Φεστιβάλ Αθηνών: Τι θα δούμε στη φετινή γιορτή του καλοκαιριού

Την 1η Ιουνίου δίνεται το σήμα έναρξης του φετινού Φεστιβάλ στο Ηρώδειο –που κρατάει τον μουσικό χαρακτήρα, με μόνη εξαίρεση μια παράσταση χορού–, για να ακολουθήσει στις 5 του μήνα η έναρξη του θεατρικού και χορευτικού προγράμματος εκεί που χτυπάει η "καρδιά" του, στην Πειραιώς 260. Ο άξονας που διατρέχει τον φετινό προγραμματισμό, σύμφωνα με την καλλιτεχνική διευθύντρια Κατερίνα Ευαγγελάτου, είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η τέχνη μέσα σε έναν "κόσμο που φλέγεται"· έτσι, στις θεματικές των παραστάσεων ανιχνεύονται ζητήματα βίας, γήρατος και φθοράς, ταυτοτήτων –εθνικών και έμφυλων– καθώς και η σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη. Όπως παρατηρείται όλο και περισσότερο, η μυθοπλασία καταλαμβάνει μικρότερο μέρος του ρεπερτορίου και οι παραστάσεις βασίζονται στη λογοτεχνία και στις πρωτότυπες δραματουργίες, οι οποίες εμπνέονται και αντλούνται συχνά από τη σύγχρονη πραγματικότητα ή την Ιστορία.

Η Πειραιώς 260 παραμένει ο πυρήνας, όμως το Φεστιβάλ απλώνεται και στην πόλη, σε χώρους θεατρικούς, όπως το Παλλάς και το Σύγχρονο, αλλά και μη, όπως η Παλαιά Βουλή και το τρίπτυχο Νοσοκομείο Σωτηρία-Εθνική Βιβλιοθήκη-Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, που θα φιλοξενήσει την πλατφόρμα δράσεων και περφόρμανς σε συμπαραγωγή με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, "Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία", σε σκηνοθεσία του Νίκου Διαμαντή (5-7/7). Οι καλλιτέχνες που έρχονται στην Αθήνα είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα γνωστοί και οι περισσότεροι μετρούν πρόσφατες επισκέψεις, από τον συχνό επισκέπτη του φεστιβάλ, Κριστόφ Βαρλικόφσκι μέχρι πιο πρόσφατες γνωριμίες, όπως με τον Ούγγρο Κόρνελ Μούντρουτσο και τη Γαλλίδα βιετναμέζικης και αλγερινής καταγωγής Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν.

Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι ανοίγει το πρόγραμμα της Πειραιώς 260 με μια παράσταση που βασίζεται σε δύο βιβλία του νομπελίστα Νοτιοαφριακανού συγγραφέα, Τζ. Μ. Κουτσί, και διερευνά τη σχέση μεταξύ τέχνης και ζωής ("Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές", 5-7/6)· η Ενγκιγέν, δημιουργός ενός θεάτρου με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα που αφουγκράζεται τις μικροϊστορίες καθημερινών ανθρώπων, παρουσιάζει μια ιστορία για τη θεσμική και ενδοοικογενειακή βία ("Lacrima", 13-14/6)· ο Λιβανέζος Ραμπί Μρουέ θα μας αφηγηθεί μια πραγματική ιστορία πολιτικής διαφθοράς από την πατρίδα του ("Looking for a missing employee", 17-18/6)· η συναρπαστική βρετανική ομάδα Forced Entertainment επιστρέφει στην Αθήνα και στην Πειραιώς με μια παράσταση-σχόλιο πάνω στην επικοινωνία του ανθρώπινου πνεύματος με την τεχνολογία ("Signal to noise", 26-27/6)· η Γερμανίδα Σούζαν Κένεντι, που διακρίνεται για τη φουτουριστική αισθητική της, διερευνά θεμελιώδη ερωτήματα της ύπαρξης μέσα από το πρίσμα της ασθένειας ("Angela, a strange loop", 4-5/7)· o Κορνέλ Μούντρουτσο θίγει τις διαφορετικές προσεγγίσεις του βιώματος της εβραϊκότητας, με αφετηρία μια ουγγρική οικογένεια ("Parallax", 14-15/7). Τέλος, σε πρώτη εμφάνιση στην Ελλάδα, θα δούμε στο Παλλάς τον Αυστραλό Σάιμον Στόουν, ο οποίος μεταγράφει σε σύγχρονο πλαίσιο έργα της παγκόσμιας δραματουργίας: μόλις φέτος είδαμε τη "Γέρμα" του, σκηνοθετημένη από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, και τώρα θα υποδεχτούμε σε δική του σκηνοθεσία τη "Μήδεια" (9-11/7).

Ο ελληνικός προγραμματισμός συμπεριλαμβάνει καλλιτέχνες που βλέπουμε συχνά, γεγονός που επιτρέπει ένα σχόλιο για την αίσθηση επαναληψιμότητας που τείνει να δημιουργηθεί και τον περιορισμό της αισθητικής ταυτότητας του Φεστιβάλ. Συνολικά, οι παραστάσεις που προτείνουν οι Έλληνες καλλιτέχνες ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα και στη σκηνική γλώσσα που έχουν αναπτύξει, ενώ παράλληλα δίνουν μια μικρή ώθηση στην παραγωγή πρωτότυπης δραματουργίας. Νέο έργο υπογράφει και σκηνοθετεί η Βαλέρια Δημητριάδου ("Ενενήντα", 15-18/6), αγγίζοντας το θέμα του γήρατος, μοτίβο που απασχολεί εμφανώς πλέον το ελληνικό και παγκόσμιο θέατρο, ενώ η Νικαίτη Κοντούρη σκηνοθετεί σε πανελλήνια πρώτη το μονόλογο του Μιχάλη Αλμπάτη, "Κρυπτόγαμα", που στρέφεται στους ανθρώπους του περιθωρίου και εξετάζει την αγριότητα της ελληνικής επαρχίας (17-18/6). Ο Μάνος Καρατζογιάννης επιστρέφει σε ζητήματα ελληνικής Ιστορίας και σκηνοθετεί μια παράσταση-μαρτυρία για το Πολυτεχνείο ("50 χρόνια, μια νύχτα", 26-29/6). Θα δούμε επίσης την ελληνοβελγική συμπαραγωγή που ξεκίνησε το ταξίδι της από τη Θεσσαλονίκη, "Η αγαπημένη του κυρίου Λιν" του Φιλίπ Κλοντέλ, όπου ο Βέλγος Γκι Κασίερς σκηνοθετεί τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη (21-26/6).

Το Grape, o θεσμός εξωστρέφειας του Φεστιβάλ που φροντίζει για την προβολή των ελληνικών παραγωγών σε επιμελητές και διοργανωτές φεστιβάλ του εξωτερικού συνεχίζεται και φέτος: ο Ευθύμης Φιλίππου και η Αγγελική Παπούλια συνσκηνοθετούν το έργο του πρώτου "Ετυμολογίες", που διερευνά ζητήματα Ιστορίας, γλώσσας και εθνικής ταυτότητας (Παλαιά Βουλή, 18-22/7)· ο Ανέστης Αζάς εμπνέεται από το μύθο των αριστοφανικών "Ορνίθων" και συνυπογράφει με τους Γεράσιμο Μπέκα και Μιχάλη Πητίδη τα "Σκυλιά", μια αλληγορία εμπνευσμένη από το πρόσφατο γεγονός της κακοποίησης του σκύλου στην Αράχοβα (19-21/7)· η Αργυρώ Χιώτη θα παρουσιάσει το "Αναψυκτήριο", μια πολυφωνική περφόρμανς βασισμένη σε μεταφυσικές ιστορίες και θρύλους (23-25/7), ενώ τις ίδιες μέρες η Γιολάντα Μαρκοπούλου επιστρέφει με την πολυπολιτισμική ομάδα Station Athens και παρουσιάζουν το "Σφάλμα σύνδεσης", μια υβριδική παράσταση για την επίδραση της τεχνολογίας στις οικογενειακές σχέσεις των προσφύγων. Ακόμη, στο ελληνικό πρόγραμμα εντάσσονται τρεις επαναλήψεις, οι περσινές παραγωγές "Taverna Miresia" του Μάριο Μπανούσι (24-25/7) και "Τραγούδια του ελληνικού λαού - Drag ορατόριο" των Bijoux de Kant/Γιάννη Σκουρλέτη (15-18/6), αλλά και η πολυπαιγμένη παράσταση της Ζωής Χατζηαντωνίου για την περίπτωση της βασίλισσας Αμαλίας, "Amalia melancholia, η βασίλισσα των φοινίκων" (Σύγχρονο Θέατρο, 20-22/7).

Σημαντική είναι η παρουσία των παραστάσεων χορού, με καλλιτέχνες από κάθε γωνιά του πλανήτη: τη Φλαμανδή Άν Τερέζα Ντε Κέερσμακερ (25/6) στη μοναδική παράσταση χορού του Ηρωδείου, τον καλλιτέχνη από την Μπουρκίνα Φάσο Σερζ Εμέ Κουλιμπαλί (12-13/6), τον Καταλανό Ροζέρ Μπερνάτ (28-30/6), την Αργεντίνα Ασελέν Παρολίν, σε πρώτη εμφάνιση στην Ελλάδα (29-30/6), τον Γιάννη Μανταφούνη από τη θέση του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή της Dresden Frankfurt Dance Company (5-6/6), καθώς και τους "δικούς μας" Αναστασία Βαλσαμάκη (5-7/6), Τζένη Αργυρίου (3-4/7), Ηλία Χατζηγεωργίου (9-11/7), Χαρά Κότσαλη (19-21/7), Κατερίνα Ανδρέου (23-25/7), Ερμίρα Γκόρο (9-11/7), Kat Válastur (13-14/7). Ό,τι κι αν σημαίνει για τη δημοφιλία της χορευτικής γλώσσας ή για ενδεχόμενες ευκολίες που παρέχουν οι παραστάσεις χορού σε επίπεδο προγραμματισμού, η παρουσία τους αποτελεί σημείο που αξίζει διερεύνησης.

Ενδιαφέρον προδιαγράφεται το πρόγραμμα της Επιδαύρου, όπου μετράμε δύο διεθνείς παρουσίες: η έναρξη γίνεται με την κατά Τιμοφέι Κουλιάμπιν "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" σε συνεργασία με Έλληνες ηθοποιούς (5-6/7), ενώ από την Comédie Française και τον Τιάγκο Ροντρίγκεζ θα δούμε μια διασκευή της ευριπίδειας "Εκάβης", όπου ο αρχαίος μύθος θα συμπορευτεί με μια σύγχρονη ιστορία ("Not Hecuba", 26-27/7). Το Εθνικό κατοχυρώνει μια σημαντική συνεργασία, την πρώτη του με τον Θόδωρο Τερζόπουλο, που θα μας δώσει τη δική του εκδοχή της "Ορέστειας" του Αισχύλου (12-13/7), ενώ τραγωδία ανεβάζει και στη δεύτερη παραγωγή του, με τις "Βάκχες" του Θάνου Παπακωνσταντίνου, σκηνοθέτη με ευδιάκριτη –επίσης τελετουργικής αισθητικής– υπογραφή (2-3/8). Αριστοφανική κωμωδία θα δούμε από τον Γιάννη Κακλέα και το ΚΘΒΕ, και συγκεκριμένα τον "Πλούτο", με ένα θίασο στον οποίο συμπεριλαμβάνεται η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου (19-20/7), αλλά και από τον Άρη Μπινιάρη με τους "Όρνιθες" (9-10/8). Μοναδική γυναικεία σκηνοθετική παρουσία αυτή της Μαριάννας Κάλμπαρη με τις "Ικέτιδες" του Αισχύλου, που κλείνουν το πρόγραμμα της Επιδαύρου (23-24/8).

Στη Μικρή Επίδαυρο συνεχίζεται συρρικνωμένο το πρόγραμμα των Contemporary Ancients (5-6/7), με δύο μονολόγους σε μία σπονδυλωτή παράσταση: ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης εμπνέεται από την "Εκάβη" το "Εγώ, μια δούλα", το οποίο σκηνοθετεί ο Νίκος Χατζόπουλος και ερμηνεύει η Φιλαρέτη Κομνηνού, ενώ η Βίβιαν Στεργίου γράφει το "Ιφιγένεια / Βορά" με αφορμή την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι", σε σκηνοθεσία της Αικατερίνης Παπαγεωργίου και ερμηνεία της Ελίζας Σκολίδη.