«Τα Πάντα Όλα»
Υπάρχει άραγε η τέλεια ταινία; Εκείνη που θα προέκυπτε αν ένας φανταστικός προσομοιωτής μπορούσε να τη δημιουργήσει; Μια ταινία ισόποσα καλλιτεχνική, ψυχαγωγική, συγκινητική, αγωνιώδης και αστεία; Στην ιστορία του σινεμά, πολλοί έχουν προσπαθήσει μα λίγοι έχουν καταφέρει να συνδυάσουν με επιτυχία τα παραπάνω συστατικά.
Το "Τα Πάντα Όλα" των Νταν Κουάν και Ντάνιελ Σέινερτ δεν φιλοδοξεί, απαραιτήτως, να αλλάξει το ρου του κινηματογράφου ή να πλασαριστεί ως κάτι αψεγάδιαστο, αλλά σίγουρα επιχειρεί κάτι σπάνιο: να είναι μια ταινία στην οποία συμβαίνουν όλα, παντού, μονομιάς, όπως δηλώνει και ο πρωτότυπος τίτλος της ("Everything Everywhere All at Once"). Το πιο εντυπωσιακό; Τηρεί την υπόσχεσή της υιοθετώντας το ύφος μιας sui generis υπερηρωικής περιπέτειας και έχοντας μια απροσδόκητη κεντρική ηρωίδα. Πρόκειται για την Έβελιν (Μισέλ Γιέο), μια σκληρά εργαζόμενη ασιατικής καταγωγής μητέρα, η οποία πασχίζει με νύχια και με δόντια να κρατήσει τη ζωή της σε ισορροπία. Η επιχείρησή της, όμως, είναι πνιγμένη στα χρέη, η ίδια έχει χάσει την επικοινωνία με την κόρη της, έχει αποξενωθεί με τον άντρα της και τα προσωπικά απωθημένα τής τρώνε τα σωθικά. Τα πάντα, ωστόσο, ανατρέπονται όταν, με τον πιο ευφάνταστο τρόπο, αποκτά δυνάμεις που κάμπτουν το χώρο και το χρόνο, δίνοντάς της πρόσβαση σε αμέτρητες παράλληλες πραγματικότητες.
Οι Ντάνιελς
Προτού αναφερθούμε στα επιμέρους συστατικά του "Τα Πάντα Όλα", αξίζει μια ξεχωριστή μνεία στο σκηνοθετικό δίδυμο που βρίσκεται πίσω από την κάμερα, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει φέρει αναταράξεις στο αμερικάνικο ανεξάρτητο σινεμά με μόλις δύο υπερρεαλιστικές κωμωδίες. Οι συνονόματοι Κουάν και Σέινερτ, οι οποίοι συνυπογράφουν τις ταινίες τους ως "Ντάνιελς", προσέλκυσαν για πρώτη φορά τα σινεφιλικά βλέμματα το 2016 με τον βραβευμένο στο Σάντανς "Άντρα Ελβετικό Σουγιά". Η αγάπη τους για την υπερβολική, ανεξέλεγκτη screwball κωμωδία είναι εμφανής ακόμα κι αν κάποιος απλώς διαβάσει την πλοκή. Ο πρωταγωνιστής Ντάνιελ Ράντκλιφ (ναι, ο Χάρι Πότερ) υποδύεται ένα πτώμα το οποίο διατηρεί ως διά μαγείας μερικές από τις… γαστρεντερικές λειτουργείες του, τις οποίες χρησιμοποιεί με τη σειρά του ο χαρακτήρας του Πολ Ντάνο για να επιβιώσει σε ένα ερημονήσι. Οι κουλαμάρες συνεχίστηκαν στο "The Death of Dick Long" (2019) που σκηνοθέτησε μόνος ο Σέινερτ. Εκεί με κοενικό α λα "Fargo" στιλ, μια παρέα ροκάδων οικογενειαρχών βρίσκεται μπλεγμένη σε μια σειρά μεθυσμένων αλλά και ξεκαρδιστικών φόνων, κατά τη διάρκεια μιας νύχτας ακραίας κραιπάλης, προτού αποκαλυφθεί η πιο "γεια σου" κινηματογραφική ανατροπή που έχετε δει τελευταία. Όσο αρέσει στους Ντάνιελς να σπάνε πλάκα με το γκροτέσκο, όμως, άλλο τόσο βρίσκουν τη χρυσή τομή στις αφηγήσεις τους για να εισάγουν μοναδικές στιγμές πηγαίας ομορφιάς. Οι ήρωές τους είναι αφελείς βλάκες, με εξαίρεση εκείνον της Γέο, οι οποίοι είναι ικανοί ταυτόχρονα για το πιο χαζό αλλά και το πιο λυρικό πράγμα στον κόσμο. Ακόμα κι αν στο ενδιάμεσο προκαλούν την καταστροφή (τους).
Σινεφιλικό multiverse
Το "Τα Πάντα Όλα" αποτελεί την αναβάθμιση σε περιεχόμενο, προϋπολογισμό και έκθεση που μοιάζει να έχει προκύψει νομοτελειακά για τους Ντάνιελς, οι οποίοι την εκμεταλλεύονται στο έπακρο. Πρώτα απ’ όλα παραδίδοντας ένα φιλμ που αποτίνει φόρο τιμής στις μικρότερου βεληνεκούς ιδιότυπες υπερηρωικές ταινίες, σαν τον "Άφθαρτο" (Μ. Νάιτ Σιάμαλαν) ή το "Darkman" (Σαμ Ράιμι), οι οποίες σπανίζουν πια. Παραγωγές, δηλαδή, που δεν συμμορφώνονται με μια κυρίαρχη συνεκτική κινηματογραφική λογική, όπως συμβαίνει με εκείνες των στούντιο της Marvel ή της DC. Το "Τα Πάντα Όλα" φέρει τη διακριτή ταυτότητα των δημιουργών του, αποφεύγοντας την ίδια στιγμή τη σοβαροφάνεια. Διότι το σκηνοθετικό δίδυμο καταφέρνει εδώ μια απολαυστική σινεφιλική ειρωνεία απέναντι στις προαναφερθείσες εταιρείες: δανείζεται την ιδέα των πολλαπλών παράλληλων συμπάντων χωρίς να χρειάζεται τον Dr. Strange, σμιλεύει από το μηδέν μια αυθεντική δυναμική ηρωίδα (ήτοι μια καθημερινή σκληρά εργαζόμενη νοικοκυρά) και στήνει σκηνές καταιγιστικής δράσης πασπαλισμένες με αγνό κραυγαλέο χιούμορ, όπως σπάνια πετυχαίνουν τα σούπερ μπλοκμπάστερ των πολλών εκατομμυρίων. Κερασάκι στην τούρτα; Οι διάχυτες κινηματογραφικές αναφορές στην ταινία, από την "Ερωτική Επιθυμία" μέχρι το καστ του θρυλικού Τζέιμς Χονγκ ("Χαμός στην Τσαϊνατάουν", Τζον Κάρπεντερ) και εννοείται της πάλαι ποτέ scream queen Τζέιμι Λι Κέρτις, οι οποίες νοστιμίζουν το χαβαλέ των Κουάν-Σέινερτ.
Η αμερικάνικη άνθιση του ασιατικού σινεμά
Έπειτα, η κυκλοφορία του –γραμμένου εν πολλοίς στα καντονέζικα– "Τα Πάντα Όλα" έρχεται σε μια περίοδο άνθησης του αμερικανο-ασιατικού κινηματογράφου. Στο σύνολό της η εν λόγω κοινότητα υπήρξε διαχρονικά αποκλεισμένη από την κινηματογραφική εκπροσώπηση, ίσως ακόμα περισσότερο και από τους Αφροαμερικανούς, ενώ κατά κύριο λόγο οι πιο συνηθισμένες απεικονίσεις της ήταν στερεοτυπικές σε βαθμό που φλέρταραν με το ρατσισμό. Τα τελευταία χρόνια, όμως, και με την ευρύτερη κινητοποίηση που γίνεται στη βιομηχανία αναφορικά με την ορθή συμπερίληψη στο σινεμά, οι ασιατικής καταγωγής δημιουργοί στις ΗΠΑ πραγματικά ευδοκιμούν. Επιγραμματικά αναφέρουμε την οσκαρική Κλόι Ζάο ("Η Χώρα των Νομάδων"), τον Λι Άιζακ Τσανγκ του επίσης βραβευμένου από την Ακαδημία "Minari", τη Λούλου Γουάνγκ ("The Farewell") και, φυσικά, τον Τζον Μ. Τσου, τον άνθρωπο που σκηνοθέτησε τη δραμεντί "Crazy Rich Asians", η οποία έσπασε τα ταμεία. Επίσης άξιο αναφοράς το "Shang-Chi και ο "Θρύλος των Δέκα Δαχτυλιδιών" της Marvel, όπου ο Σιμού Λιού έγινε ο πρώτος σινε-υπερήρωας από την Ασία. Οι δύο τελευταίοι τίτλοι, μάλιστα, μοιράζονται ένα κοινό με το φιλμ των Ντάνιελς: έχουν στο καστ τους τη Γέο, μια από τις πιο εμβληματικές ηθοποιούς της γενιάς της, η οποία "έσκασε" για πρώτη φορά στο κινηματογραφικό προσκήνιο πριν από 22 χρόνια με το σπουδαίο "Τίγρης και Δράκος" (Ανγκ Λι), ένα φιλμ που εξοικείωσε τη Δύση με την κινηματογραφική παράδοση των wuxia και έκανε τη Γέο διεθνούς φήμης ηθοποιό.
Κάν’ το όπως η A24
Η ανεξάρτητη αμερικάνικη εταιρεία παραγωγής και διανομής πίσω από το "Τα Πάντα Όλα", η A24, αλλάζει το κινηματογραφικό σκηνικό στις ΗΠΑ ταινία την ταινία, όσο κι αν με τις –ενίοτε επιτηδευμένες– επιλογές της γίνεται αντικείμενο χλεύης και έμπνευση για αμέτρητα memes. Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι χωρίς την A24 μάλλον δεν θα βλέπαμε έργα με αν μη τι άλλο πρωτότυπη ματιά. Μόνο το τελευταίο τρίμηνο στην Ελλάδα, εκτός από την ταινία των Ντάνιελς, έχουμε δει το φιλοσοφημένο χαμηλότονο δράμα επιστημονικής φαντασίας "Μετά τον Γιάγνκ" του αγαπημένου Κογκονάντα ("Columbus") και το εξαιρετικό παλαιάς κοπής slasher "X" (Τάι Γουεστ). Στην A24, δε, ξεκίνησε τη φιλμογραφία του ο Ρόμπερτ Έγκερς, ο οποίος τώρα κάνει κρότο με τον επικών διαστάσεων "Άνθρωπο του Βορρά", για να αναφέρουμε μονάχα ένα όνομα που "χρωστά" στο στούντιο. Η εταιρεία φέρνει μια ανάσα φρεσκάδας στο εμπορικό arthouse σινεμά, επενδύοντας σε "τρελές" ιδέες όπως αυτή του "Τα Πάντα Όλα", τη στιγμή που τα παραδοσιακά στούντιο αναλώνονται στην ανακύκλωση και στη δημιουργία αυτοαναφορικών… multiverse. Βεβαίως, δεν τα κάνει όλα πάντα σωστά. Στην ταινία των Ντάνιελς, ας πούμε, υπάρχουν στιγμές φλυαρίας, άσκοπου ξεχειλώματος των σκηνών δράσης, όπως και μια αχρείαστα συγκαταβατική κατακλείδα. Ψεγάδια που προδίδουν την υπέρμετρη ελευθερία που απολάμβανε το καλλιτεχνικό δίδυμο, τα οποία θα μποροούσε ενδεχομένως να διορθώσει ένας παραγωγός με καλλιτεχνική ματιά. Παραμένει, όμως, ένα από τα λίγα δείγματα ακομπλεξάριστου κινηματογράφου που διασκεδάζει με τον εαυτό του. Είτε μέσα από την κατασκευή χειροποίητων σκηνικών με έντονες 80s επιρροές, είτε απλώς αναδεικνύοντας larger than life χαρακτήρες (αποκάλυψη εκείνος της βιτριολικής Στέφανι Σου), είτε, τέλος, κρύβοντας την αλήθεια της ζωής σε ένα… μπέιγκελ, όποια διάσταση της πραγματικότητας κι αν επιλέξετε.
