O καλλιτεχνικός διευθυντής και οργανωτική ψυχή της ΕΛΣ έχει ήδη πίσω του ένα έργο θεμελιώδες, ακόμη και ρηξικέλευθο σε μερικές περιπτώσεις. Μπροστά του όμως ανοίγεται η νέα εποχή της Λυρικής, με τη μεταφορά της από την αρχή του χρόνου στις ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού - Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Για αυτό το νέο ξεκίνημα, για τα σχέδιά του και τις δημιουργικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει αλλά και για τον πολιτισμό και την πόλη όπου ζει κι εργάζεται μίλησε στον Γιώργο Χαρωνίτη.
Zείτε μία ιστορική στιγμή: ετοιμάζεστε να «μετακομίσετε» σε ένα κτίριο που κάποιοι χαρακτηρίζουν το «ωραιότερο λυρικό θέατρο». Και αντιμετωπίζετε, φυσικά, μια μοναδική δημιουργική πρόκληση: να κάνετε την Εθνική Λυρική Σκηνή μία από τις καλύτερες. Πέρα από τα συναισθήματά σας –και πιθανόν κάποια άγχη–, ποιο είναι το όραμά σας για τη νέα εποχή της ΕΛΣ;
Πράγματι, πρόκειται για μια ιστορική στιγμή για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Σε λίγους μήνες το ελληνικό αλλά και το διεθνές κοινό θα μπορεί να απολαμβάνει μια τελείως νέα εμπειρία παρακολούθησης ενός ιδιαίτερου θεάματος και ακροάματος που μόνο η Λυρική μπορεί να προσφέρει στην Ελλάδα. Αισθανόμαστε ευτυχείς που το νέο μας σπίτι δεν είναι απλώς σύγχρονο, λειτουργικό κι αισθητικά άψογο, είναι ένα από τα ωραιότερα λυρικά θέατρα του κόσμου ή «το ωραιότερο λυρικό θέατρο της Ευρώπης», όπως μου είπε στην πρόσφατη επίσκεψη του ο διευθυντής διανομών της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου. Αυτή την κρίσιμη στιγμή που το έργο ολοκληρώνεται και είμαστε ένα βήμα πριν από την έναρξη της μετακόμισης, το συναίσθημα που υπερισχύει είναι το δημιουργικό άγχος για την επιτυχημένη ολοκλήρωση αυτής της γιγάντιας διαδικασίας.
Το όραμα όλων μας στην ΕΛΣ είναι να καταφέρουμε να αναπτύξουμε τη δημιουργικότητά μας στο μέγιστο βαθμό τώρα που οι συνθήκες μάς δίνουν τεράστια ώθηση. Όλα αυτά τα χρόνια τα καλλιτεχνικά μας σώματα, η ορχήστρα, η χορωδία, οι μονωδοί, το μπαλέτο, η παιδική χορωδία αλλά και το τεχνικό, βοηθητικό και διοικητικό προσωπικό, ετοιμάζονται για τη μεγάλη στιγμή της απογείωσης. Χρειαζόμαστε, όπως συνηθίζω να λέω, μια μικρή ώθηση από την ελληνική πολιτεία και είμαστε βέβαιοι ότι θα καταφέρουμε να επιβεβαιώσουμε τις υψηλότατες προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί γύρω από την λειτουργία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Πολύ σύντομα, μέσα στον Δεκέμβριο, θα ανακοινώσουμε τη δοκιμαστική μας λειτουργία, την άνοιξη του 2017, στο ΚΠΙΣΝ, όπως και την πρώτη επίσημη καλλιτεχνική μας περίοδο στο νέο κτίριο κατά την περίοδο 2017-18. Λίγη υπομονή και οι εκπλήξεις θα αποκαλυφθούν.
Πείτε μας μερικά χαρακτηριστικά του νέου κτιρίου της Λυρικής που έχουν ιδιαίτερη σημασία για σας και θα πρέπει να γνωρίζει ο φιλόμουσος επισκέπτης.
Τα πιο βασικά χαρακτηριστικά μιας αίθουσας λυρικού θεάτρου είναι βεβαίως η ακουστική και η αισθητική. Πέραν του υψηλού σχεδιασμού που φέρει τη σφραγίδα του Ρέντσο Πιάνο, η ακουστική στην Κεντρική Σκηνή είναι –χωρίς διάθεση υπερβολής– κορυφαία, ενώ αντίστοιχες είναι και οι δυνατότητες της Εναλλακτικής Σκηνής. Από την πρώτη δοκιμή που έγινε όταν η Τσέλια Κοστέα ερμήνευσε τον περασμένο Ιούνιο στην εκδήλωση για τον Ρέντσο Πιάνο το «Vissi d’ arte» από την «Τόσκα» μέχρι και τις πολύωρες ακουστικές δοκιμές που έκανε η ορχήστρα μας πρόσφατα, η αίσθησή μου είναι πως η τέλεια ακουστική είναι μακράν το μεγαλύτερο επίτευγμα αυτού του κτιρίου και είμαι πραγματικά ευτυχής γι’ αυτό. Παράλληλα η αίσθηση που έχει ο θεατής ότι, σε όποια θέση κι αν καθίσει, η σκηνή βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση είναι το άλλο μεγάλο κατασκευαστικό πλεονέκτημα. Παρά το γεγονός ότι η αίθουσα είναι 1.400 θέσεων, η αίσθηση της εγγύτητας και της ζεστασιάς είναι αδιαμφισβήτητη, είτε κάθεσαι στην πλατεία είτε στα θεωρεία. Αυτά τα χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με τις εξωπραγματικές τεχνικές δυνατότητες της σκηνής θα δημιουργήσουν αυτό που είπα νωρίτερα: μια νέα εμπειρία για τον θεατή.
Πόσο σημαντική είναι η κατασκευή της νέας Λυρικής;
Δεν μπορεί κάποιος να μείνει αδιάφορος σε αυτό το θαύμα που συντελέστηκε μέσα σε μόλις 4 χρόνια από την έναρξη της κατασκευής του το 2012. Ένα μοναδικό πάρκο, δύο κτίρια κορυφαίας αρχιτεκτονικής, μια μικρή πολιτεία όπου η λυρική τέχνη, ο χορός και το μουσικό θέατρο θα συναντούν την Εθνική Βιβλιοθήκη και τις δραστηριότητές της, όπως και μια νέα πρωτόγνωρη για την Ελλάδα εμπειρία επαφής με τη φύση και τις δραστηριότητες εντός του πάρκου. Πιστεύω ότι με την έναρξη της ολοκληρωμένης λειτουργίας του το Κέντρο Πολιτισμού - Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» θα σημάνει μια νέα εποχή για την πόλη αλλά και τη χώρα μας. Πρόκειται για ένα έργο που θα φέρει πίσω τις έννοιες της αισιοδοξίας και της θετικής ματιάς σε όλους μας.
Με ποιο έργο έχετε προγραμματίσει να εγκαινιαστεί η Λυρική; Θα είναι ιδιαίτερης σημασίας και βαρύτητας event για την πόλη μας;
Με λίγη υπομονή θα μάθετε όλα τα θαυμαστά γεγονότα που θα λάβουν χώρα στην Κεντρική και την Εναλλακτική Σκηνή σε ένα χρόνο από τώρα. Φυσικά, η στόχευσή μας είναι να κάνουμε την έναρξη της λειτουργίας της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ παγκόσμιο γεγονός. Εργαζόμαστε σκληρά γι’ αυτό και πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε.
Ποια είναι η γενικότερη θέση σας, το όραμά σας για τον πολιτισμό και τα πολιτιστικά πράγματα στη χώρα μας; Πώς μπορούν να αναπτυχθούν ακόμη περισσότερο και σε ευρύτερα πεδία ανάλογες «πορείες» (ή έστω προσπάθειες) με τη δική σας στη Λυρική;
Η άποψή μου είναι ότι με την ακούραστη εργασία, το βλέμμα προς τα μπρος, τη δημιουργικότητα και την επιδίωξη συμπράξεων και ανταλλαγών, όλοι οι πολιτιστικοί –και όχι μόνο– φορείς μπορούν να προοδεύσουν. Έτσι συνέβη και με την ΕΛΣ, έτσι μπορεί να συμβεί με όλους, αρκεί να το θελήσουν και να στοχεύσουν σε αυτό.
Αυτήν τη στιγμή βρίσκεστε στο εξωτερικό, όπου νομίζω ότι διευθύνετε κάποια όπερα. Πώς κατορθώνετε να συνδυάσετε το διοικητικό/καλλιτεχνικό σας ρόλο με τον καθαρά δημιουργικό –και απαιτητικό– της μουσικής διεύθυνσης; Είναι κάτι που σας λείπει; Θα αφοσιωθείτε σε αυτόν κάποια στιγμή στο μέλλον;
Γνωρίζετε ότι η κύρια ιδιότητά μου είναι αυτή του αρχιμουσικού. Τα τελευταία χρόνια, όπως σωστά παρατηρείτε, έχω δώσει όλη την ψυχή μου στην ΕΛΣ, χωρίς βεβαίως να παραπονιέμαι γι’ αυτό. Πρέπει να σας πω ότι η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή σε έναν μεγάλο και ιδιαίτερα απαιτητικό οργανισμό όπως η ΕΛΣ σημαίνει καθημερινή μάχη για τη διαχείριση χιλιάδων προβλημάτων, που κυμαίνονται από τα μεγάλα θέματα της μετάβασης μέχρι τα καθημερινά θέματα λειτουργίας. Βέβαια, δεν ξεχνώ ποτέ την καλλιτεχνική μου ιδιότητα. Αν μου ζητούσατε να σας περιγράψω την καθημερινή κατανομή του χρόνου μου τα τελευταία έξι χρόνια, θα ήταν κάπως έτσι: από το πρωί μέχρις αργά το απόγευμα διοικητική εργασία, τις απογευματινές ώρες καλλιτεχνικός σχεδιασμός, διεθνείς συνεργασίες και τρέχοντα θέματα των παραγωγών μας και κατά τη διάρκεια της νύχτας μελέτη για τα επόμενα έργα που θα διευθύνω. Όταν μιλάμε δε για προετοιμασία έργων, όπως τώρα οι όπερες του Βάγκνερ, ο ύπνος είναι μια μεγάλη πολυτέλεια, την οποία όλο και πιο σπάνια ικανοποιώ!
Ποιες άλλες υποχρεώσεις έχετε ως μαέστρος;
Επιστρέφοντας από την Ιταλία, όπου διευθύνω τον «Χορό μεταμφιεσμένων», θα έχω τη χαρά και την τιμή να διευθύνω τον «Λόενγκριν» του Βάγκνερ τον Ιανουάριο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Λίγο νωρίτερα, μέσα στα Χριστούγεννα, θα διευθύνω τον «Μεσσία» με την Καμεράτα στο Μέγαρο αλλά και την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Τέλος, την ερχόμενη άνοιξη θα διευθύνω την πολύ όμορφη όπερα «Ιουλιέτα και Ρωμαίος» του Τσαντονάι στη Γερμανία.
Σε παλιότερη συζήτησή μας είχαμε αναφερθεί στο γεγονός ότι εδώ και δεκαετίες στα σύγχρονα κράτη οι όπερες δεν είναι «μόνο μία» (όπως συμβαίνει με εμάς), αλλά δύο, και τρεις, και… δεκατρείς! Θεωρείτε πιθανή την ανάπτυξη λυρικών θεάτρων και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας; Είναι «ώριμος» ο κόσμος της περιφέρειας για κάτι τέτοιο;
Τα χρόνια που έζησα στη Γερμανία ένιωσα τη σημασία της ύπαρξης πολλών λυρικών θεάτρων σε κάθε χώρα. Για το κοινό είναι σπουδαίο, διότι η ύπαρξη μιας όπερας, ακόμη και σε πολύ μικρές πόλεις, κάνει τη λυρική τέχνη μέρος της ζωής και της καθημερινότητάς του, ενώ και για τους καλλιτέχνες είναι πολύ σημαντικό, καθώς έχουν πολλές ευκαιρίες για εργασία και δημιουργικότητα. Είναι πολύ κρίμα που εδώ στην Ελλάδα διακόπηκε η λειτουργία της Όπερας της Θεσσαλονίκης. Πρέπει οι συνθήκες να το επιτρέψουν και στα επόμενα χρόνια να επαναλειτουργήσει. Επίσης, στο πρότυπο λειτουργίας πολλών ιταλικών λυρικών θεάτρων, μπορεί να λειτουργήσει σε διάφορες πόλεις της πατρίδας μας ο θεσμός του opera stagione. Το κοινό υπάρχει και οι καλλιτέχνες για να το στηρίξουν επίσης.
Έχουμε μεγάλη δεξαμενή καλλιτεχνών, ικανή να στηρίξει τέτοιες προσπάθειες. Εμείς, όπως γνωρίζετε, προσπαθούμε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, να ταξιδεύουμε τις παραστάσεις μας σε όλη την Ελλάδα με κάθε τρόπο. Τα τελευταία χρόνια η Όπερα της Βαλίτσας ταξίδεψε σε κάθε γωνιά της χώρας. Παράλληλα παρουσιάσαμε τρεις μεγάλες παραγωγές («Κρητικοπούλα», «Ταξίδι στην Αιωνιότητα», «Καρυοθραύστης») στη Θεσσαλονίκη, ενώ το μπαλέτο μας έχει ταξιδέψει σε Καλαμάτα, Σύρο και Λευκάδα. Σε λίγες ημέρες ξεκινά ένα πολύ σημαντικό project της ΕΛΣ που ετοιμάζουμε εδώ και χρόνια, η «Λυρική στη μεγάλη οθόνη», ένα πρόγραμμα κινηματογραφικών προβολών παραστάσεών μας σε όλη την Ελλάδα – και μάλιστα με ελεύθερη είσοδο. Ξεκινάμε στις 26/11, σε 13 πόλεις της Ελλάδας, με την «Τραβιάτα» καθώς και το παιδικό «Καρμενσίτας» για τους μαθητές των σχολείων.
Τι σας αρέσει να κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας στην Αθήνα;
Ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος αφιερώνεται στην οικογένειά μου. Δυστυχώς, δεν υπάρχει πολυτέλεια για τίποτε άλλο. Ερχόμενος στην Αθήνα ύστερα από τόσα χρόνια στη Γερμανία, αυτό που μου είχε λείψει ήταν ο καιρός της Ελλάδας. Τώρα οι απαιτήσεις από την πόλη μου έχουν μεγαλώσει. Εκτιμώ τη σχέση της με το παραλιακό μέτωπο, χαίρομαι για την επαφή των κατοίκων της με τον πολιτισμό, είμαι ευτυχής για τον νέο πολιτιστικό άξονα που δημιουργείται στη Λεωφ. Συγγρού με το Κέντρο Πολιτισμού - Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», το Μουσείο Ακρόπολης, το ΕΜΣΤ και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Πάνω απ’ όλα όμως θαυμάζω τις ακούραστες προσπάθειες των νέων καλλιτεχνών, οι οποίοι δημιουργούν κι εξελίσσονται παρά τις δυσκολίες. Να σημειώσω εδώ ότι οι νέοι καλλιτέχνες θα είναι χρήσιμο να γνωρίζουν πως ένας από τους βασικούς άξονες της Εναλλακτικής Σκηνής μας θα είναι η στήριξη της νεανικής δημιουργικότητας.
Υποθέτω ότι η Λυρική θα συνεχίσει τις κοινωνικές της δράσεις και το «άνοιγμά» της στον κόσμο με μεγαλύτερη ένταση…
Συνεχίζουμε με ακόμη μεγαλύτερη ορμή. φέτος πηγαίνουμε σε νοσοκομεία, φυλακές, στο άσυλο ανιάτων, σε δεκάδες σχολεία, σε ΚΑΠΗ. Επεκτείνουμε την εξωστρέφειά μας και τη μετουσιώνουμε σε στήριγμα προς τους αδύναμους. Από το 2017-18, την πρώτη επίσημη χρονιά μας στο ΚΠΙΣΝ, να αναμένετε πολύ μεγάλες εκπλήξεις και σε αυτόν τον τομέα.
