Το έργο του τεράστιου Μίκη Θεοδωράκη αγγίζει όχι μόνο τον χώρο της ελληνικής και παγκόσμιας μουσικής, αλλά και την ιστορία του σινεμά, καθώς οι συνθέσεις του έχουν πλαισιώσει πλήθος κινηματογραφικών αριστουργημάτων, συγκινώντας θεατές και μουσικόφιλους απ’ όλο τον κόσμο. Διαλέξαμε δέκα χαρακτηριστικές ταινίες τις οποίες ο ίδιος έχει "κεντήσει" μουσικά ή έχουν συμπεριληφθεί τραγούδια του σε κομβικές σκηνές τους και έχουν επηρεάσει τον παγκόσμιο χώρο της τέχνης.
Αν και γεννήθηκε στη Χίο το 1925, η καταγωγή του Μίκη Θεοδωράκη είναι κρητική. Τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσής του ήταν δύσκολα, καθώς η συμμετοχή του σε πολιτικές διαδηλώσεις είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη και εξορία του. Το 1950, ελεύθερος πια, αποφοιτεί από το Ωδείο Αθηνών με δίπλωμα στην αρμονία. Έχοντας κρατική υποτροφία για το Κονσερβατουάρ του Παρισιού, το 1954 μετακομίζει στη Γαλλία και σπουδάζει μουσική ανάλυση και διεύθυνση ορχήστρας. Τη δεκαετία του 1960 γνωρίζει τεράστια επιτυχία με τις συνθέσεις του, πολλές από τις οποίες αποτελούν μελοποιήσεις ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου, του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιώργου Σεφέρη. Κομμάτια του συμπεριλήφθηκαν επίσης σε αρκετές κινηματογραφικές παραγωγές. Το πραξικόπημα του 1967 τον απομακρύνει από την Ελλάδα για μια – μουσικά δημιουργική - εφταετία, ενώ τα τραγούδια του ερμηνεύτηκαν από σπουδαίους καλλιτέχνες και αγωνιστές, όπως η Μελίνα Μερκούρη και η Μαρία Φαραντούρη, αλλά και ξένες προσωπικότητες (Beatles, Εντίθ Πιάφ, Σίρλεϊ Μπάσεϊ και άλλοι).
Κατά τη διάρκεια της εκτενούς καριέρας του έχει κερδίσει πολλά βραβεία για την κινηματογραφική μουσική του τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, με σημαντικότερο από αυτά το BAFTA πρωτότυπης μουσικής για την ταινία "Ζ" το 1970. Για το "Σέρπικο" το 1975 ήταν υποψήφιος και για Γκράμι, όπως και για τον "Αλέξη Ζορμπά" το 1965, ο οποίος του απέδωσε παράλληλα μια υποψηφιότητα Χρυσής Σφαίρας.
Honeymoon / Luna de Miel (1959) του Μάικλ Πάουελ
Η ταινία είναι πλημμυρισμένη από το πασίγνωστο πλέον μουσικό θέμα "Honeymoon", το οποίο αργότερα θα συνοδευτεί από τους στίχους του Νίκου Γκάτσου ως "Αν θυμηθείς στ’ όνειρό μου". Το τραγούδι γοήτευσε τον Πολ Μακάρτνεϊ, ο οποίος το ηχογράφησε μαζί με τους Beatles στα πλαίσια μίας ραδιοφωνικής εκπομπής του BBC τον Ιούλιο του 1964. Ο Θεοδωράκης έγραψε μία ακόμη μελωδία για την ταινία του Πάουελ, η οποία διασκευάστηκε στο τραγούδι "Όμορφη πόλη", που το 1962 ερμήνευσε η ανεπανάληπτη Εντίθ Πιάφ ως "Les amants de Teruel".
Συνοικία το Όνειρο (1961) του Αλέκου Αλεξανδράκη
Μια ταινία ορόσημο για τον ελληνικό κινηματογράφο, η οποία διακρίθηκε για τη μοναδική της μουσική επένδυση και τραγούδια που προσθέτουν στην ήδη μελαγχολική ατμόσφαιρα του φιλμ. Ξεχωρίζει το ορχηστρικό "Ο χορός του Ρίκο", αλλά κυρίως το πολυδιασκευασμένο "Βρέχει στη φτωχογειτονιά" σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη με πρώτη ερμηνεία από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε μία από τις διασημότερες σκηνές της ταινίας. Το τραγούδι θα ερμηνευτεί στη συνέχεια από τους Νανά Μούσχουρη, Γιάννη Πουλόπουλο και Δημήτρη Μητροπάνο, ανάμεσα σε πολλούς άλλους.
Les Amants de Teruel (1962) του Ρεϊμόν Ρουλό
Στις αρχές του ’60 ο μύθος των εραστών της επαρχιακής πόλης Τερουέλ της Ισπανίας, μία πένθιμα ερωτική ιστορία, διασκευάζεται για τη μεγάλη οθόνη. Εμπνευσμένος από τον μύθο, ο Θεοδωράκης έγραψε ένα μπαλέτο το οποίο κατέληξε να συνοδεύει μουσικά την ταινία. Η μελωδία της "Όμορφης πόλης" που αποτέλεσε το κύριο μουσικό της θέμα, υπήρξε αφορμή για την συνεργασία του Θεοδωράκη με την Εντίθ Πιάφ. Τους γαλλικούς στίχους έγραψε ο Ζακ Πλαντ και η ερμηνεία της Γαλλίδας τραγουδίστριας διασφάλισε την επιτυχία του. Το τραγούδι κυκλοφόρησε μαζί με το "Quatorze Juillet" σε ένα 45άρι δισκάκι.
Φαίδρα (1962) του Ζιλ Ντασέν
Εδώ ο Θεοδωράκης αποδεικνύει το τεράστιο εύρος των ικανοτήτων του, καθώς η μουσική της ταινίας ακολούθησε μία πιο τζαζ κατεύθυνση, ενώ εκείνη την περίοδο ο ίδιος είχε μελοποιήσει τον "Επιτάφιο" και είχε κάνει τη μετάβασή του στο λαϊκό είδος. Αν και οι μελωδίες είναι μαγευτικές, περισσότερο ξεχωρίζουν τα δύο τραγούδια σε ερμηνεία της Μελίνας Μερκούρη: το "Love theme from Phaedra" που έγινε γνωστό ως "Αστέρι μου φεγγάρι μου" και το "Σε πότισα ροδόσταμο". Το συνθετικό ταλέντο του Θεοδωράκη είναι εδώ ικανό να χειραγωγήσει τον θεατή, άλλοτε συγκινώντας τον και άλλοτε σοκάροντάς τον.
Ηλέκτρα (1962) του Μιχάλη Κακογιάννη
Η συγκλονιστικά λιτή σκηνοθεσία του Κακογιάννη συνδυάζεται με την πρωτοποριακή για την εποχή μουσική του Θεοδωράκη, η οποία αξιοποιεί με δημιουργικό τρόπο μια πρωτότυπη ενορχήστρωση, αλλά ακόμα και φυσικούς ήχους, για να συνθέσει το σάουντρακ της "Ηλέκτρας". Αναμφίβολα από τα πιο σπουδαία του έργα, καθώς υπηρετεί με αυστηρότητα και συνέπεια την εικόνα χωρίς μελωδικές ευκολίες. Βραβείο μουσικής στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Αλέξης Ζορμπάς (1964) του Μιχάλη Κακογιάννη
Το γνωστότερο και πιο αναγνωρίσιμο παγκοσμίως μουσικό κομμάτι όχι μόνο του συνθέτη, αλλά και της ελληνικής μουσικής (μαζί με τα "Παιδιά του Πειραιά") είναι το συρτάκι "Ο χορός του Ζορμπά". Ουσιαστικά πρόκειται για μία ένωση των "Στρώσε το στρώμα σου για δυο" και "Κρητικού χορού" που συμπεριλήφθηκαν στην ταινία "Συνοικία τ’ όνειρο" του Αλέκου Αλεξανδράκη. Μαζί με το ορχηστρικό "The Fire Inside", η ένταση και ο γρήγορος ρυθμός του μουσικού σκορ κατάφερε να μεταδώσει στο κοινό το κεφάτο ελληνικό πνεύμα του ατίθασου πρωταγωνιστή.
Z (1969) του Κώστα Γαβρά
Η συνεργασία του Θεοδωράκη με ξένους συνθέτες και καλλιτέχνες του έδωσε την ευκαιρία να ανανεώσει τους ήχους του και να έρθει σε επαφή με νέα είδη μουσικής. Αυτές οι επαφές του οδήγησαν στη δημιουργία της μουσικής για το "Ζ", τη δραματοποιημένη ιστορία της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Ως εξόριστος στη Ζάτουνα, ο Θεοδωράκης δεν ασχολήθηκε τόσο με την ενορχήστρωση των συνθέσεών του και έτσι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του δίσκου Φιλίπ Μπουτέ γράφει κιθαριστικά σόλα για κομμάτια όπως το "La course De Manuel" και το "Café rock". Οι πιο ροκ ήχοι του άλμπουμ ήταν κάτι το απρόσμενο για το ύφος του θρυλικού συνθέτη, του οποίου το τελευταίο έργο για τη δεκαετία του ’60 κυκλοφορεί με δημιουργίες που ως επί το πλείστον δεν οφείλονται αποκλειστικά στον ίδιο.
Κατάσταση Πολιορκίας (1972) του Κώστα Γαβρά
Εξόριστος λόγω των αντισυμβατικών πολιτικών καταστάσεων στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970, ο Μίκης Θεοδωράκης κυκλοφορεί ένα ολιγόλεπτο σάουντρακ με δύο μόνο κομμάτια, τα οποία ερμηνεύουν οι Μαρία Φαραντούρη και Αντώνης Καλογιάννης. Αν και ο Γαβράς είχε συμφωνήσει σε ένα αρκετά μεγαλύτερο έργο, τελικά αποφάσισε να το κόψει διότι απέπνεε έναν επικό τόνο που ο σκηνοθέτης ήθελε να αποφύγει. Η γενικότερη ενορχήστρωση είναι εμπνευσμένη από προσωπικές εμπειρίες του Θεοδωράκη στη Χιλή του Αλιέντε, όπου γυρίστηκε και η ταινία. Αργότερα κυκλοφόρησαν εκδόσεις με την ολοκληρωμένη μουσική που προοριζόταν για την ταινία, ένα πλαισίωμα παραδοσιακών ήχων των Άνδεων με τη συνοδεία των φωνητικών των Los Calchakis, Χιλιανής φυλής.
Σέρπικο (1973) του Σίντνεϊ Λιούμετ
Η ιστορία του αστυνομικού Φρανκ Σέρπικο ξετυλίγεται υπό την συνοδεία μίας ιδιαίτερης μουσικής ενορχήστρωσης. Εδώ επιτυγχάνεται η ανάμειξη του παραδοσιακού ήχου του μπουζουκιού με πιο μοντέρνα ακούσματα, εμπνευσμένα από την τζαζ μουσική. Περιοδεύοντας από πόλη σε πόλη, ο Θεοδωράκης παίζει ήχους στο πιάνο τους οποίους συνθέτει ο παραγωγός Μπομπ Τζέιμς, εντάσσοντας στο σάουντρακ τρομπέτες, κλαρινέτα και βιολιά με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Η επιλογή του συνθέτη ήταν του ίδιου του Λιούμετ, ο οποίος τον "επέβαλε" στον παραγωγό Ντίνο ντε Λαουρέντις, με τον Θεοδωράκη να προσφέρει ουσιαστικά μόνο το βασικό θέμα. Στο οποίο θα προσθέσει στίχους και θα το εντάξει στον δίσκο "Μπαλάντες" με τον τίτλο "Δρόμοι παλιοί".
Τα Τραγούδια της Φωτιάς (1975) του Νίκου Κούνδουρου
Ένα πολιτικοκινηματογραφικό ντοκουμέντο, μιας και ουσιαστικά πρόκειται για την καταγραφή δύο ιστορικών συναυλιών - του Γιάννη Μαρκόπουλου στο γήπεδο του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο και του Μίκη Θεοδωράκη στο Στάδιο Καραϊσκάκη με τη συνοδεία των Μαρία Φαραντούρη, Αντώνη Καλογιάννη και Γιώργου Νταλάρα. Αποτυπώνοντας το κλίμα και τον παλμό της εποχής, οι συναυλίες είχαν έντονα πολιτικό χαρακτήρα, καθώς διεξάχθηκαν μετά την πτώση της Χούντας το 1974 και συνδέθηκαν με την πρώτη επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
