Τα χίλια πρόσωπα της Τίλντα Σουίντον

Στην ιστορία του κινηματογράφου δεν είναι πραγματικά πολλοί οι ηθοποιοί στους οποίους η κλισέ έκφραση "χαμαιλέων της υποκριτικής" ταιριάζει τέλεια. Σε αυτό το κλειστό κλαμπ, ωστόσο, πρόεδρος θα μπορούσε άνετα να να διατελεί η Τίλντα Σουίντον, περισσότερο μια καλλιτέχνης της υποκριτικής παρά ερμηνεύτρια με τη στενή έννοια του όρου, η οποία έχει διευρύνει τα όρια του παιξίματος μπροστά από την κάμερα. Τώρα, το αθηναϊκό κοινό έχει τη σπάνια ευκαιρία να απολαύσει τη Σουίντον εν δράσει στη θεατρική σκηνή, με αφορμή την παράσταση "Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι" (Ολιβιέ Σαγιάρ) που παίζει στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση (11-16/12) και αντλεί έμπνευση από τον εμβληματικό Ιταλό σκηνοθέτη. Μια ιδανική αφορμή, λοιπόν, να θυμηθούμε τους πιο χαρακτηριστικούς ρόλους της Σουίντον, αλλά και τις σκηνοθετικές συνεργασίες που την ανέδειξαν.

Η εντυπωσιακή αρχή

Στο πέρας της καριέρας της η Σουίντον δε ξεχνούσε τους ανθρώπους που τη βοήθησαν να εξελιχθεί, όπως η ρηξικέλευθη σκηνοθέτρια Τζοάνα Χογκ η οποία ήταν και η πρώτη που την προσέλαβε ως ηθοποιό. Στην απολαυστική μικρού μήκους "Caprice" (1986), η Αγγλίδα υποδύεται μια κοπέλα που στην κυριολεξία εισέρχεται στις σελίδες ενός περιοδικού μόδας και στη συνέχεια, ο γερμανικός εξπρεσιονισμός και το διαπεραστικό technicolor ανακατεύονται σε μια ιστορία σεξουαλικής αφύπνισης που μόνο η φαντασία της Χογκ θα μπορούσε να σκαρφιστεί. Οι δυο τους θα συνεργάζονταν ξανά μετά από χρόνια, πρώτα στα δύο σπουδαία μέρη του "Ενθυμίου" (2019, 2021) όπου η Σουίντον υποδύεται μια αυστηρή επιβλητική μητρική παρουσία και έπειτα στην ατμοσφαιρική ιστορία φαντασμάτων με τίτλο "Αιώνια Κόρη".

Εκτός από τη Χογκ, τη δεκαετία του ‘80 ήταν επίσης ένας άλλος πρωτοποριακός δημιουργός που διέκρινε το ξεχωριστό ταλέντο της Σουίντον. Πρόκειται φυσικά για τον ατρόμητο Ντέρεκ Τζάρμαν, ο οποίος συνεργάστηκε μαζί της για πρώτη φορά το 1986 στο "Καραβάτζο", για να ακολουθήσουν περισσότερες από επτά κοινές δουλειές εκ των οποίων περισσότερο ενδεικτικές το "Last Of England" (1987) - ένα ποιητικό αντι-θατσερικό έπος στο οποίο η Σουίντον σε μια σκηνή σκίζει τα ρούχα της υπό τους ήχους της Diamanda Galas, το απόκοσμο "The Garden" (1990) και ο μεταμοντέρνος "Εδουάρδος Β’" (1991).

Παράλληλα με τους queer πειραματισμούς του Τζάρμαν, προς το μέρος της Σουίντον άρχισαν να έρχονται ρόλοι που της έδωσαν την ευκαιρία να εξερευνήσει μη ετεροκανονικές ενσαρκώσεις του φύλου, οι οποίοι ταυτόχρονα την καθιέρωσαν ως ηθοποιό. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση όλων το υπέροχο "Ορλάντο" (1992), την άψογη μεταφορά του ομώνυμου έργου της Βιρτζίνια Γουλφ από τη Σάλι Πότερ, όπου η Βρετανή είναι σαρωτική.

Η αθόρυβη δεκαετία

Στα ‘90s η Σουίντον περιορίστηκε σε μια σταθερή μεν διακριτική δε κινηματογραφική παρουσία, προτού σταδιακά επανέλθει στο προσκήνιο αρχικά μέσα από ανεξάρτητες παραγωγές όπως το "War Zone" (1999) του γνωστού ηθοποιού Τιμ Ροθ και την παρθενική συνεργασία της με τον Λούκα Γκουαντανίνο στο "Protagonists" (1999), κι ύστερα συμμετέχοντας σε χολιγουντιανά φιλμ σαν την "Παραλία" (Ντάνι Μπόιλ, 2000) και το "Vanilla Sky" (Κάμερον Κρόου, 2001). Για τα επόμενα χρόνια η Σουίντον θα διατηρούσε αυτό το ισορροπημένο προφίλ, το οποίο συνοψίζεται πρόχειρα ως "κάνω πάνω-κάτω ό,τι με ενδιαφέρει", δίχως να έχει ως προτεραιότητα μια κάποια κανονική καριέρα. Εξάλλου, η παραπάνω στάση αντικατοπτρίζεται και στο πώς προσεγγίζει η ίδια την υποκριτική, έχοντας δηλώσει σε συνεντεύξεις της πως δεν αντιλαμβάνεται τη δουλειά του ηθοποιού ως κάτι το "εργοστασιακό", το οποίο οφείλει να παράγει ένα συγκεκριμένο τελικό αποτέλεσμα.

Έτσι, στις αρχές του αιώνα τη βλέπαμε εξίσου εύκολα να εμφανίζεται σε μικρό ρόλο στο "Adaptation" (Σπάικ Ζόνζι, 2002), να στοιχειώνει το μυαλό του Γιούαν ΜακΓκρέγκορ ("Ο Νεαρός Αδάμ", Ντέιβιντ Μακένζι, 2003), να υποδύεται μια μικροαστή μητέρα ("Thumbsucker", Μάικ Μιλς, 2005), έπειτα τον Αρχάγγελο Γαβριήλ(!) στο "Constantine" (Φράνσις Λόρενς, 2005), προτού βρεθεί στα σινεφίλ "Τσακισμένα Λουλούδια" (Τζιμ Τζάρμους, 2005) και "Ο Άνθρωπος από το Λονδίνο" (Μπέλα Ταρ, 2007). Εμείς ιδρώσαμε και μόνο που γράψαμε τους τίτλους, αλλά η Σουίντον δεν καταλαβαίνει από κούραση.

Το ένα και μοναδικό Όσκαρ

Οι πολλαπλές κινηματογραφικές συνεργασίες την έφεραν στο διάβα του Τόνι Γκιλρόι, ο οποίος την επέλεξε απέναντι στον Τζορτζ Κλούνεϊ στο ψυχολογικό δράμα "Μάικλ Κλέιτον" (2007), όπου υποδύεται μια νομικό. Παρότι το φιλμ δεν παρεκκλίνει και ιδιαίτερα από τις οικείες χολιγουντιανές συμβάσεις η Σουίντον καταφέρνει να ξεχωρίσει χαρακτηριστικά, αλλά μοιάζει σχεδόν αστείο, δεδομένου του εύρους της, πως αυτή ήταν η ταινία για την οποία απέσπασε το μοναδικό -έως τώρα- Όσκαρ της. Στην απονομή φάνηκε να μην περιμένει ούτε εκείνη πως θα κερδίσει, διόλου παράξενο αν σκεφτούμε πως απέναντί της είχε την Κέιτ Μπλάνσετ του "I’m Not There", ενώ στον αβίαστα κουλ νικητήριο λόγο της δεν παρέλειψε να συγκρίνει τα οπίσθια του χρυσού ομοιώματος με εκείνα του μάνατζέρ της. Α και παρεμπιπτόντως, όχι ότι θα εκπλήξει κανέναν, αλλά το βράδυ που η Σουίντον βραβεύτηκε ήταν και η μοναδική φορά που παρακολούθησε τα βραβεία Όσκαρ, καθ’ ομολογία της…

Τα χρυσά ‘10s

Η προσήλωση στην υποκριτική της ηθοποιού που έχει κάνει τα πάντα, μέχρι και υπέρογκα μπλοκμπάστερ ("Τα Χρονικά της Νάρνια", "Doctor Strange"), αποδεικνύεται τόσο από τη μακροζωία της στο χώρο, όσο και από την επίδραση των ερμηνειών της σε μια φάση καριέρας που συνάδελφοί της σιγά - σιγά αποσύρονται. Μόνο την τελευταία δεκαετία και κάτι, η Σουίντον έχει σοκάρει ("Πρέπει να Μιλήσουμε για τον Κέβιν", Λιν Ράμσεϊ, 2011) και έχει προσθέσει στο παλμαρέ της δουλειές με κορυφαίους δημιουργούς όπως οι προαναφερθέντες Γκουαντανίνο ("Είμαι ο Έρωτας", "Suspiria" - σε τριπλό ρόλο) και Τζάρμους (το βαμπιρικό σουξέ "Μόνο οι Εραστές Μένουν Ζωντανοί"), ο Γουές Άντερσον ("Ξενοδοχείο Grand Budapest", "Η Γαλλική Αποστολή"), τα αδέρφια Κοέν ("Καυτό Απόρρητο", "Χαίρε, Καίσαρ!"), ο Μπονγκ Τζουν-χο (οι αξέχαστα κακές ηρωίδες των "Snowpiercer", "Okja"), ενώ πρόσφατα την είδαμε στο "Killer" του Ντέιβιντ Φίντσερ. Ποιος ξέρει πού θα σταματήσει η Σουίντον; Πάντως, δεν προβλέπεται να απομακρυνθεί από την τέχνη της κάποια στιγμή σύντομα…