Χαρές, λύπες, εκπλήξεις, αλλά και διλήμματα γεννά το θέατρο και ο Νίκος Καμτσής. Συνεχίζει στο θεατρικό στίβο με παραστάσεις για ενήλικες και παιδιά στο θέατρο Τόπος Αλλού.
Aπό τους «Συντρόφους» του Στρίντμπεργκ πήγατε στους «Καλοπροαίρετους θεατρίνους» του Μαριβό. Μέσα από τα έργα μπορείς να διασχίσεις το χρόνο;
Η περιπέτεια του ανεβάσματος ενός έργου είναι έτσι και αλλιώς ένα ταξίδι στον χρόνο. Στον χρόνο του συγγραφέα, στον χρόνο του έργου αλλά και στον παρόντα δικό σου χρόνο. Ο συνδυασμός μέσα από την σκηνική δράση και δραστηριότητα (εξωτερική και συγκινησιακή/ συναισθηματική) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα της δουλειάς μας. Σε ένα κλασικό έργο αυτό το γεγονός πολλαπλασιάζει την δύναμη του σχεδόν στο άπειρο γιατί έχουμε και όλο τον χρόνο που έχει περάσει από το τότε που γράφτηκε μέχρι σήμερα και που περιέχει όλες τις απόπειρες ανεβάσματος του από τους ανθρώπους του θεάτρου. Οι «Σύντροφοι» του Στρίντμπεργκ γράφτηκαν το 1886 από ένα Σουηδό, αλλά διαδραματίζονται στο Παρίσι και ανέβηκαν πρόσφατα από μας στην Αθήνα του 2016.
Στους «Καλοπροαίρετους θεατρίνους» έχουμε τον χρόνο που ο Μαριβό έγραψε το έργο, έχουμε όμως και τον χρόνο του έργου που οι υπηρέτες παρουσιάζουν στους αφέντες τους. Στην περίπτωση της κωμωδίας του Μαριβό ο χρόνος «απενοχοποιείται» λόγω της χρονικής απόστασης που μας χωρίζει από την μετά Μολιέρου εποχή. Εδώ, η απαίτηση να υπάρξει περισσότερο ο δικός μας, τωρινός χρόνος είναι μεγαλύτερος. Ο κοινός τόπος όλων αυτών των κύκλων και των διαδρομών που κάνουμε στο χρόνο, είναι γεμάτος και φορτισμένος από άπειρα σημεία και ερεθίσματα. Η γοητεία αυτού του ταξιδιού στις εποχές, συμπεριφορές, σχέσεις , συγκρούσεις κλπ. είναι τεράστια. Κάπου σ’ αυτόν τον κοινό τόπο βρίσκουμε την πεμπτουσία του ανθρώπου.
Πρόσφατα, συναντήσατε και πιθανότατα θα ξανά συναντήσετε θεατρικά, δυο μεγάλες προσωπικότητες, τον Νίτσε και τον Βάγκνερ. Ποια ερωτήματα γεννήθηκαν μέσα από αυτή τη συνάντηση;
Ξεκινάω κατ΄ αρχάς από το γεγονός ότι δεν με ενδιέφεραν οι βιογραφίες τους, ούτε και η θυελλώδης ζωή που ζήσανε, η περιπέτεια τους στα γράμματα και στις τέχνες. Παρ’ όλο ότι οι ιστορικοί και κοινωνιολόγοι λένε ευθαρσώς ότι χωρίς τον Νίτσε (μαζί με τον Μαρξ και τον Φρόυντ) ο κόσμος μας θα ήταν διαφορετικός. Στην παράσταση μ΄ ενδιέφερε περισσότερο ο φασισμός και ο ναζισμός. Μια ιδεολογία που εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο και την φιλοσοφία του υπερανθρώπου του Νίτσε και την ρομαντική (για πολλούς υπερφίαλη) μουσική του Βάγκνερ. Ο φιλόσοφος Νίτσε άλλαξε τον κόσμο με την φιλοσοφία του. Αλλά ο υπεράνθρωπος του αποδείχθηκε ευάλωτος αφού τροφοδότησε όλο το Χιτλερικό όραμα περί Αρίας φυλής και φυλετικής διαφοράς από άλλες ράτσες. Άλλο λέει ο Νίτσε για τον υπεράνθρωπο και άλλο η χιτλερική παραχάραξη του.
Ο συνθέτης Βάγκνερ, αν και συναγελάστηκε τον Μπακούνιν, αν και επικαλείται την επανάσταση μέσα από τους Γερμανικούς μύθους που αναβίωσε στις όπερες του, δεν μπορεί να κρύψει το γεγονός ότι με τα ρομαντικά και πληθωρικά μουσικά έργα του συνόδευσε τις φιέστες και τους φασιστικούς θριάμβους της Χιτλερικής Γερμανίας. Ο φασισμός εκμεταλλεύτηκε το έργο και τον δύο για να ντύσει με μια ιδεολογία τις κτηνωδίες του και να ανεβάσει το ηθικό των μαζών και να τον ακολουθήσουν τυφλά. Το έργο τους φώτισε, ερήμην τους το παραδέχομαι, την τύφλωση των λαών ώστε να ακολουθήσουν τον φασισμό στις εγκληματικές κατά της ανθρωπότητας τακτικές του. Στην παράσταση «Νίτσε-Βάγκνερ» ο σκοπός είναι ο θεατής να δώσει μια απάντηση με αφορμή τα ερωτήματα που θέτει η σκηνή. Μια απάντηση για τον εαυτό του και ας μην είναι οριστική. Μια απάντηση με την στάση, τα πιστεύω και τις πράξεις του.
Τι είναι για εσάς πολιτικό θέατρο;
Είναι να έχεις τις κεραίες σου ανοιχτές και ευαίσθητες ώστε να πιάνεις τα μηνύματα της εποχής και να παίρνεις θέση για την λύση τους. Είναι να προτείνεις λύσεις και να βρίσκεις δρόμους προς την ευτυχία. Γιατί η τέχνη αυτό το σκοπό έχει^ κανένας δεν το διατύπωσε καλύτερα από τον Αριστοτέλη. Η τέχνη πρέπει να σε φέρει πιο κοντά στην λύτρωση και στην ευτυχία. Είτε σε συγκινεί και σε κάνει να κλαις είτε σε κάνει να γελάς. Από τις πιο φτηνές μορφές της μέχρι τις πιο σπουδαίες, από τα χυδαία θεάματα του Δελφινάριου μέχρι τις μεγάλες παραστάσεις αυτό επιδιώκουν. Άσχετα αν τα πρώτα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα και μάλλον εξαθλιώνουν. Όταν κάποιος λέει «πήγαμε λίγο να γελάσει το χειλάκι μας» μια ευτυχία κυνηγάει.
Η ευτυχία είναι κάτι το υποκειμενικό και όλοι μας έχουμε η διεκδικούμε την ευτυχία που μας αξίζει. Υπό αυτήν την έννοια-και ίσως ακουστεί περίεργα- πολιτικό θέατρο είναι τόσο το Νίτσε Βάγκνερ που πριν λίγες μέρες αποχαιρετίσαμε, όσο και η κωμωδία του Μαριβώ οι «Καλοπροαίρετοι θεατρίνοι» που δουλεύουμε τώρα. Μπορεί να γελάμε και να τραγουδάμε στους Καλοπροαίρετους...αλλά το γέλιο μας βγαίνει γιατί την πολιτική ταξική διαφορά υπηρετών και των αφεντικών τους, την εκμετάλλευση και καταπίεση την αντιμετωπίζουμε από την ιδιαίτερη οπτική της κωμωδίας. Αλλά αν σκεφτεί κανείς ότι αυτοί οι υπηρέτες κάνουν θέατρο για να διασκεδάσουν τους αφέντες τους ότι παράγουν υπεράξια την οποία διαχειρίζονται και απολαμβάνουν οι αφέντες τους η κωμωδία γίνεται αμέσως πολιτική.
Παράλληλα, συνεχίζεται να επενδύεται στο θέατρο για παιδιά, είναι ακτιβισμός, ανάγκη, υποχρέωση;
Το θέατρο για παιδιά μετά από 32 χρονιά είναι μέσα στο γονίδιο μου θα έλεγα. Με κάνει να λέω μεγάλα, άπιαστα και τερατώδη παραμύθια (ψέματα!) και να τα πιστεύω. Εκεί καλώ και τους ηθοποιούς μου και τους θεατές (μικρούς και μεγάλους) να τα πιστέψουν και αυτοί και έτσι να πορευτούμε για λίγο μέσα στη σκοτεινή αίθουσα και τη σκηνή του Αερόπλοιου και του Τόπος Αλλού. Το θέατρο για παιδιά είναι ανάγκη και για μένα και για τα παιδιά. Οι μεγάλοι, γονείς και εκπαιδευτικοί, δεν το καταλαβαίνουν και το αντιμετωπίζουν σαν διασκέδαση «για να ξεσκάσουν λίγο τα παιδιά». δεν είναι όμως έτσι. Τα παιδιά μέσα από το θέατρο μέσα από το παραμύθι γνωρίζουν τον κόσμο, τις σχέσεις και τις συγκρούσεις του αλλά, και αυτό είναι το πιο σημαντικό, μέσα από τον κεντρικό ήρωα και τα κατορθώματα του τους δημιουργείται η ανάγκη να αλλάξουν τον κόσμο. Αναγνωρίζουν τον «κακό» και τον αντιμετωπίζουν, τους δημιουργείται η ανάγκη να πάρουν θέση και να διορθώσουν την αδικία.
Έτσι λοιπόν στα παιδιά δημιουργούνται οι βασικές αρχές, τα βασικά κοινωνικά αισθήματα τι είναι δίκαιο, και τι άδικο, τι είναι καλό και τι κακό, τι πρέπει να γίνει και τι να αποφευχθεί, ποιόν συμπαθώ και ποιόν αντιπαθώ και γιατί. Στον καιρό αυτής της άδικης κρίσης που τα παιδιά δεν την καταλαβαίνουν αλλά την αισθάνονται βαθιά, η τέχνη και η ενασχόληση με αυτό που λέγεται ψυχαγωγία (αγωγή ψυχής) αξιολογούνται από τους μεγάλους σαν 15ο θέμα σε προτεραιότητα. Πιστεύω ότι φαινόμενα όπως ναρκωτικά, χουλιγκανισμός, βία κάθε μορφής, bullying στα σχολεία και πολλά άλλα, θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Γιατί τα παιδιά για να αντιμετωπίσουν τέτοια φαινόμενα δεν τους αρκεί μόνο να τους υπενθυμίζει κάποιος ότι είναι κακά πράγματα αυτά η να βλέπουν κάθε μέρα μια μίζερη αφίσα στο σχολείο τους.
Τους χρειάζονται ψυχολογικά αντισώματα, αντιστάσεις οργανικές και όχι νουθεσίες. Κάνεις δεν θα πει ότι η βία η τα ναρκωτικά είναι καλό πράγμα. Παρ΄ όλα αυτά πολλά παιδιά καταφεύγουν σ΄ αυτά και σε άλλα πολλά. Ο άνθρωπος είναι ένα ον πάθους. Αυτό το πάθος πρέπει κάπου να διοχετευτεί. Η κοινωνία και οι θεσμοί της (σχολείο, οικογένεια) πρέπει να δίνει τέτοιες διεξόδους στα μέλη της και κυρίως στα νεαρά μέλη της. Διαφορετικά το άτομο θα βρει αυτήν την διέξοδο να διοχετεύσει το πάθος του μόνο του και τις περισσότερες φορές τυχαία. Και τις περισσότερες φορές δεν θα είναι για καλό. Το θέατρο και η τέχνη γενικά για παιδιά είναι αναγκαία τροφή. Πρέπει να τους δοθεί στην καλύτερη της ποιότητα διαφορετικά η ανάπτυξη θα είναι καχεκτική και οι προσωπικότητες ατροφικές και άρρωστες.
Περισσότερες πληροφορίες
Καλοπροαίρετοι θεατρίνοι
Οι υπηρέτες αφήνουν όλες τις δουλειές και καταπιάνονται με το ανέβασμα ενός έργου επ’ ευκαιρία των γάμων των αφεντάδων τους
