Ο Γιάννης Κακλέας και η ομάδα Citizens Kane δρουν σε ώρα κοινής ανησυχίας και μας καλούν σε μια θεατρική αγρυπνία. Στο Χώρο Η΄ της Πειραιώς 260 (8-9/7) επιχειρούν μια μεταμεσονύχτια περιπλάνηση στο σύμπαν της Βρετανίδας αυτόχειρα συγγραφέως Σάρα Κέιν, με δράσεις και με την παρουσίαση του έργου της «Ψύχωση 4:48». Από τη Μαρία Κρύου
Η έννοια του παίζω μετατράπηκε σε βίωμα στον 24ωρο Μπέκετ πριν από τρία χρόνια, στο Φεστιβάλ Αθηνών. Το ίδιο αναζητάς και τώρα; Πιστεύω ότι το φεστιβάλ είναι ένας χώρος στον οποίο μπορούν να συμβούν δράσεις ειδικά προσαρμοσμένες ώστε να δημιουργήσουν μια ιδιαίτερη εμπειρία στον θεατή. Και, η καινούργια θεατρική πρόταση «Ψύχωση 4.48-Κοίταξέ με» είναι μια εμπειρία, δημιουργεί έναν τρόπο επικοινωνίας που μόνο μέσα σε ένα φεστιβάλ μπορεί να συμβεί.
Τι ώρα ξεκινά η παράσταση και πώς εξελίσσεται;
Ξεκινάει στις 12 τα μεσάνυχτα με δράσεις που έχουν σχέση με τον κόσμο τής Σάρα Κέιν που ερευνούν, που αφηγούνται σε ώρα κοινής ανησυχίας. Μέχρι να ξεκινήσει η παράσταση πειραματιζόμαστε πάνω σε δράσεις που δεν έχουν σχέση με το κείμενο της «Ψύχωσης». Εκείνη, αρχίζει να παίζεται στις 4.48 π.μ., απόλυτα δομημένη και σκηνοθετημένη, και διαρκεί έως τις 8 π.μ. Ξεκινάμε με δεκαέξι ηθοποιούς, μετά γίνονται είκοσι και έχουμε μαζί μας και μια ομάδα τριάντα εθελοντών που βοηθούν στην εξέλιξη της περφόρμανς. Οι θεατές θα μπορούν να κινούνται στο χώρο ακόμα και να κοιμηθούν μέχρι τις 3.30 μ.μ. καθώς θα υπάρχουν μαξιλάρια και υπνόσακοι.
Το «Ψύχωση 4:48», όπως και άλλα έργα της Κέιν, είναι από τα συγκλονιστικότερα κείμενα του young theatre που τάραξαν τα νερά του θεάτρου τη δεκαετία του ’90. Θα έλεγες ότι πρότεινε έναν προηγμένο για την εποχή της ρεαλισμό;
Βέβαια, με έναν τρόπο ιδιαιτέρως αντι-θεατρικό. Την Κέιν την παρομοιάζω με τον Πέτερ Χάντκε^ έχει μια ποιητική φλέβα μοναδική. Δεν ήταν μια διπολική κοπέλα που έγραφε ημερομηνιακά τις εμπειρίες της. Είναι ένα ποιητικό πλάσμα που χανόταν στους λαβύρινθους του μυαλού του και με απόλυτη διαύγεια κατέγραφε τις εμπειρίες του. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 28 ετών και με τα κείμενά της έδωσε μια ώθηση βαθιάς φιλοσοφικής γραφής που εκφράζει μια απόλυτη θέση για τον κόσμο. Η κριτική που κάνει στην κοινωνία είναι πολύ βαθιά. Θέλει γενναιότητα για να μπορέσεις να εκφράσεις αυτά τα ακραία συναισθήματα. Θέλει μια καθαρότητα για να μπορέσεις να δεις ότι πέρα από αυτό που μπορεί να ονομάζουμε ψύχωση υπάρχει μια βαθιά ανησυχία ποιητικής γραφής για την ύπαρξη.
Σκηνικά δημιουργείτε μια εμπόλεμη ζώνη, ένα πεδίο ψυχώσεων;
Φαντάσου κάτι απλό: μια νύχτα σε μια μητρόπολη κάποια κοπέλα αγρυπνά, μια άλλη θρηνεί, ενώ στην άλλη πλευρά της πόλης κάποια άλλη παθαίνει εμμονή και μια τρίτη χορεύει ξέφρενα… Σε μια τέτοια πόλη που κυριεύεται από τη νεύρωση, από την αγρύπνια, από την ένταση κι από τις επιθυμίες που δεν πραγματοποιήθηκαν συμβαίνουν οι δράσεις με κάποιους τρόπους και με οδηγό σκηνές από άλλα έργα της Κέιν, κείμενα και αυτοσχεδιασμούς από τα παιδιά. Η ίδια η Κέιν αρκετά βραδιά ξαγρυπνούσε και, όπως έλεγε, ξυπνούσε την ώρα της διαύγειας που μπορούσε να δει και να εκφράσει τον αληθινό της εαυτό. Τα βαθιά ερωτήματα που θέτει είναι ερωτήματα που βάζουμε κι εμείς στην παράσταση για να δούμε σε πόσα διαφέρουμε και σε πόσα μοιάζουμε μ’ αυτή την προσωπικότητα. Δεν την αντιμετωπίζουμε ως σχιζοφρενή. Είναι μια θεατρική συγγραφέας που βιώνει το προσωπικό της δράμα, την ψύχωση, και ταυτόχρονα όλα αυτά τα εξυψώνει σ’ ένα σημείο που αγγίζει το συλλογικό υποσυνείδητο. Για να μπορέσουμε να αναφερθούμε σ’ αυτό πρέπει να μπορούμε να υπάρξουμε μέσα του. Η έννοια της ψύχωσης μας αφορά απόλυτα, είναι παρούσα, οι νύχτες είναι δύσκολες, οι σχέσεις και οι ερωτικές επιθυμίες καταπιέζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Ερευνώντας τον κόσμο της αισθάνθηκες να μπαίνεις σε ένα σκοτεινό τόπο;
Με γοήτευσε η άβυσσός της καθώς έχει να κάνει με μια ποιητική εμπειρία. Μας αρέσει να βλέπουμε τους συγγραφείς από την εύκολή τους πλευρά. Συνηθίζουμε να λέμε καταπληκτικός ο Μπέκετ, καλή η Σάρα Κέιν, ευφυής ο Αριστοφάνης... Όταν όμως εισχωρείς στον κόσμο τους, η εικόνα αλλάζει. Η Σάρα Κέιν, για παράδειγμα, δίνει μια βαθιά, ευαίσθητη μαρτυρία για έναν κόσμο σκληρό, βίαιο, σκοτεινό, απάνθρωπο και λέει στους θεατές και στους επικριτές της κάτι τρομακτικά σοκαριστικό: «Σας τρομάζει και σας δημιουργεί απέχθεια η βία που εγώ δημιουργώ στη σκηνή, ενώ η βία στη ζωή σας αφήνει αδιάφορους». Η Κέιν προχώρησε το θέατρο ως γραφή και ως αναπαράσταση. Στα τελευταία της έργα είναι ακόμα πιο πειραματική. Δεν αναφέρει ήρωες ή τόπους^ αφήνει τη θεατρική πρόβα να αναπτύξει το κείμενο. Η «Ψύχωση 4.48» –το κύκνειο άσμα της– έχει να κάνει με το άνοιγμα στο ασυνείδητο, στο σεξουαλισμό αλλά και στη σωματική αυτοκαταστροφή. Τώρα που η περίπτωση Κέιν φεύγει από τη μόδα αποκαλύπτεται στην ολότητά της.
Τι σε δυσκόλεψε πραγματικά και τι προσπάθησες να αποφύγεις;
Το να αντιμετωπίζεις τη σκοτεινή σου πλευρά είναι πάντα αναζωογονητικό. Προσπάθησα ωστόσο να μην πέσω στην παγίδα της αυτοψυχανάλυσης. Μοίρασα τις εικοσιτέσσερις εικόνες της ψύχωσης στους ηθοποιούς για να δούμε περιπτώσεις διαφορετικών ανθρώπων σε αυτήν τη συγκεκριμένη κρίσιμη ώρα. Η παράσταση δεν είναι ενδοσκοπική^ καταγραφεί ένα ατομικό και κοινωνικό συμβάν.
Με την ομάδα Θέαμα γράψατε ιστορία στον Τεχνοχώρο για είκοσι δύο χρόνια. Οι Citizens Kane είναι μια επιστροφή στη λογική της ομάδας;
Η ομάδα αυτή προέκυψε από τις θεατρικές συναντήσεις που είχα κατά τη διάρκεια του περασμένου χειμώνα με νέους ηθοποιούς στο θέατρο Γκλόρια. Ήταν μια μαγική διαδικασία τα δωρεάν μαθήματα σε νέους ηθοποιούς. Δημιουργήσαμε μια επαφή διαπροσωπική, ιδιαιτέρως βαθιά. Είχα ανάγκη να ξαναβρεθώ με μια ομάδα και τώρα όλο αυτό θα συνεχιστεί στο «Gazarte» με τη δημιουργία ενός θεάτρου έρευνας παράλληλα με τις άλλες μου δουλειές. Επενδύω σε μία αληθινή σχέση, η οποία αγγίζει τα όρια του θεάτρου γενικά. Η ομάδα αυτή δημιουργήθηκε έτσι απλά, για να αποδείξει πως όταν οι άνθρωποι συναντιούνται αληθινά μπορούν να συνυπάρξουν και να δημιουργήσουν τέχνη.
Πιστεύεις πως το μέλλον του θεάτρου βρίσκεται στις ομάδες;
Το μέλλον του θεάτρου, κατά τη γνώμη μου, έχει να κάνει με τη συνεργασία, με ένα νέο μοντέλο αυτοδιαχείρισης των πραγμάτων για να μπορέσουμε να υπάρξουμε σε ένα σκληρό καπιταλιστικό τοπίο που το μόνο που θέλει είναι το κέρδος. Εμείς όμως δεν είμαστε άλογα κούρσας για να τα φέρνουμε σ’ αυτούς που ποντάρουν πάνω μας. Ξαναγυρίζω στη λογική της ομάδας οργανωμένα επίσης επειδή πιστεύω ότι αυτός είναι ο μόνος δρόμος λογικής θεατρικής δημιουργίας. Κάνοντας μια αναδρομή στην προηγούμενη εμπειρία ελπίζω να κρατήσουμε τα σημαντικά, να μη γίνουν τα ίδια λάθη και να μην πέσουμε στην εσωστρέφεια, γιατί οι καιροί γίνονται όλο και πιο άγριοι και χτυπάνε τη δημιουργία.
Τι άλλο ετοιμάζεις για την επόμενη θεατρική σεζόν;
Παράλληλα με την ομάδα θα έχω και θεατρική δράση προτείνοντας, όσο μπορώ, έργα ρεπερτορίου με παραστάσεις και με ηθοποιούς που πρέπει να παίξουν μεγάλους ρόλους. Θα κάνω λοιπόν δυο σαιξπηρικά έργα, τον «Άμλετ» με τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και «Το ημέρωμα της στρίγκλας» με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο και τη Μαρία Ναυπλιώτου στο Βρετάνια. Καταλαβαίνεις σε τι φάση είμαι καθώς ταυτόχρονα κάνω τον «Σιρανό ντε Μπερζεράκ» με τον Χαραλαμπόπουλο και τη Δήμητρα Ματσούκα που βρίσκεται σε καλοκαιρινή περιοδεία.
Περισσότερες πληροφορίες
Ψύχωση 4:48-Κοίταξέ με
Η παράσταση-περφόρμανς ξεκινά τα μεσάνυχτα με δράσεις που μας εισάγουν στον κόσμο της Βρετανίδας αυτόχειρα συγγραφέως. Στους θεατές προσφέρεται τσάι, φαγητό και υπνόσακοι. Στις 4.48 π.μ. ξεκινά η παράσταση του τελευταίου έργου της Κέιν, «Ψύχωση 4:48»
