Ο Κώστας Φιλίππογλου σκηνοθετεί τη «Δεσποινίδα Τζούλια» του Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, αποκαλύπτοντας τις «κρυφές» συνδέσεις του έργου με τους Μαρκήσιο ντε Σαντ και Σαίξπηρ. Αυτά και άλλα πολλά είπε στη Μαρία Κρύου λίγο πριν από πρεμιέρα της παράστασης (8/3) στο Από Μηχανής Θέατρο.
Κάποιες από τις φωτογραφίες της παράστασης αποτυπώνουν ένα ακραίο ερωτικό παιχνίδι. Μπορεί ένα έργο του 1888 να μιλήσει για το σαδομαζοχιστικό ερωτισμό;
Το κείμενο πριμοδοτεί τον ερωτισμό. Ακούς την κυρία, τη Δεσποινίδα Τζούλια, την οποία υποδύεται η Ίρις Μάρα να λέει στον υπηρέτη, τον Ζαν (Νίκος Ιωαννίδης), φίλα μου το πόδι, φίλα μου το παπούτσι. Βλέπουμε ακόμη πως, μετά την ερωτική συνεύρεση του Ζαν με την Τζούλια εκείνος συμπεριφέρεται ως ισχυρό αρσενικό. Το έντονο ερωτικό παιχνίδι που παίζεται έχει την εναλλαγή σαδισμού και μαζοχισμού, με την έννοια του πώς περνάει η εξουσία από τον ένα στον άλλον. Στο έργο υπάρχει κι ένας τρίτος πόλος, η υπηρέτρια Κριστίν (Γιώτα Σερεμέτη), ερωμένη του Ζαν, που δέχεται αυτό που συμβαίνει, ενώ υποβόσκει μια περίεργη έλξη μεταξύ των δύο θηλυκών. Παρότι είχα μελετήσει το έργο στις θεατρικές σχολές, ξαναδιαβάζοντάς το τώρα τρελάθηκα με το πόσες ερωτικές και σεξουαλικές αναφορές έχει. Κάθε φορά η ανάγνωση σου αποκαλύπτει νέα πράγματα.
Τώρα τι σας αποκάλυψε;
Συνειδητοποιώ πως είχε πολύ δίκιο ο Μαρκήσιος ντε Σαντ που έλεγε ότι όλη η κοινωνία βασίζεται στο σαδομαζοχισμό. Διότι, αν το σκεφτείς, δεν μπορεί παρά να είσαι μαζοχιστής, αφού δέχεσαι τη διαφορά των κοινωνικών τάξεων και τις σχέσεις εξουσίας με τον σύντροφό σου, στην οικογένεια, στην κοινωνία. Αυτή η σκέψη αποτέλεσε το ισχυρό κίνητρο για να ανεβάσω αυτό το έργο.
Αφαιρέσατε κομμάτια του έργου ή κάνατε προσθήκες;
Ο Στρίντμπεργκ τοποθετεί τη δράση στη νύχτα της 21ης Ιουνίου. Εκείνη την ημέρα στην Ελλάδα γιορτάζεται ο Αϊ-Γιάννης Κλήδονας. Είναι η πιο μικρή κι ερωτική νύχτα του χρόνου. Στη χώρα μας ο χριστιανισμός άμβλυνε το παγανιστικό στοιχείο της γιορτής. Στην Ευρώπη, πάλι, παραμένει πιο ισχυρό. Την ίδια νύχτα χρησιμοποιεί και ο Σαίξπηρ στο «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας». Στην παράσταση, λοιπόν, έχουν αφαιρεθεί από το κείμενο κάποιες ιστορικές αναφορές κι έχει γίνει μια προσθήκη από το σαιξπηρικό έργο. Θυμάστε τη σκηνή που ο μάστορας μεταμορφώνεται σε γάιδαρο από τον Όμπερον και η Τιτάνια υπό την επίδραση ενός μαγικού φίλτρου ερωτοτροπεί μαζί του; Με έναν τρόπο αυτό έχει ενσωματωθεί στην παράσταση. Ο Ζαν και η Τζούλια φοράνε κάτι σαν μάσκες αυτήν τη νύχτα της απίστευτης ερωτικής κτηνωδίας και κάτω από έναν ιδιαίτερο φωτισμό ακούγεται ένα υπέροχο κείμενο του Γιαν Κοτ. Αυτό που ήθελα να πετύχω ήταν μια ποιητική σύνθεση των πραγμάτων.
Η παράσταση είναι ακατάλληλη για ανηλίκους κάτω των 18 ετών. Ποια ήταν η αποδοχή του κοινού στο Αγρίνιο όπου πρωτοπαίχτηκε;
Είναι ακατάλληλη όχι επειδή περιέχει κάτι σοκαριστικό. Απλώς δεν ήθελα να έρθει ένα παιδί σε επαφή με τον έρωτα με αυτόν τον τρόπο. Δεν θέλω να είμαι εγώ αυτός που θα τους τον δείξει ως ένα παράξενο σαδομαζοχιστικό παιχνίδι. Κάποια πράγματα είναι καλό να τα ανακαλύπτουμε με την ηλικία και το λέω αυτό ενώ ξέρω πως ένα 16χρονο μπαίνει σε sites και ξεπατικώνει πρακτικές για να τις εφαρμόσει στην πρώτη του ερωτική επαφή. Σε μια πόλη όπως το Αγρίνιο, που δεν βλέπει με τη συχνότητα της Αθήνας θέατρο, η συντηρητική μερίδα του κοινού αντέδρασε αρνητικά και ρωτούσε αν ο δήμαρχος γνωρίζει τι γίνεται στο ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου. Υπήρξαν όμως και ανοιχτά μυαλά, που τους άρεσε.
Έχετε δει κάποιο ανέβασμα της «Δεσποινίδας Τζούλιας» του Στρίντμπεργκ που σας συγκίνησε;
Είδα στο Φεστιβάλ Αθηνών την εξαιρετική παράσταση «Mies Julie» από το Baxter Theatre Company, που δεν είχε καμία σχέση με τον ερωτισμό. Υπήρχε μια δυνατή ερωτική σκηνή μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, αλλά δεν υπήρχε το ερωτικό τρίγωνο. Όλο το εγχείρημα στηριζόταν στο απαρτχάιντ και στη διαφορά των κοινωνικών τάξεων. Αν ήσουν μαύρος, ήσουν πάντα υπηρέτης και αν ήσουν λευκός ήσουν πάντα ο αφέντης. Η δική μου προσέγγιση είναι άχρονη.
Περισσότερες πληροφορίες
