"Ο Τέταρτος Χαρακτήρας", η Κατερίνα Πατρώνη και μια κουβέντα για την απώλεια

Τρεις καθημερινοί άνθρωποι, τρεις διαφορετικές ιστορίες και τρεις μοναδικές εξομολογήσεις γύρω την απώλεια, την πίστη και τις ενοχές "συναντιούνται" κινηματογραφικά στο έξοχο ντοκιμαντέρ της Κατερίνας Πατρώνη με τίτλο "Ο Τέταρτος Χαρακτήρας". Με αφορμή τις προβολές τις ταινίας αποκλειστικά στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (9-10/4), συνομιλούμε με τη σκηνοθέτρια γύρω από όσα θίγει το φιλμ της.

Είναι η δύναμη των τριών αφηγήσεων τέτοια ώστε ταιριάζει ιδανικά η λιτή, έως και δωρική, σκηνοθετική προσέγγιση από μεριάς σας. Αναρωτιέμαι εάν αυτό ήταν προσχεδιασμένο ή προέκυψε μέσα από το υλικό που εν τέλει συλλέξατε.
Και τα δύο. Υπήρχε η αρχική διάθεση για το ύφος της ταινίας η οποία, όπως είναι φυσικό, διαμορφωνόταν στην πορεία ανάλογα με τις αντιστάσεις και τις εκπλήξεις της πραγματικότητας. Αυτή η συνάντηση είναι που δίνει μορφή σε ό,τι έχουμε στο νου μας. Είναι όμως και το αποτέλεσμα κάποιων εμμονών, ενός τρόπου να κοιτάζεις, ο οποίος σε διακατέχει.

Αντιλαμβάνομαι πως ίσως είναι τετριμμένη η ερώτησή μου, αλλά θα ήθελα να μάθω πώς εντοπίσατε αυτά τα τρία πρόσωπα; Κι έπειτα, πώς κερδίσατε την εμπιστοσύνη τους ώστε να ανοιχτούν τόσο βαθιά;
Είναι άνθρωποι που προσπάθησα να βρω για καιρό. Είχα στο νου τα θέματα που με ενδιάφεραν και μαζί με την παραγωγό Ελένη Χανδρινού συζητούσαμε πώς θα βρούμε τα πρόσωπα με τα αντίστοιχα βιώματα και ψάχναμε τις/τους χαρακτήρες της ταινίας. Σε κάποιες περιπτώσεις τα συναντήσαμε μέσα από γνωστούς, ρωτώντας, σε άλλες τυχαία. Η σχέση με κάθε άνθρωπο που κινηματογραφώ είναι αυτή της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Δεν έχω κάποιο κόλπο, δεν προσποιούμαι κάτι που δεν είμαι για να τις/τους πείσω. Το αντίθετο. Δίνω όμως και τον χώρο και τον χρόνο για να ακούσω. Και μαζί διανοίγουμε τον τόπο της αμοιβαίας αποδοχής και εμπιστοσύνης που τελικά φτιάχνει την ταινία.

Κάθε ιστορία "κουβαλά" τη δική της οδύνη, την οποία δεν εκβιάζετε στιγμή. Η ένταση του ντοκιμαντέρ, όμως, παραμένει διαπεραστική. Για παράδειγμα, η ιστορία του κ. Παύλου και οι αξεπέραστες ενοχές του είναι δύσκολο να φύγουν από το μυαλό μετά την ταινία. Υπάρχει κάποια από τις τρεις περιπτώσεις που επηρέασε εσάς περισσότερο;
Όλες και όλοι οι χαρακτήρες και οι ιστορίες τους είναι σημαντικές για μένα. Αισθάνομαι το βάρος της απρόσμενης απώλειας, της ενοχής, των γεγονότων που έχουν στιγματίσει τη ζωή και δεν αλλάζουν, το ερώτημα του νοήματος και της πίστης, την αναζήτηση της ελπίδας. Με τον δικό μου τρόπο φυσικά και με τα δικά μου βιώματα. Ελπίζω ότι, στην καθεμία και στον καθένα που έρχεται να δει την ταινία, κάποια από τα θέματα αυτά καθρεφτιστούν στην ψυχή τους για να γίνουν αφετηρία αναστοχασμού. Αυτό τουλάχιστον εύχομαι.

Τρεις οι χαρακτήρες, αλλά και ένας ακόμα στον τίτλο. Είναι η κάμερα ο τέταρτος χαρακτήρας ή εκείνος στον οποίο καθένας μας εξελίσσεται μετά από μία καθοριστική εμπειρία;
Μπορεί να είναι και τα δύο, αλλά και πολλά άλλα ακόμα που έχω ακούσει ή διαβάσει, όλα βάσιμα. Κάθε ανάγνωση, εφόσον δεν παραβίαζει την ταινία, είναι σημαντική, αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο η ταινία φανερώνεται στις/στους θεατές της και προσθέτει στον κόσμο της. Δεν θα ήθελα να εγκλωβίσω αυτήν την σχέση με την δική μου ερμηνεία. Δεν έχει σημασία.

Το ντοκιμαντέρ έχει συγκεντρώσει αρκετές διακρίσεις στα φεστιβάλ όπου συμμετείχε. Πόσο σημαντικό είναι αυτό για εσάς και επιπλέον, νιώθετε πως η προσοχή του κοινού έχει στραφεί περισσότερο στα ντοκιμαντέρ τελευταία; Διότι, αν μη τι άλλο, συζητιούνται νομίζω περισσότερο από ότι παλαιότερα.
Κάθε βραβείο είναι μία αναγνώριση, όμως πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι η αξία του είναι σχετική. Έχω δει σημαντικές ταινίες να απορρίπτονται, ακόμα και από την προβολή τους σε φεστιβάλ, και μέτριες να βραβεύονται. Δεν είναι ο κανόνας, αλλά συμβαίνει, επειδή κάθε βραβείο είναι αποτέλεσμα κάποιας κρίσης, κάποιας στιγμής, μέσα στον χρόνο. Το σημαντικό είναι ότι ένα βραβείο ενδέχεται να γίνει το όχημα για να ταξιδέψει η ταινία, να προβληθεί, να συζητηθεί, να πάρει ζωή. Και ναι, αυξάνεται το ενδιαφέρον για τις ταινίες ντοκιμαντέρ τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα τόσο της καλύτερης ποιότητας των ταινιών, όσο και της συζήτησής τους στον τύπο και των προβολών που οργανώνονται. Έχει σημασία η προσπάθεια να συνεχιστεί και να ενταθεί· από όλες τις πλευρές. Να πυκνώσει ο προβληματισμός από μέρους μας και να διευρυνθεί ο χώρος μέσα στον οποίο, τα έργα που φτιάχνουμε, συναντούν αυτές και αυτούς που τα ψάχνουν.