Η πρώτη μου επαφή με τον "Ταχυδρόμο" ήταν η γνωστή ταινία "Il Postino" σε σκηνοθεσία Michael Radford το 1994, η οποία έτυχε παγκοσμίως θερμής υποδοχής από κοινό και κριτικούς. Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο στη νουβέλα "Ardiente Paciencia" ή "El Cartero De Neruda" ("Φλογερή Υπομονή" ή "Ο ταχυδρόμος του Νερούδα") του Antonio Skármeta και ακολουθεί αρκετά πιστά την πλοκή του, με τη διαφορά ότι η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ιταλία της δεκαετίας του 1950, όπου ο Νερούδα ζούσε εξόριστος με τη σύζυγό του Matilde, ενώ στη νουβέλα η δράση τοποθετείται στη Χιλή στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Ο ντροπαλός γιος ενός ψαρά, ο Μάριο, αναλαμβάνει εργασία ως ταχυδρόμος του Νερούδα και παραδίδει καθημερινά μεγάλες ποσότητες αλληλογραφίας στο σπίτι του, συμπεριλαμβανομένων αμέτρητων ερωτικών επιστολών.
Μια βαθιά φιλία μεταξύ δύο ανδρών διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου, η οποία αναπτύσσεται σιγά-σιγά στην ταινία, ήταν η αφορμή για να μελετήσω πιο προσεκτικά τη ζωή και το έργο του Νερούδα. Αυτό που ήταν καινούργιο και αξιοσημείωτο για μένα ήταν ότι η ποίηση του Πάμπλο Νερούδα είναι τόσο οικεία για τους Χιλιανούς, όσο οι άριες της όπερας για τους Ιταλούς ή το αρχαίο δράμα για τους Έλληνες. Είναι τόσο οικεία στους Χιλιανούς όσο η θάλασσα και τα Κορδιγιέρες. Ο ίδιος ο ποιητής αναφέρει χαρακτηριστικά: "Αν και πολλά βραβεία μού δόθηκαν (σ.σ. μεταξύ των οποίων το Βραβείο Λένιν το 1952 και το Νόμπελ το 1971), κανένα δεν μπορεί να συγκριθεί με το τελευταίο βραβείο. Να είμαι ο ποιητής του λαού μου. Το μεγάλο, το μοναδικό μου βραβείο είναι αυτό κι όχι τα βιβλία μου που μεταφράστηκαν σ' όλες τις γλώσσες του κόσμου, ούτε τα βιβλία που γράφτηκαν για να αναλύσουν τα λόγια μου". Ο Νερούδα πραγματικά κατάφερε να καταστήσει την ποίηση ως κάτι αναγκαίο για τη ζωή των ανθρώπων. Εξέδωσε έναν μεγάλο αριθμό ποιητικών συλλογών, ποικίλου ύφους, όπως ερωτικά ποιήματα, έργα που διέπονται από τις αρχές του σουρεαλισμού, δραματική ποίηση, ακόμα και κάποια με έντονο πολιτικό περιεχόμενο.
Όταν έπεσε στα χέρια μου η δραματοποιημένη εκδοχή της νουβέλας του Skármeta από τον ίδιο το συγγραφέα αποφάσισα να ανεβάσω και να σκηνοθετήσω αυτό το θεατρικό έργο. Σε αντίθεση με την ταινία και σύμφωνα με τη νουβέλα η δράση στο θεατρικό έργο τοποθετείται στη Χιλή στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και δείχνει με εντυπωσιακό τρόπο τη μετάβαση μιας χώρας από τη δημοκρατία στη δικτατορία. Η συγκεκριμένη παράσταση προσπαθεί να δώσει έμφαση σε δύο επίπεδα ταυτόχρονα. Από τη μία πλευρά, στη σπάνια ιδιαίτερη φιλία μεταξύ δύο διαφορετικών ανθρώπων - ο Νερούδα προσπαθεί να δώσει στον ταχυδρόμο Μάριο πρακτική βοήθεια στη ζωή, και από την άλλη στην ταυτόχρονη υφέρπουσα επικράτηση της φασιστικής ιδεολογίας με την παρουσία του αστυνομικού κράτους, το οποίο ουσιαστικά υπαγορεύει την καθημερινότητα των κατοίκων της Χιλής και οδηγεί στο τέλος σε δυσάρεστα γεγονότα και καταστάσεις. Tο θεατρικό έργο του Skármeta επικεντρώνεται σε τέσσερις κύριους χαρακτήρες, τον Pablo Neruda, τον Mario Jiménez, την Beatrice Gonzáles και τη Rosa χήρα Gonzáles, οι οποίοι καθορίζουν τη γενική πλοκή. Ωστόσο, στην παράσταση έχει ενσωματωθεί και η παρουσία τριών αστυνομικών, οι οποίοι ουσιαστικά αποτελούν την πραγματική κινητήρια δύναμη της πλοκής.
Το επάγγελμα του σκηνοθέτη με έχει φέρει σε επαφή με διαφορετικές θεατρικές αντιλήψεις και δομές με την πάροδο του χρόνου. Ειδικά η επαφή του σκηνοθέτη με τους ηθοποιούς δεν διαφέρει πραγματικά από χώρα σε χώρα. Όσον αφορά στη συνεργασία του σκηνοθέτη με τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης κανόνας είναι να συνδυάζεται ο επαγγελματισμός με σαφείς δομές ρόλων μέσα σε μια παραγωγή. Μόνο έτσι αναπτύσσεται μια παραγωγική διαδικασία, κατά την οποία όλοι οι συντελεστές δημιουργούν ελεύθερα.
Συγκρίνοντας ως Γερμανός σκηνοθέτης το θεατρικό κοινό της Ελλάδας με αυτό της Γερμανίας εντοπίζω κάποιες διαφορές, οι οποίες οφείλονται βασικά στις διαφορετικές αντιλήψεις πάνω στο θέατρο. Έτσι, θεωρώ για παράδειγμα τους Γερμανούς θεατές περισσότερο εκπαιδευμένους από τους Έλληνες και αυτό γιατί η θεατρική παιδεία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Γερμανικού σχολικού προγράμματος. Επίσης, τα ίδια τα θέατρα οργανώνουν εκπαιδευτικές δράσεις και εκδηλώσεις για τις παραγωγές τους προετοιμάζοντας έτσι τους θεατές για τις παραστάσεις που πρόκειται να παρακολουθήσουν. Κάτι ανάλογο συνέβαινε και στην ελληνική αρχαιότητα με το θεσμό των προαγώνων στα Μεγάλα Διονύσια, δηλaδή οι θεατές ενημερώνονταν από πριν για τα δράματα που θα παρακολουθούσαν. Θα έπρεπε να ασκούνται οι Έλληνες θεατές περισσότερο έτσι ώστε να εκλαμβάνουν τη θεατρική παράσταση ως συνολικό έργο τέχνης εμβαθύνοντας στη σκηνοθεσία και την υποκριτική. Με τον τρόπο αυτό θα είναι σε θέση να απολαμβάνουν περισσότερο τη σκηνική παρουσίαση, να ψυχαγωγούνται πραγματικά – ο όρος με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου ως αγωγή της ψυχής.
Περισσότερες πληροφορίες
Il Postino - Ο ταχυδρόμος του Νερούδα
Η φιλία του νεαρού ταχυδρόμου Μάριο Ρουόπολο με τον κομμουνιστή ποιητή Πάμπλο Νερούδα από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Χιλιανού συγγραφέα ανεβαίνει στη σκηνή.
