Οι True Believers θέλουν να διορθώσουν την ιστορία με επίκεντρο τη γκαλερί The Αpartment

  

Διαβάζοντας το δελτίο Τύπου της έκθεσης "True Believers", με την οποία η Crux Galerie τιμά την γκαλερί The Apartment (2001-2012), διακρίνεις ξεκάθαρα μια διάθεση αυτό-βιογράφησης και αυτό-ιστορικοποίησης, γεγονός που συμβαδίζει με τον ολοένα και πιο καθοριστική ρόλο που παίρνει η αυτο-θεωρία στην τέχνη αλλά και με το έλλειμμα πλαισίωσης που παρατηρείται για τα όσα συμβαίνουν στην εικαστική σκηνή της Αθήνας με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να μην αφήνουν παρά θραυσματικά ίχνη. Όσοι είχαμε βρεθεί στο μικρό διαμέρισμα της οδού Βουλής 21 θυμόμαστε τις εκθέσεις και την ταυτότητα που είχε διαμορφώσει η γκαλερί του Βασίλη Ντούπα, τις συζητήσεις στο χολ με τον επιμελητή -πριν ακόμη από γκαλερίστα- ιδρυτή της, για τον οποίο το βλέμμα, η αναπαράσταση, το φύλο και τη ταυτότητα, αλλά και η ανανέωση της φωτογραφίας και της ζωγραφικής, αποτελούν σταθερό σημείο αναφοράς.

Αλλά και τα off-site projects όπως οι μαυρόασπροι "κούροι" του Bruce Weber σε ένα διαμέρισμα στην Ομόνοια ή οι ομιλίες καλλιτεχνών όπως η Maria Finn στο Ινστιτούτο της Δανίας. Άλλωστε αρχικά το The Apartment ξεκίνησε ως curatorial project σε έναν χώρο ο οποίος παραχωρήθηκε στον Ντούπα. Η εναρκτήρια έκθεση με τίτλο "It’s A Wonderful Life" έθεσε θέματα ταυτότητας με αναφορές στη σεξουαλικότητα, το φύλο και τη φυλή τα οποία αν και σήμερα μοιάζουν κυρίαρχα στη σύγχρονη τέχνη, την εποχή εκείνη αντιμετωπίζονταν ως δευτερεύοντα ζητήματα στην ελληνική εικαστική σκηνή. Οι προβληματισμοί αυτοί διαμόρφωσαν το πρόγραμμα της γκαλερί από το 2001 έως το 2012 και στη δεύτερη στέγη της σε ένα ακόμη ατμοσφαιρικό διαμέρισμα στην Κυψέλη. 

Ένα apartment σε ένα άλλο apartment 

 

Πώς όμως προέκυψε αυτό το flash-back σε συνεργασία με την Crux Galerie και βρεθήκαμε να ξαναβλέπουμε έργα που είχαμε δει στην Βουλής αυτή τη φορά στο διαμέρισμα της Σέκερη; "Θέλαμε να διορθώσουμε λίγο την ιστορία. Να ξαναδούμε κάτι που έγινε σε έναν συγκεκριμένο χωροχρόνο και ήταν μπροστά από την εποχή του μέσα από τη γνώση και τις εμπειρίες που έχουμε σήμερα, όπως ένα βιβλίο που ο αντίκτυπός του εξαρτάται άμεσα και από την εποχή την οποία το διαβάζουμε" μας λέει ο Σάκης Παπακωνσταντίνου, ιδιοκτήτη της Crux Galerie, ο οποίος έχει παρακολουθήσει από τη θέση του πιστού θεατή και συλλέκτη τη σύγχρονη τέχνη της Αθήνας εδώ και δεκαετίες και πλέον κάνει τη δική του πρόταση ως γκαλερίστας. Ο Παπακωνσταντίνου ξεκινά από τη διαπίστωση ότι οι σύγχρονες διεκδικήσεις σε ζητήματα δικαιωμάτων στην Ελλάδα συχνά πάσχουν από ένα έλλειμμα πολιτικής φιλοσοφίας, είναι συνήθως αποκομμένες από το οικονομικό πλαίσιο και τη διανομή του πλούτου, με αποτέλεσμα να επικρατεί συχνά ένας φαρισαϊσμός και μια ευκαιριακότητα, όπως, για παράδειγμα, στην ανάδειξη καλλιτεχνικών εγχειρημάτων με πολιτικές διεκδικήσεις από ιδρύματα εμπλεκόμενα στο κυρίαρχο σύστημα ή της queer τέχνης από καλλιτέχνες που στο παρελθόν επιδείκνυαν ομοφοβική συμπεριφορά. Πιστεύει , λοιπόν, στην ανάγκη για υπενθύμιση έναντι της ματαίωσης, για τη δημιουργία ενός παραδείγματος. Αυτή ήταν και η σκέψη πίσω από την πρόσκλησή του στον Ντούπα, με τον οποίο ξαναβρέθηκαν πρόσφατα έχοντας μοιραστεί κοινές εμπειρίες παλιότερα και, μετά από πολλές συζητήσεις, ξανάπιασαν το νήμα. Άλλωστε, και ο ίδιος έχει, όπως μας λέει, το όραμα να χτίσει μια κοινότητα μέσω της Crux Galerie καθότι "τίποτε όμορφο δεν γίνεται από έναν άνθρωπο". 

 

Ο Ντούπας αρχικά ήταν διστακτικός στην ιδεα ενός homage στη γκαλερί δεδομένου του ότι θεωρούσε ότι έχει κλείσει τον κύκλο της, αλλά μοιράστηκε τον ενθουσιασμό του Παπακωνσταντίνου, αλλά και το πάθος του για την τέχνη και την υποστήριξη που δείχνει στους καλλιτέχνες. Η συνεργασία προέκυψε φυσικά, με σεβασμό αλλά και πλάκα και αυτό είναι που του αρέσει. Όπως τονίζει: "Διατηρούμε και οι δύο έναν εφηβικό ενθουσιασμό και μια δέσμευση απέναντι στους καλλιτέχνες και στην ανάγκη να καλλιεργήσουμε έναν διάλογο, μια πλατφόρμα ιδεών. Υπάρχει ένας δονκιχωτισμός σε αυτό, αλλά και διάθεση για περιπέτεια. Είμαστε True Believers, εξ’ ου και ο τίτλος της έκθεσης".To Apartment ήταν, άλλωστε, όπως μας θυμίζει ο Ντούπας, πάντα ανοιχτό σε συνεργασίες: "είχαμε μοιραστεί εξοδα και περίπτερα σε φουάρ με άλλες γκαλερί, για παράδειγμα, είχαμε κάνει το Art Rotterdam με τους The Breeder, αργοτερα το Drawing Now με την Εlika και φυσικά ισως πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ηταν η συνεργασία με την Qbox στην παρουσίαση της τελευταίας δουλειάς του Δημητρη Ντοκατζή υπό τον τίτλο ‘Activism is Poetry in Full Swing’".

 

Συνοψίζοντας το ιδεολογικό πλαίσιο της The Apartment ο Ντούπας εστιάζει σε τρεις περιοχές, τις πολιτικές της ταυτότητας, σημειώνοντας μάλιστα ότι πάνω από το 60% των εκτιθέμενων καλλιτεχνών να είναι γυναίκες, το ποιός μιλάει και από ποιά θέση ("έχω βαρεθεί να μιλάνε όλοι για όλα, με τον ίδιο τρόπο που εγώ δεν μπορώ να μιλήσω για τη μαύρη εμπειρία ένας straight δεν μπορεί να μιλήσει για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να έχω νιώσει αποκλεισμένος εγώ") καθώς και για το ενδιαφέρον για τη ζωγραφική και τον τρόπο με τον οποίο εξακολουθεί να βρίσκει τρόπους να παραμένει φρέσκια. Σε αυτή τη λογική, η έκθεση χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο μέρος (28 Μαίου -16 Ιουλίου) εστιάζει σε ζητήματα ταυτότητας και συμπερίληψης, ενώ το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στη ζωγραφική που μέσω της λεπτής ειρωνίας, και ενίοτε μέσω της παρωδίας και της ανακύκλωσης των πηγών αναζωογονείται και επαναπροσδιορίζεται (15 Σεπτεμβρίου – 22 Oκτωβρίου 2022). 

Δυνατές εικόνες πέρα από το φετίχ

Στην έκθεση "True Believers" παρουσιάζεται μια εκλεκτική επιλογή έργων που σηματοδοτούν τη ματιά της The Apartment με επίκεντρο ακριβώς την διερεύνηση της ματιάς, του βλέμματος και την προσπάθεια αποσυναρμολόγησης της καθιερωμένης αναπαράστασης. Από τα πλακάτ της Sonia Boyce "Grace" (1994) (που επιτίθεται στα ρατσιστικά και έμφυλα στερεότυπα και φέτος κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στη Μπιενάλε της Βενετίας), μέχρι τις ιστορικές φωτογραφίες του Larry Sultan από τη σειρά The Valley που παρουσιάστηκαν στη γκαλερί του Συντάγματος το 2004 ταυτόχρονα με την ατομικη του στο San Francisco Museum of Modern Art, όπου ο εμβληματικός φωτογράφος αποτυπώνει σπίτια που χρησιμοποιούνται για τα γυρίσματα ταινιών πορνό. Μου αρέσει αυτό που είχε πει ο ίδιος παλιότερα σε μια συνέντευξή του μας λέει ο Ντούπας: "Η σημασία μιας εικόνας είναι απίστευτα συναρπαστική και νιώθω την ανάγκη να αγκιστρώσω αυτή την πολυπλοκότητα σε έναν ευρύτερο λόγο. Θα μπορούσα να φετιχοποιήσω εκείνη τη στιγμή και το κάνω. Θέλω να φτιάχνω όμορφα, δυνατά αντικείμενα αλλά θέλω να το κάνω κι αλλιώς. Θέλω αυτή η εικόνα να γίνει και μέρος μιας ευρύτερης αφήγησης και να σταθεί απέναντι σε άλλες εικόνες (μια μετά-εικόνα)".

Κι  από τις φωτογραφίες της Carolyn May που ξαναεπισκέπτονται σημεία ομοφοβικών εγκλημάτων σε πάρκα του Λονδίνου ("Killing Pictures", 2011) ή προκαλούν τον τρόπο με τον οποίο η αρρενωπότητα αναπαριστάται στη μόδα ("Untitled", 2016-2021) ως το μετα-τεχνολογικών υπαρξιακών αναζητήσεων βίντεο της Maria Antelman "Stone People" (2020), δουλειά της οποίας συμπεριλήφθηκε στο New Photοgraphy στο ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης το 2020. Παρουσιάζονται επίσης έργα των Βασίλη Μπαλατσού, Δημήτρη Ντοκατζή, Maria Finn, Sadie Murdoch, Nina Saunders, Neal Tait και Κώστα Τσώλη. 

 

Φεύγοντας από την έκθεση, προσπαθώ να δω πέρα από τη νοσταλγία μιας εποχής εικαστικής ενηλικίωσης που αποτέλεσαν και για μένα, τα χρόνια της γκαλερί The Apartment, αλλά και μιας σειράς νέων γκαλερί της εποχής γενικότερα. Η λέξη κοινότητα μονοπώλησε την κουβέντας μας, τόσο για το τι αντιπροσώπευαν για πολλούς οι γκαλερί της εποχής εκείνης όσο και για το όραμα για το σήμερα. Πολλά μπορούν να γραφτούν για τον τρόπο με τον οποίο η έλλειψη άλλων χώρων πέραν των γκαλερί επηρέασε την εικαστική παραγωγή αλλά και τρόπο που βλέπαμε την τέχνη στις αρχές των ‘00s, την ίδια στιγμή όμως ορισμένες γκαλερί της εποχής επηρεάσαν στη δημιουργία διαλόγου και κοινότητας εντός και εκτός συνόρων. Όπως έχουμε ξαναγράψει, αν στις αρχές των 00s συζητούσαμε την παγίδα του "οικονομισμού” για τους νέους καλλιτέχνες σε ένα εικαστικό πεδίο όπου τα κριτήρια αξιολόγησης και η βιωσιμότητά του εξαρτώνταν αποκλειστικά και μόνο από την αγορά, σήμερα αξίζει να μελετήσουμε το πώς τα ιδρύματα επηρεάζουν τους όρους της παραγωγής και της θέαση εξευγενίζοντας συχνά τις κοινωνικοπολιτικές διεκδικήσεις των καλλιτεχνών εντάσσοντάς τις στο πολιτικά ορθό, μαζικής απεύθυνσης πρόγραμμά τους. Πόσο τελικά η δημοκρατία των ιδρυμάτων είναι πιο αθώα ή λιγότερο διαπλεκόμενη από εκείνη της αγοράς; Το ότι μια γκαλερί, ή μάλλον δυο γκαλερί, ξανανοίγουν μια τέτοια συζήτηση σε μια εποχή που οι γκαλερί στην Αθήνα μοιάζει να μας απασχολούν όλο και λιγότερο, έχει ενδιαφέρον. 

 

TRUE BELIEVERS The Apartment in Crux Μέρος Ι: 28 Μαίου- 16 Ioυλίου 2022
Εγκαίνια: Σάββατο 28 Μαίου, 12:00-18:00