Τι δουλειά έχει ένα Comotirio στην Πλατεία Ομονοίας;

"Πνιγόμαστε!" προειδοποιεί το Comotirio με το νέο του αφυπνιστικό πρότζεκτ "TAPETAS / ΤΑΠΗΤΑΣ", που μας υπενθυμίζει ότι η επερχόμενη υδάτινη οικολογική καταστροφή δυστυχώς πλησιάζει και ένα από τα πρώτα της θύματα θα είναι η Αττική: εδώ και καιρό γνωρίζουμε ότι τα συνολικά υδατικά αποθέματα που τροφοδοτούν το λεκανοπέδιο καλύπτουν μόνο τα επόμενα τέσσερα χρόνια, όμως δεν φαίνεται να έχουμε πάρει την κατάσταση στα σοβαρά. 

Η Νάιρα Στεργίου και η Εριφύλη Βενέρη μάς καλούν να κατανοήσουμε τους επερχόμενους κινδύνους της λειψυδρίας και να "ο-μονοιάσουμε" επιτέλους με τη φύση, παρακολουθώντας με ένα ακόμα πρωτότυπο και τρομερά ιντριγκαδόρικο καλλιτεχνικό εγχείρημα (δεν θα περιμέναμε κάτι λιγότερο από το Comotirio). Το "TAPETAS / ΤΑΠΗΤΑΣ" αποτελείται από δύο live act περφόρμανς που θα λάβουν χώρα στην Πλατεία Ομονοίας και, παρότι έχουν ως αφετηρία την οικολογική κρίση, δεν περιορίζονται μόνο σε αυτή: οι (μάλλον) αποτυχημένες απόπειρες αισθητικής ανάπλασης της Ομόνοιας, η κομμωτική και η σχέση της με την τέχνη του αργαλειού, μυθολογικές μορφές που σχετίζονται με το νερό, στερεότυπα για το γυναικείο βίωμα, είναι στοιχεία που διαπλέκονται στις περφόρμανς.

Οι "PEKTRIES / TAPETAS EDITION των Στεργίου και Βενέρη (Comotirio) εστιάζουν στις πανάρχαιες καλλιτεχνικές πρακτικές του αργαλειού και της κομμωτικής. Ένα μεγάλο υφαντό από ανθρώπινα μαλλιά που λειτουργεί σαν φίλτρο για τη συλλογή πετρελαίων από το νερό, θα παραχθεί σε ειδικά πατενταρισμένο αργαλειό πλέξης. Από την άλλη, το "BETWEEN A ROCK AND A HARD PLACE" των Εύα Γιαννακοπούλου και Μαρία Νικηφοράκη επικεντρώνεται στις δευτερεύουσες γυναικείες θεότητες των υδάτων. Δύο τέτοιες υβριδικές μορφές θα εμφανιστούν εισερχόμενες σε γλυπτό-βάρκα, σχολιάζοντας με μια άρια τα στερεότυπα που περιβάλλουν το γυναικείο βίωμα και το βιολογικό ταξίδι του σώματος.

Η περφόρμανς "TAPETAS / ΤΑΠΗΤΑΣ" θα παρουσιαστεί για μία μόνο μέρα, την Παρασκευή 6 Ιουνίου, 8.30-10.30 μ.μ. στην πλατεία. Λίγο πριν δούμε την ιδιότυπη εικαστική κατάληψη στο ιστορικό αθηναϊκό τοπόσημο, μιλήσαμε με τις επιμελήτριες Νάιρα και Εριφύλη για όλα όσα ενέπνευσαν το "TAPETAS / ΤΑΠΗΤΑΣ".

Ως Comotirio, πάντα ενεργοποιείτε ιδιαίτερους χώρους παίζοντας με την έννοια του "παράξενου". Πέρυσι μπήκατε στο κλειστό γήπεδο του Παναθηναϊκού, ενώ πρότζεκτ σας έχουν παρουσιαστεί και στη Βιοτεχνία Σημαιών "Σημαιοστολιστική", σε ιστορικές αθηναϊκές στοές, ανθοπωλεία, κάστρα, pet shops… και τώρα στην Πλατεία Ομονοίας. Από που πηγάζει αυτή η τάση πειραματισμού και καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα σε ασυνήθιστους χώρους;

Η πρώτη μας εικαστική "ενεργοποίηση" ήταν η ρημαγμένη Βίλα Ιόλα το 2019. Και ουσιαστικά αποτέλεσε το βάπτισμα του πυρός καθώς ακόμα χτίζαμε τη συνεργασία μας, άψητες, απροετοίμαστες, ρομαντικές και -ναι- λίγο άσχετες: κληθήκαμε να διαχειριστούμε το ελληνικό γραφειοκρατικό χάος της δημοτικής αρχής, το σοκ της καταστροφής και του μίσους προς τον Ιόλα. Έναν μήνα πριν τα εγκαίνια δεν είχε ακόμα, μετά από μήνες συζητήσεων, εγκριθεί η έκθεση από το δημοτικό συμβούλιο. Καταλαβαίνετε το άγχος. Η έκθεση έγινε, πήγε τέλεια και μας αποκάλυψε έναν σχεδόν μαζοχισμό που κρύβουμε και οι δύο. Μας αρέσει αυτή η ένταση, η αβεβαιότητα, η πρόκληση. Έχει ένα hype το πώς να διαχειριστείς τη σύγχυση και το επικοινωνιακό αλαλούμ, το ρίσκο που έχει η απόσταση από την ιδέα μέχρι την τελική εκτέλεση όταν εμπλέκεσαι με σημεία και ανθρώπους που δεν είναι του εικαστικού χώρου. Η επόμενη λοιπόν απόφαση ήταν η θρυλική Rebound την ίδια χρονιά -άλλες δυσκολίες εκεί. Μετά από αυτό ήταν για μας μονόδρομος, comotries επί τω έργω…

Το 2020 ακολούθησε το "The Love Boat" με τα απορριμματοφόρα του Δήμου Αθηναίων να μπαινοβγαίνουν στα εγκαίνια με έντονη εσάνς σκουπιδιού, το 2024 ο Παναθηναϊκός (να πούμε εδώ ότι η μία είναι Ολυμπιακός) με εννέα συναπτούς μήνες συνεννοήσεων με τη διοίκηση και ένα επικό άδειασμα είκοσι μέρες πριν τα εγκαίνια χωρίς επεξηγήσεις και χωρίς να απαντούν τα τηλέφωνα. Τελικά η έκθεση, κρατώντας όλες τις αναφορές γύρω από το τοπόσημο και την ιστορία του, αναπροσαρμόστηκε μορφικά ώστε να γίνει στο AK38, ένα studio & gallery space πίσω από το γήπεδο. Υπάρχουν και τέτοιου είδους απρόβλεπτα στον τρόπο με τον οποίο δουλεύουμε.

Το ίδιο το background μας συνδέει τη studio-based πρακτική με την τέχνη στο δημόσιο χώρο, την τέχνη στο συγκείμενο, τη λογοτεχνία, τη θεολογία, την ανθρωπολογία και την αρχιτεκτονική, και δείχνει έτσι μια τάση για συνδυασμούς, ωσμώσεις, συνυπάρξεις πλαισίων κλπ., οπότε δεν αποτελεί έκπληξη ότι μας εκφράζει μια τέτοια δημιουργική φόρμα. Σίγουρα μας ελκύει το να πρέπει να εξηγήσεις, να πείσεις ή συνεργαστείς με ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με την καλλιτεχνική σκηνή, τον "χώρο" που λέμε, δεν είναι απαραίτητα ψαγμένοι ή διανοούμενοι, αλλά καθημερινοί συνάνθρωποι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Επίσης, είναι τιτάνια η μάχη για να μην έρθεις σε τρομερή ρήξη κάθε φορά εν όψει γραφειοκρατίας, να μην ξεφύγεις από το όριο όταν σε στέλνουν από τον Άννα στον Καϊάφα για 500 ανούσιες άδειες μέσω άλλων 500 τηλεφώνων, email, κοκ. Είμαστε κάπως ερωτευμένες συνειδητοποιούμε και με τον Άννα και με τον Καϊάφα.

"Καταπληκτικό με την Ομόνοια είναι το πώς κάθε νέα απόπειρα αισθητικής παρέμβασης την κάνει μάλλον χειρότερη"

Στην ίδια κατάσταση πειραματισμού και πρόκλησης, αυτή τη φορά μέσω διαδικτύου, σόσιαλ και πλατφορμών -ένα άλλο σύμπαν δημόσιου και ημιδημόσιου χώρου, κυκλοφορούμε τώρα το νέο μας podcast "ΞΕΨΕΙΡΙΖΟΝΤΑΣ", όπου συζητάμε ταμπού θέματα των εγχώριων εικαστικών με χιούμορ, καυστικότητα και μια γερή δόση αυτοtroll και αυτοκριτικής. 

Γιατί στην Ομόνοια αυτή τη φορά;

Γιατί η Ομόνοια είναι αρχικά "ένα υπέροχο ταξίδι ομορφιάς". Δημόσιος χώρος - καθρέφτης της εξέλιξης της Αθήνας με ταυτόχρονη ιστορική, κοινωνική και πολεοδομική διάσταση, σημείο που αντανακλά την πορεία και τις προκλήσεις της ελληνικής πρωτεύουσας. Κέντρο συγκεντρώσεων, διαδηλώσεων, εορταστικών εκδηλώσεων, βασικός συγκοινωνιακός κόμβος, σύμβολο της παραμέλησης και της φρούδας ελπίδας για ανάπλαση και αναγέννηση, ένα σισύφειο έργο με αλλεπάλληλες αναπλάσεις και σταθερά δείγματα νεοκλασικισμού και αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Έντονη κινητικότητα και πολυπολιτισμικότητα, χρώματα, μορφές και η δυναμική του κόσμου, μια ζωντανή, κοινωνικά φορτισμένη εικόνα. Με την τελευταία σύνθεση του σιντριβανιού προσφέρεται εικαστικό θέαμα με νερό, μουσική και φως για ινσταγκραμικά στόριζ. Επίσης, η Ομόνοια είναι ζωντανή απόδειξη της τέχνης στην Ελλάδα: Ο "Δρομέας" του Βαρώτσου πρωτοεγκαταστάθηκε εκεί πριν μεταφερθεί στο Χίλτον, συνδυάζοντας τη μοντέρνα τέχνη με τον αστικό ιστό, και μέχρι σήμερα δεσπόζει το τεράστιο υδροκίνητο γλυπτό τον Ζογγολόπουλου που απλά ποτέ δεν λειτούργησε σωστά και μάλλον ούτε θα. 

Καταπληκτικό με την Ομόνοια είναι το πώς κάθε νέα απόπειρα αισθητικής παρέμβασης την κάνει μάλλον χειρότερη. Μια μικρογραφία της παθογενούς Ελλάδας μας. Θυμίζει την Αγία των Εικαστικών Ορλάν με τις περφόρμανς αισθητικής πλαστικής μέσα από τις οποίες "αγιοποιείται" το ταλαιπωρημένο της σώμα. Έτσι και η Ομόνοια λειτουργεί πλέον ως ομφαλός της Αθήνας, ως ιερός βέβηλος τόπος, ως κέντρο του μικρόκοσμού μας.

Κάτι άλλο αξιοσημείωτο που αφορά και στη δράση μας: η Αθήνα με τα τρία ποτάμια έχει μείνει με το υγρό στοιχείο να ρέει βρώμικο! μόνο στα λιγοστά σιντριβάνια. Ω μον ντιέ, οποία ύβρις! Θα μιλήσουμε οπότε εικαστικά για λειψυδρία, ανομβρία, μόλυνση των υδάτων, αλλά και την ανθρώπινη ανάγκη για επαφή με την φύση σε μια πλατεία χωρίς δέντρο, χωρίς ίσκιο να καθίσεις εκτός του συνθετικού καταπράσινου ΤΑΠΗΤΑ περιμετρικά της.

Τι κοινά έχουν η κομμωτική με τον αργαλειό και με ποιον τρόπο συνδέετε τις δύο τέχνες με την οικολογική κρίση στον "ΤΑΠΗΤΑ";

Αναφορικά με την υφαντική, διαβάζουμε στην Λυσιστράτη: "Όπως πλένουμε τα μαλλιά των προβάτων, έτσι θα πλύνουμε τις βρωμιές του κράτους, θα απομακρύνομε τους κακούς κοπανώντας […], θα μαζέψουμε τα γνέματα σε μια μεγάλη τουλούπα και θα υφάνουμε μια χλαίνα για το δήμο." (Λυσιστράτη, 574-58, μετ. Θρ. Σταύρου). Είναι η τέχνη του αργαλειού που σώζει την Πηνελόπη από τους μνηστήρες, ενώ η κάθε ζωή αποτελεί υφαντό πλεγμένο από τις Μοίρες. Οι αναφορές και για την κομμωτική είναι πάμπολλες σε όλη την πολιτιστική και μυθολογική σημειολογία. Το κούρεμα ως τιμωρία ή ντροπή στην κινεζική κοινωνία ή ως στάδιο της διαδικασίας πένθους στα ομηρικά έπη, το κόψιμο τριχών στο μυστήριο του Βαπτίσματος υποδηλώνει την αφιέρωση στον Θεό, ένα αντίστοιχο της οποίας συναντά κανείς και στην εβραϊκή παράδοση, ενώ το βασικό στάδιο της μοναχικής τελετουργίας ονομάζεται "κουρά". 

"Η οικολογική καταστροφή δεν κάνει διακρίσεις σε φύλα, φυλές, κάστες, θρησκεύματα. Είναι δημοκρατικότατη και απόλυτα συμπεριληπτική"

Στη δράση "TAPETAS / ΤΑΠΕΤΑΣ", την οποία επιμελούμαστε, θα πραγματοποιήσουμε μια από τις δύο περφόρμανς που θα τρέξουν παράλληλα γύρω από το σιντριβάνι. Για τη δική μας περφόρμανς "PEKTRIES / TAPETAS Edition" θα παραχθεί ένα μεγάλο υφαντό από ανθρώπινα μαλλιά σε ειδικούς πατενταρισμένους αργαλειούς πλέξης μαλλιών, που θα προσφερθούν από το RESTIA Project. Ο μη-κερδοσκοπικός οργανισμός της RESTIA ιδρύθηκε από τον κομμωτή Δημήτρη Γκίρτζαλη, ο οποίος με αφορμή το ναυάγιο του 2017 στα εγχώρια ύδατα και γνωρίζοντας τη "μαγική" ιδιότητα της τρίχας να συλλέγει έλαια, στόχευσε στην οικολογική αφύπνιση και ανέλαβε το ρόλο της δημιουργίας οικολογικών φίλτρων και την εισαγωγή τους στην ελληνική νοοτροπία. Η πλέξη θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με τους φοιτητές / τις φοιτήτριες του Εργαστηρίου "Σχεδίασης και Ανάπτυξης Πλεκτών Καινοτόμων Προϊόντων Κλωστοϋφαντουργίας και Ένδυσης" (ΣΑΠΚΕ) του Τμήματος Μηχανικών Βιομηχανικής Σχεδίασης &  Παραγωγής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Η περφόρμανς αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη σειρά τοποειδικών επιτελέσεων που τρέχει από το 2022 ως by-project του COMOTIRIO και ονομάζεται PEKTRIES. Από το αρχαιοελληνικό ρήμα πέκω (πέκ-ε/ο) > ξαίνω, λαναρίζω, χτενίζω. Πόκος > μαλλί προβάτου, προβιά. Πέκτρια > η γυναίκα που ξαίνει το μαλλί. 

Πώς εντάσσετε στις περφόρμανς το στοιχείο του γυναικείου βιώματος;

Η δική μας περφόρμανς εντάσσει όπως προείπαμε τη γυναικεία πρακτική μέσα από το εργόχειρο και την κομμωτική ως καλλωπιστική πρακτική. Η περφόρμανς των Εύα Γιαννακοπούλου & Μαρία Νικηφοράκη επικεντρώνεται στις δευτερεύουσες γυναικείες θεότητες των υδάτων, οι οποίες απεικονίζονται ως ζωόμορφα γυναικεία πλάσματα που λόγω του "τερατώδους" παρουσιαστικού τους έχουν δαιμονοποιηθεί, ενώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και ειδικά η κόμη τους είναι συχνά παράδοξη ή τρομακτική. Παρουσιάζοντας δύο από αυτά τα υβριδικά πλάσματα επί της πλατείας Ομονοίας και πλησίον του σιντριβανιού, θα επιχειρήσουν ένα σχόλιο αναφορικά με τα στερεότυπα που περιβάλλουν τα γυναικείο βίωμα και το βιολογικό ταξίδι του σώματος. Η ηχητική επένδυση της περφόρμανς θα είναι η άρια μιας σοπράνο που θα ερμηνεύσει προσωπικά κείμενα των δύο καλλιτέχνιδων αναφορικά με την εμπειρία του γυναικείου σώματος πριν και μετά την γέννα. 

Μέσα από τις έρευνές σας, τι συνδέσεις εντοπίσατε ανάμεσα στην οικολογία και τις σύγχρονες φεμινιστικές πρακτικές;

Η συνένωση της οικολογίας με σύγχρονες φεμινιστικές πρακτικές αποτελεί στα εικαστικά ιδιαίτερα δυναμικό και πολυδιάστατο πεδίο, το οποίο εξελίσσεται ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή η διασταύρωση εστιάζει κυρίως σε θέματα φεμινιστικής οικολογίας (eco-feminism), βιοπολιτικής και αναπαράστασης του σώματος, τα οποία αντικατοπτρίζονται ή αλλιώς εκφράζονται μέσα από τις διάφορες μορφές της σύγχρονης τέχνης. Κεντρική ιδέα με την οποία συνδέεται το "TAPETAS / ΤΑΠΗΤΑΣ" αποτελεί το γυναικείο σώμα και η φύση ως παραλληλισμένοι φορείς γύρω από την ανάδειξη της φροντίδας και της συμβιωτικής σχέσης με τον φυσικό κόσμο. Επίσης και οι δύο περφόρμανς αναφέρονται έντονα στην ανακύκλωση, τη χειρωναξία και εμπλέκουν τη χρήση οργανικών υλικών όπως το μαλλί και το ξύλο. Τέλος, η ίδια η καλλιτεχνική μορφή της performance και body art θίγει άμεσα τη σχέση σώματος και περιβάλλοντος. 

Κλείνοντας, να πούμε όμως το προφανές: η οικολογική καταστροφή δεν κάνει διακρίσεις σε φύλα, φυλές, κάστες, θρησκεύματα. Είναι δημοκρατικότατη και απόλυτα συμπεριληπτική. Μας αφορά ανεξαιρέτως ως ανθρωπότητα.

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.