#skinnytok #nosugarchallenge, #thinspo ή #thinspiration... Δεν είναι σίγουρα καινούργιο φαινόμενο να πέφτουμε πάνω σε περιεχόμενο με ύποπτες συμβουλές υγείας, well being και self-care στα social media. Αυτό όμως που αλλάζει είναι η μορφή και η ένταση με την οποία τέτοια μηνύματα διαχέονται, ειδικά στο TikTok. Hashtags όπως τα παραπάνω δεν είναι απλώς "τάσεις": συνθέτουν μια ολόκληρη κουλτούρα που προωθεί τον υποσιτισμό, την εμμονή με την απώλεια βάρους και την παθολογικοποίηση της πείνας, σε ένα περιτύλιγμα "υγιεινής ζωής".
Το λεγόμενο "SkinnyTok", hashtag που είδαμε πρόσφατα να απαγορεύεται από το TikTok, είναι μια κατηγορία περιεχομένου που δεν προωθεί απλώς την υπερβολική απώλεια βάρους αλλά εξυμνεί τους περιορισμούς στην πρόσληψη τροφής και τη νηστεία ως μέσα αυτοελέγχου και επιτυχίας. Με συνθήματα όπως "τίποτα δεν έχει τόσο ωραία γεύση όσο το να είσαι αδύνατη" ή "η ανορεξία είναι τρόπος ζωής, όχι ασθένεια", το SkinnyTok έρχεται να αναβιώσει την κουλτούρα της δίαιτας των αρχών του 2000 — σε ακόμα πιο επικίνδυνη μορφή.
Σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, η συνεχής έκθεση εφήβων και παιδιών σε τέτοιο περιεχόμενο ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ψυχική και σωματική τους υγεία: αυξημένη δυσαρέσκεια με την εικόνα σώματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση και υιοθέτηση συμπεριφορών που ενισχύουν ή πυροδοτούν διατροφικές διαταραχές. Μιλήσαμε με την Δρ. Μαρία Τσιάκα, Ψυχολόγο, Διδάκτορα Ψυχολογικής Ιατρικής του King’s College του Λονδίνου και Ιδρύτρια του ΕΚΔΔ, για να φωτίσουμε τις πολλές σκοτεινές πλευρές αυτής της ψηφιακής παγίδας.
"Το περιεχόμενο τύπου SkinnyTok μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των νεαρών ατόμων. Σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία, το συγκεκριμένο περιεχόμενο ενισχύει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την αρνητική εικόνα σώματος, αυξάνοντας το άγχος, το αίσθημα ανεπάρκειας και κοινωνικής απόσυρσης, καθώς το νεαρό άτομο αισθάνεται πως δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα συγκεκριμένα "πρότυπα". Από την άλλη πλευρά τα μηνύματα του SkinnyTok προωθούν συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική υγεία των νέων, όπως πρακτικές (π.χ. αυστηρή νηστεία, παράλειψη γευμάτων) οι οποίες εν δυνάμει μπορούν να ενεργοποιήσουν την έναρξη μιας διατροφικής διαταραχής (νευρική ανορεξία, βουλιμία κ.ο.κ). Επίσης, αυτές οι πρακτικές μπορεί να προκαλέσουν κόπωση, ατονία, διαταραχές ύπνου και ορμονικές δυσλειτουργίες", εξηγεί η Δρ. Τσιάκα στο "α".
Όπως επισημαίνεται, η ευαλωτότητα των εφήβων συνδέεται άμεσα με τις ορμονικές αλλαγές και την ανάπτυξη του εγκεφάλου, κυρίως σε γνωστικό επίπεδο, καθώς και με τις συναισθηματικές μεταβολές που συνοδεύουν αυτή την περίοδο. Οι νέοι βρίσκονται σε μια φάση όπου αναζητούν την ταυτότητά τους και την αποδοχή, τόσο από το κοινωνικό περιβάλλον όσο και από το διαδικτυακό κοινό τους, όπως οι followers στα social media. Σημαντικό στοιχείο αυτής της φάσης είναι η ανασφάλεια που προκύπτει από τις αλλαγές στο σώμα τους κατά την εφηβεία, σε συνδυασμό με την ανάγκη για επιβεβαίωση. Δυστυχώς, όπως αναφέρεται, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν επιλεκτικά την "τέλεια" εικόνα, ενισχύοντας το κυνήγι μη ρεαλιστικών προτύπων, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει την ψυχική και σωματική υγεία των νέων.
Για την Δρ. Τσιάκα η κουλτούρα του "SkinnyTok” και η τοξική κουλτούρα δίαιτας των αρχών του 2000 μοιράζονται μια βασική κοσμοθεωρία: και οι δύο προωθούν το αδύνατο σώμα ως το ιδανικό πρότυπο, μέσα από την ενοχοποίηση της τροφής και την ενίσχυση της αρνητικής εικόνας σώματος. Ωστόσο, η διαφορά μεταξύ τους έγκειται στο σύγχρονο τεχνολογικό πλαίσιο. Τα social media, με τη βοήθεια αλγορίθμων, επιτυγχάνουν έναν συνεχή και εξατομικευμένο βομβαρδισμό περιεχομένου που παρουσιάζεται συχνά ως "ευεξία” ή "αυτοφροντίδα”, παρόλο που μπορεί να είναι επικίνδυνο για τους νέους χρήστες. "Έτσι οι νέοι, από απλοί καταναλωτές, μετατρέπονται σε δημιουργούς και αναπαραγωγούς επιβλαβών περιεχόμενων. Επιπλέον, η ταχύτητα διάδοσης, η ψευδαίσθηση αυθεντικότητας ("αυτό το έκανε ένα κορίτσι σαν εμένα") και η συνεχής σύγκριση με εκατοντάδες εικόνες μέσα σε λίγα λεπτά, λειτουργεί ως ένα επικίνδυνο και "εκρηκτικό μείγμα” στη θεμελίωση μια υγιούς ταυτότητας".
Σε ερώτηση μας ποιες είναι οι ενδείξεις που θα έπρεπε να κινητοποιήσουν γονείς, εκπαιδευτικούς και ειδικούς, όταν υποψιάζονται ότι ένα παιδί επηρεάζεται από περιεχόμενο όπως το "SkinnyTok”, η απάντηση της ειδικού ήταν ξεκάθαρη: "Υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά σημάδια που αξίζει να προσέξουμε. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται οι απότομες αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες ή η επιλεκτική κατανάλωση φαγητού, η εμμονή με τις θερμίδες, το συνεχές ζύγισμα ή το έντονο καθρέφτισμα, καθώς και η άρνηση του παιδιού να φάει μπροστά σε άλλους. Επίσης, η απομόνωση από κοινωνικές δραστηριότητες ή η έντονη χρήση των social media μπορεί να υποδηλώνει πρόβλημα, όπως και οι αλλαγές στη διάθεση – απόσυρση, ευερεθιστότητα, άγχος. Τέλος, η συχνή χρήση hashtags ή η παρακολούθηση βίντεο με πρότυπα "fit” ή "skinny” μπορεί να αποτελεί ένδειξη επηρεασμού".
Ακόμα, επισημαίνει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απαραίτητο οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να συνεργαστούν, ώστε να δημιουργήσουν ένα ασφαλές, εποικοδομητικό και υποστηρικτικό πλαίσιο διαλόγου με το παιδί — και φυσικά να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού, εάν κρίνεται απαραίτητο. Αν και η πρόληψη ξεκινά από το σπίτι και το σχολείο, η παρέμβαση στις ίδιες τις ψηφιακές πλατφόρμες είναι επίσης απαραίτητη, προκειμένου να περιοριστεί η έκθεση των νέων σε επιβλαβές περιεχόμενο.
Οι ίδιες οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης οφείλουν να αναλάβουν δράση, ξεκινώντας από τον περιορισμό της προβολής περιεχομένου με hashtags όπως #Thinspo ή #DietTips σε ανήλικους χρήστες. Παράλληλα, η αλγοριθμική παρέμβαση είναι κρίσιμη, ώστε να προωθούνται πιο θετικά και ρεαλιστικά πρότυπα σώματος. Εξίσου σημαντική θεωρείται η προσθήκη προειδοποιήσεων σε περιεχόμενο που ενδέχεται να αποβεί επιβλαβές για την ψυχική ή σωματική υγεία — μια πρακτική που έχει ήδη υιοθετηθεί για βίντεο σχετικά με τον αυτοτραυματισμό και θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην περίπτωση επικίνδυνων διατροφικών συμβουλών.
Διαβάστε Επίσης
