαμβάνουμε καθημερινά πολλά παρόμοια μηνύματα, από τα πιο απίθανα μέρη του κόσμου, θεώρησα πως κάποιος μου κάνει πλάκα. Ευτυχώς δε ρίσκαρα και απάντησα!
Πώς κινηθήκατε στη συνέχεια;
Σε εκείνο το στάδιο ο Ουμπέρτο είχε πραγματοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας, είχε ταξιδέψει με τον Φάινς στην Ιθάκη και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, επομένως γνώριζε πού ήθελε να πραγματοποιηθούν τα γυρίσματα. Για τις ιστορικές εξωτερικές σκηνές, προτιμήθηκαν, συνδυαστικα, το Αγγελόκαστρο στην Κέρκυρα και το Χλεμούτσι στην Κυλλήνη. Εγώ ανέλαβα την εξασφάλιση αυτών των χώρων γιατί ήταν κομβικοί για το σενάριο. Άρχισε, τότε, η επικοινωνία μου με την κ. Αθανασία Ράλλη, την υπεύθυνη αρχαιολόγο για το κάστρο στο Χλεμούτσι, η οποία ήταν εξαιρετικά συνεργάσιμη. Οφείλω να το δηλώσω γιατί λέγονται πολλά για τις αρχαιολογικές υπηρεσίες, όμως, το μόνο που χρειάζεται είναι αλληλοσεβασμός και κατανόηση. Εμένα, τουλάχιστον, μέχρι σήμερα αυτή είναι η εμπειρία μου, δεν έχω αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα μαζί τους. Παράλληλα, εξελισσόταν η αναζήτηση των οικονομικών πόρων μέσω των αιτήσεων χρηματοδότησης. Εν τω μεταξύ, η "Επιστροφή" αποτελεί ένα από τα σπάνια παραδείγματα της καριέρας μου όπου είχαμε ήδη εξασφαλισμένη τη διανομή, άρα και ένα άγχος λιγότερο.
Αλήθεια, πώς αισθανθήκατε όταν άρχισαν όλα να παίρνουν μπρος;
Σίγουρα δέος, όχι μόνο γιατί θα συνεργαζόμουν με σπουδαία κινηματογραφικά ονόματα, αλλά και γιατί είχα στα χέρια μου μια παραγωγή ευρείας απήχησης που ξεφεύγει από το "arthouse" με τη στενή έννοια του όρου. Είναι το πιο μεγαλεπήβολο πράγμα που έχω κάνει. Όμως, εφόσον μάθεις καλά τη δουλειά, προκύπτει ένας μηχανισμός τον οποίο ακολουθείς και μπαίνουν όλα στη θέση τους. Εν προκειμένω, ένα από τα στοιχήματά μας ήταν να απεικονιστεί με πειστικότητα η Αρχαία Ελλάδα. Εγχείρημα καθόλου απλό, διότι για την εποχή που αναπαριστούμε δεν υπάρχουν απεικονίσεις που να χρησιμεύουν ως σημεία αναφοράς. Επιπλέον, χρειάστηκε να δουλέψουμε σε εξαιρετικά δύσκολους χώρους οι οποίοι είτε απαιτούσαν την τήρηση αυστηρών αρχαιολογικών κανόνων είτε βρίσκονταν σε πολύ απομακρυσμένες τοποθεσίες, ώστε να απουσιάζουν τα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητες. Σε μία από αυτές χρειάστηκε, περίπου, να μετακινήσουμε ολόκληρο βουνό. Εξαιτίας της βροχής συνέβη μια κατολίσθηση που παρεμπόδιζε την πρόσβαση στο σημείο. Έπρεπε όχι μόνο να απομακρυνθούν τα μπάζα, αλλά και να αποστραγγιστεί το έδαφος από το νερό. Καταστάσεις πρωτόγνωρες για εμένα, τις οποίες εμπέδωσα με τη βοήθεια του διευθυντή παραγωγής Τάκη Παπαδόπουλου που βρήκε τους τρόπους να τα καταφέρουμε.
Η "μεταμόρφωση" του Ρέιφ Φάινς πώς έγινε;
Ξέρεις, όταν καλείσαι να δουλέψεις με ηθοποιούς αυτού του βεληνεκούς υπάρχουν φορές που αγχώνεσαι γιατί δε γνωρίζεις τι θα σου ξημερώσει. Η μοναδική και απολύτως λογική απαίτηση που είχε ο Φάινς ήταν να έχει μαζί τον προσωπικό γυμναστή του. Με τον οποίο, εξάλλου, είχαν ξεκινήσει να προετοιμάζονται έξι με επτά μήνες πριν τα γυρίσματα στο Λονδίνο. Ο στόχος τους ήταν να φτιάξουν ένα σωματότυπο που να παραπέμπει σε έναν ήρωα, έναν άντρα που έχει βιώσει πόλεμο και ταυτόχρονα, να συμβαδίζει με την εικόνα ενός ηθοποιού που θα πρέπει σε όλη σχεδόν την ταινία να παίζει ημίγυμνος. Οπότε, όπως καταλαβαίνεις, ο Ρέιφ ήταν εντελώς "στεγνός" και ακολουθούσε μια λιτή δίαιτα που περιελάμβανε βρώμη, πρωτεΐνη, ελάχιστους υδατάνθρακες, καθημερινή γυμναστική και τρέξιμο. Είχε συνολικά πολύ βαρύ πρόγραμμα, αλλά του επιτρεπόταν μία μέρα τη βδομάδα που "έκλεβε" και μπορούσε να φάει… ψωμί! (γέλια)
Από την άλλη, η Ζιλιέτ Μπινός πρέπει να είχε μια πολύ διαφορετική εμπειρία.
Εκ των πραγμάτων γιατί οι σκηνές ήταν σχεδόν όλες στο παλάτι, οπότε τα δικά της γυρίσματα έγιναν στην Τσινετσιτά, αλλά και σε μια αρχαία νεκρόπολη λίγο έξω από τη Ρώμη. Στην Κέρκυρα ήρθε μόνο για το στάδιο της προετοιμασίας του ενδυματολογικού και τις πρόβες.
Υπάρχει κάτι που ξεχωρίσατε από τα γυρίσματα;
Ναι, μια στιγμή που με έκανε να νιώσω μεγάλη περηφάνια σαν παραγωγός και εργοδότης. Επειδή ο κλάδος μας είναι σε μεγάλο βαθμό τεχνικού χαρακτήρα, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο μέρος του συνεργείου μας να αποτελούν καθημερινοί άνθρωποι που απλώς διεκπεραιώνουν τη μία εργασία μετά την άλλη, χωρίς ακριβώς να επιλέγουν τι θα κάνουν. Απολύτως αναμενόμενο και σεβαστό, όταν σε μια παραγωγή μας μπορεί να απασχολούνται ακόμα και εκατό άτομα, τα οποία αυξάνονται αναλόγως των αναγκών. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, πρώτη φορά μου έτυχε το εξής. Τη μέρα που γυρίσαμε μια σκηνή μάχης ανάμεσα στον Φάινς και δύο άντρες, κατά τη διάρκεια της λήψης ενός κοντινού πλάνου ο Παζολίνι άφησε τον Ρέιφ να παίζει χωρίς να δώσει οδηγίες και χωρίς να κόβει. Αυτός με τη σειρά του επαναλάμβανε ξανά και ξανά τη δράση του, αλλάζοντας το ύφος της ερμηνείας του ώσπου να βρει την ιδανική ισορροπία. Εξαιτίας του είχαν μείνει όλοι άναυδοι. Στο τέλος του γυρίσματος με πλησίασαν δύο τεχνικοί για να με ευχαριστήσουν για την ευκαιρία που τους δόθηκε ώστε να δουν από κοντά πώς δουλεύει αυτός ο σπουδαίος ηθοποιός. Εκείνη την ώρα ένιωσα πως όλοι οι λόγοι που κάνω αυτήν τη δουλειά επιβεβαιώθηκαν.
Περισσότερες πληροφορίες
Η Επιστροφή
Δέκα χρόνια μετά την άλωση της Τροίας και είκοσι από τότε που έφυγε από την Ιθάκη, ο Οδυσσέας επιστρέφει τελικά στο νησί του χωρίς να τον αναγνωρίσει κανείς. Βρίσκει το βασίλειό του ρημαγμένο και το παλάτι του κατειλημμένο από φιλόδοξους μνηστήρες της πιστής γυναίκας του Πηνελόπης.
