© Shutterstock
Η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2024 (εκδόσεις 2023) ανακοινώνει, κατά κατηγορία, το σκεπτικό βράβευσης των βιβλίων που διακρίθηκαν:
Παιδικό Λογοτεχνικό Βιβλίο
Το βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Φωτεινή Φραγκούλη για το βιβλίο της Η ιστορία βλέπει, με εικονογράφηση της Εύης Τσακνιά (Εκδ. Πατάκης). Με ύφος λυρικό και λιτό, γεμάτο συμβολισμούς και φαντασία, η συγγραφέας στρέφεται στην άλλη πλευρά του Αιγαίου και αφηγείται μια βαθιά συγκινητική ιστορία για τη δύναμη της τέχνης, τη μαγεία της παρατήρησης, την καλοσύνη και το σεβασμό στη φύση. Μέσα από την ιστορία ζωής του Άχμετ η Φραγκούλη φωτίζει τις μνήμες, τις ταυτότητες και τις συνδέσεις που γεφυρώνουν ανθρώπους και πολιτισμούς. Η τέχνη, μέσα από τα γοητευτικά μάτια των μορφών που τον "παρατηρούν", γίνεται η αφετηρία για τη σύνδεση του μικρού πρωταγωνιστή με τη ματιά του Άλλου. Η εικονογραφική λιτότητα, η οποία αποκτά χρώμα μόνο για τα μάτια που τον γοητεύουν, συμπληρώνει άψογα τις πλούσιες αφηγηματικές αρετές που τις συναντούμε σε ευρύτερες αφηγηματικές φόρμες, όπως στο μυθιστόρημα. Εν κατακλείδι, το βιβλίο αποτελεί μια αναγνωστική εμπειρία που συνδυάζει την αισθητική με τη σκέψη, προκαλώντας συγκίνηση και προβληματισμό, κομίζοντας οικουμενικά και διαπολιτισμικά μηνύματα.
Το δεύτερο βιβλίο στην κατηγορία αυτή, το οποίο προτάθηκε επίσης για βραβείο αλλά μειοψήφησε, είναι εκείνο της Σοφίας Δάρτζαλη με τίτλο Μα που πήγαν όλοι;, με την εικονογράφηση του Βασίλη Κουτσογιάννη (Εκδ. Μεταίχμιο), το οποίο αξιοποιεί τις αφηγηματικές δυνατότητες που ανοίγει η επαφή με την τέχνη και το χώρο του μουσείου. Η ευρηματική αφήγηση αφήνει λίγο στην άκρη τις πληροφορίες που κομίζει, αφού ο αναγνώστης παρασύρεται από την πλοκή και τα συναισθήματα που αναδεικνύονται μέσα από τη φωνή και την περιπέτεια ενός νεαρού αγοριού, το οποίο "κατοικεί" μέσα στον πίνακα ενός μουσείου. Ταυτόχρονα, το κείμενο συναλλάσσεται αρμονικά και με τις εντυπωσιακές εικόνες του Βασίλη Κουτσογιάννη, οι οποίες μετασχηματίζουν σημαίνοντα εικαστικά έργα τέχνης σε ένα παιχνιδιάρικο εικονογραφικό αποτύπωμα, δημιουργώντας ένα καλειδοσκόπιο από χρώματα και σχήματα που κεντρίζουν τη φαντασία και το ενδιαφέρον των αναγνωστών.
Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο
Το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται "εξ ημισείας" στο βιβλίο Κανονικά, σε κείμενο της Μαρίας Λυκάρτση και εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη (Εκδ. Καστανιώτη), και στο βιβλίο Το κοτσύφι, σε κείμενο και εικονογράφηση της Φωτεινής Στεφανίδη (Εκδ. Καλειδοσκόπιο).
Στο πρώτο, των Λυκάρτση και Σταματιάδη, με το καλογραμμένο, σύντομο και απλό κείμενο, η συγγραφέας μάς συστήνει στην καθημερινότητα του ήρωά της, αυτήν που θα ζούσε αν δεν είχε ξεσπάσει πόλεμος. Η αφήγηση μοιράζεται ισοδύναμα ανάμεσα σε κείμενο και εικόνες. Ενώ, όμως, το κείμενο εξιστορεί την κανονικότητα, η εξαιρετική εικονογράφηση αφηγείται την ιστορία του πολέμου, τη μη κανονικότητα. Η εικονογράφος δημιουργεί ρωγμές ανάμεσα στο "κανονικά" και στην καταστροφή, μιλώντας για όσα το κείμενο αφήνει ανείπωτα. Πίσω από την έγχρωμη ομορφιά του "Κανονικά", η γκρίζα εικόνα του πολέμου μεγαλώνει μέχρι που γίνεται σαλόνι, για να περιοριστεί στην επόμενη ήρεμη, χαρούμενη και γεμάτη χρώματα εικόνα πίσω από ένα παράθυρο και να γίνει ανάμνηση. Πράγμα που πολύ εύστροφα επιβεβαιώνει η τελευταία ταπετσαρία, στην οποία δεν υπάρχει ούτε μία ρωγμή, σημάδι ότι οι πληγές επουλώθηκαν.
Το δεύτερο, της Στεφανίδη, ανήκει σε μια ανερχόμενη και στην Ελλάδα κατηγορία εικονογραφημένων βιβλίων, αυτή των "σιωπηλών" ή "βουβών" βιβλίων ("silent books"). Με μαγικές εικόνες η δημιουργός αφηγείται μια απλή, γλυκιά ιστορία-ημερολόγιο φιλίας ανάμεσα σ’ ένα παιδί κι ένα κοτσύφι. Ο χρόνος μετρά ίσα τις ζωές όλων των πλασμάτων, οι εποχές και τα σπίτια αλλάζουν, οι συνήθειες, οι ζωές, όμως η φιλία μένει. Ακόμη κι αν αυτή χαθεί μέσα στον χρόνο, κάποια άλλη θα περιμένει κάπου εκεί κοντά. Η "μετάφραση" της εικόνας μένει ανοικτή για τον αναγνώστη που μπορεί να δώσει όποιο τέλος επιλέξει στην ιστορία. Ανεξάρτητα από τους υπονοούμενους αποδέκτες του, ο ενδιάθετος λόγος του βιβλίου μετατρέπει δυνητικά την εικονογράφο σε συγγραφέα και τους αποδέκτες του σε "αναγνώστες".
Στην ίδια κατηγορία προτάθηκε το βιβλίο Το παιδί και το φεγγάρι σε κείμενο της Αργυρώς Μουντάκη και της Δώρας Ανδρεαδάκη και σε εικονογράφηση του Κώστα Θεοχάρη (Εκδ. Ψυχογιός), το οποίο και μειοψήφησε. Πρόκειται για ένα ακόμα "Silent Book". Το κείμενο των δύο συγγραφέων μετουσιώνεται σε εύγλωττες εικόνες οι οποίες το εμπεριέχουν. Και χωρίς να διαβάσει κανείς την περιγραφή στο οπισθόφυλλο, η αφήγηση στις εικόνες ρέει ανεμπόδιστα από σαλόνι σε σαλόνι μέχρι το τέλος της ιστορίας. Ένα καράβι πλέει στη σκοτεινή τρικυμισμένη θάλασσα πλησιάζοντας επικίνδυνα τον φάρο που έχει σβήσει. Την λύση δίνει, όχι ο φαροφύλακας, αλλά ένα μικρό παιδί που κατεβάζοντας το φεγγάρι με το σχοινί του, φωτίζει τον δρόμο για το λιμάνι. Η έκδοση στο σύνολο της είναι ιδιαίτερα προσεγμένη και η συνεργασία μεταξύ συγγραφέων και εικονογράφου, εκ του αποτελέσματος, ιδιαίτερα επιτυχής.
Εφηβικό-Νεανικό Λογοτεχνικό Βιβλίο
Το βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στο μυθιστόρημα του Σπύρου Γιαννακόπουλου, Κοσμοναύτης (Εκδ. Πατάκη). Το μυθιστόρημα αυτό εξέπληξε ιδιαίτερα θετικά τα μέλη της Επιτροπής πρώτα και κύρια για τη σειρά ανατροπών του: ενώ ο τίτλος του παραπέμπει σε ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, κάθε άλλο παρά είναι κάτι τέτοιο. Αντίθετα, καθώς παρουσιάζεται η μάλλον μίζερη καθημερινότητα ενός υπαλλήλου τράπεζας, ανακαλύπτουμε πως το βιβλίο έχει ρίζες στη λογοτεχνία μυστηρίου και περιπέτειας, ενώ υπάρχουν και δόσεις αστυνομικής πλοκής. Επιπλέον, η αφύπνιση και, τελικά, η ωρίμαση του νέου πρωταγωνιστή της ιστορίας συνδυάζεται με την ανακάλυψη από αυτόν της μαγείας της λογοτεχνικής ανάγνωσης και της δημιουργικής γραφής, μαζί πάντως με τον έρωτα. Το βιβλίο συνδέεται άμεσα με τους έφηβους αναγνώστες, καθώς στήνει ένα ολόκληρο σύμπαν με μουσικές της σύγχρονης εποχής, με τη λογοτεχνία, τα έντυπα περιοδικά και το σινεμά επιστημονικής φαντασίας, αλλά και με δρόμους, στέκια, μπαράκια των νέων, όπου μαθαίνουν να επικοινωνούν και να συνομιλούν με τους δικούς τους όρους. Το ύφος έχει τη σβελτάδα και τον αυθορμητισμό των νέων, είναι προσεγμένο γλωσσικά και αναδίνει μια λεπτή ειρωνεία, ενώ οι διακειμενικές νύξεις, ο εγκιβωτισμός "πλαστών" μυθιστορημάτων μέσα στο μυθιστόρημα και η χρήση "αυθεντικών" αποσπασμάτων από συνεντεύξεις ή γράμματα/αλληλογραφία συνδέουν το έργο αυτό με μάστορες του μεταμοντέρνου μυθιστορήματος.
Επίσης, η Επιτροπή ξεχώρισε το μυθιστόρημα της Ελένη Τασοπούλου, Αυτό που κρύβεται στα δέντρα (Εκδ. Καστανιώτη), το οποίο εστιάζει στις εφηβικές φιλίες με όλο το φορτίο των συναισθημάτων που μπορεί να προκαλούν. Η κοριτσίστικη ψυχολογία βρίσκεται στο επίκεντρο της λογοτεχνικής πλοκής και, από αυτή την άποψη, το βιβλίο μπορεί να συμβάλει συμβουλευτικά στη διαχείριση των προβλημάτων κυρίως των νεαρών αναγνωστριών αλλά και αναγνωστών.
Βιβλίο Γνώσεων για Παιδιά
Το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά απονέμεται "εξ ημισείας" στο βιβλίο του Φίλιππου Μανδηλαρά, Escape Book: Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, σε εικονογράφηση της Νίκης Λεωνίδου (εκδ. Παπαδόπουλος), και στο βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο, Άλκη Ζέη: Μάτια σαν γαλάζια θάλασσα, σε εικονογράφηση της Δήμητρας Μηλιώρη (εκδ. Μεταίχμιο).
Το πρώτο, το βιβλίο του Φίλιππου Μανδηλαρά, είναι ένα ευρηματικό και συνάμα ευφάνταστο βιβλίο γνώσεων για παιδιά, όπου ο συγγραφέας με ζωντάνια και πολύ χιούμορ αφηγείται την περιπέτεια της ανεύρεσης, της αποκατάστασης και της μελέτης του μηχανισμού των Αντικυθήρων που θεωρείται ο αρχαιότερος υπολογιστής του κόσμου. Ωστόσο, δεν πρόκειται για απλή παράθεση γνώσεων αλλά για ένα ταξίδι απόδρασης με αποστολή την ανακάλυψη ενός αρχαίου θησαυρού, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η ροή της αφήγησης διακόπτεται σκόπιμα και προχωρά με τη συμμετοχή του αναγνώστη/της αναγνώστριας που καλείται να λύσει γρίφους, να απαντήσει σε ερωτήσεις, να ακολουθήσει οδηγίες και να εφοδιαστεί με σχετικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Στο τέλος, οι αναγνώστες/αναγνώστριες μαθαίνουν όσα έχουν ανακαλύψει οι επιστήμονες για την κατασκευή και τη χρησιμότητά του, απαντούν στο ερώτημα γιατί ο μηχανισμός χαρακτηρίζεται υπολογιστής και εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έρευνας και θαυμασμού, αποκαλύπτοντας σημαντικές πληροφορίες για τις επιστημονικές γνώσεις της αρχαιότητας και το υψηλό επίπεδο της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση, εκτός από τον συνήθη ρόλο της, λειτουργεί στο συγκεκριμένο έργο ως απαραίτητος χάρτης πλοήγησης και κατανόησης του κειμένου.
Το δεύτερο, το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο, συνδυάζει την πολυτροπικότητα και την πολυφωνική αφήγηση με την πολυσημία του χρώματος και τα αναδεικνύει ως εργαλεία για την αισθητική και την ερμηνευτική πρόσληψη του περιεχομένου. Προσφέρει με τον τρόπο αυτό μια ολιστική εμπειρία στο αναγνωστικό κοινό και ένα διεπιστημονικό πλαίσιο που ενώνει βιογραφικά στοιχεία, ιστορικά γεγονότα και μυθοπλασία. Η Ντεκάστρο καταφέρνει να παρουσιάσει με αφηγηματική δύναμη και βαθιά συναισθηματική απήχηση τη βιογραφία της γνωστής και πολυβραβευμένης Άλκης Ζέη μέσα από τη διαφορετική ματιά για τη ζωή που είχε η ίδια η συγγραφέας και περνούσε με γοητευτικό τρόπο στα βιβλία της. Παράλληλα, μας μεταφέρει και τις απόψεις της Ζέη για το ρόλο της λογοτεχνίας ως μέσου διατήρησης της μνήμης και εκπαίδευσης της νεότητας, καθώς για τη συγγραφέα η τέχνη ήταν μέσο πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου. Στις σελίδες του βιβλίου, οι οποίες είναι ντυμένες με το διαβαθμισμένο από τα ποικίλα καιρικά φαινόμενα γαλάζιο χρώμα της θάλασσας, ξεδιπλώνονται στιγμές της δημόσιας και προσωπικής ζωής της. Η Ντεκάστρο, ενσωματώνοντας αποσπάσματα από τα έργα της Ζέη, ενισχύει τη διακειμενικότητα του έργου, ενώ η κύρια αφήγηση εμπλουτίζεται με μικρές ιστορικές αναδρομές και αναφορές στη λογοτεχνική παραγωγή της συγγραφέα, χωρίς ποτέ να χάνεται η σύνδεση του προσωπικού στοιχείου με το συλλογικό.
Στην ίδια κατηγορία προτάθηκε για βραβείο, αλλά μειοψήφησε, το βιβλίο της Λίτσας Τότσκα, Ο ουρανός μιλά ελληνικά: Οι αστερισμοί στην Ελληνική Μυθολογία, σε εικονογράφηση της Μαρίας Μανουρά (Εκδ. Ελληνοεκδοτική). Το έργο εξερευνά την ιστορία και την προέλευση των αστερισμών μέσα από τους μύθους, τις ιστορίες, την καθημερινότητα και τις θρησκευτικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων. Η γλώσσα της Τόσκα είναι προσιτή, αλλά ταυτόχρονα πλούσια και λυρική, συνδυάζοντας επιστημονική γνώση και μυθολογία μέσα από μια μαγευτική αφήγηση και μια ατμοσφαιρική εικονογράφηση, για να μας προσφέρει μια άρτια αισθητική αναγνωστική εμπειρία.
Διαβάστε Επίσης
