Με αφορμή την έκθεση «160 χρόνια made in Greece: Βιομηχανία, πρωτοπορία, καινοτομία» που εγκαινιάζεται την Πέμπτη (18/1, 7 μ.μ.) στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, μιλήσαμε με τον υπεύθυνο ιστορικής έρευνας Γιάννη Στογιαννίδη και ετοιμάσαμε μερικά εντατικά μαθήματα για να περιηγηθείτε διαβασμένοι τα 800 και πλέον εκθέματα – ιστορικά ντοκουμέντα, διαφημιστικές αφίσες, αυθεντικά μηχανήματα κ.ά., που επιχειρούν να μας ξανασυστήσουν το βιομηχανικό προφίλ της χώρας.
#1 Το εργοστάσιο φωταερίου παρήγαγε και... ρεύμα
Στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν πρωτοφτάνει το ηλεκτρικό ρεύμα στη χώρα, μαζί με την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία που αναλαμβάνει την ηλεκτροδότηση των μεγάλων ελληνικών πόλεων εμφανίζεται μια μικρή μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο μηχανουργείο του εργοστάσιου φωταερίου με σκοπό τη φωταγώγηση της πρωτεύουσας. Μετά τη διαμαρτυρία της πρώτης και τη σύγκρουση των δύο εταιρειών, το κράτος παρεμβαίνει το 1908 για να δώσει το αποκλειστικό προνόμιο στην EHE.
#2 Το κλειδί της επιτυχίας
Πέρα από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας που επανδρώνουν συστηματικά τις βιομηχανίες με τεχνικά καταρτισμένο προσωπικό (με πρωτεργάτη το Μετσόβιο Πολυτεχνείο που το 1836 ξεκίνησε ως σχολείο τεχνιτών), η εκπαίδευση των μελλοντικών εργαζομένων προωθείται και από τις ίδιες τις εταιρείες. Ξεχωρίζει το παράδειγμα της πρωτοπόρας φαρμακοβιομηχανίας ΕΛΠΕΝ, η οποία διατηρεί εδώ και μία πεντηκονταετία ένα εντυπωσιακό κέντρο έρευνας, ανοιχτό στους Έλληνες επιστήμονες για πειράματα και μελέτες.
#3 Ευρηματικό marketing
Μαζί με τα καινοτόμα προϊόντα βιομηχανικής παραγωγής, ήρθαν φυσικά και τα ευρηματικά κόλπα για την προώθησή τους. Έτσι, μερικοί πωλητές από το πρώτο εργοστάσιο λιπασμάτων στη Δραπετσώνα γυρνούν τη δεκαετία του ’30 ανά την ελληνική ύπαιθρο για να μυήσουν τους αγρότες στις νέες χημικές ουσίες, ενώ λίγες δεκαετίες αργότερα το προσωπικό από τη νεοσύστατη ΔΕΗ ξεκινά ενημερωτικές συναντήσεις με τις Ελληνίδες νοικοκυρές για τα οφέλη των ηλεκτρικών συσκευών.
#4 Μια eco-friendly καινοτομία που ναυάγησε
Τη δεκαετία του ’70, το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού αυτοκινήτου ιδιοκτησίας του εφοπλιστή Γιάννη Γουλανδρή –που λίγο καιρό πριν είχε ξεκινήσει στην Αγγλία– μεταφέρεται στο νησί της Σύρου. Επανδρώνεται εκ νέου και είναι έτοιμο για την παραγωγή του πρωτοπόρου μοντέλου Enfield 8000 μέχρι που η δαιδαλώδης γραφειοκρατία της εποχής οδηγεί άδοξα στο πρώιμο κλείσιμο του εγχειρήματος, με μόλις 120 αυτοκίνητα στο ιστορικό του.
#5 Υπάρχει ελληνική βιομηχανία σήμερα;
Κι όμως. Μπορεί συγκεκριμένοι κλάδοι να μην κατάφεραν να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, διαθέτουμε όμως brand names ισχυρά στη διεθνή αγορά, ιδιαίτερα στο ζωτικό τομέα των τροφίμων (Γιώτης, Παπαδοπούλου κ.ά.), ενώ ακόμα και στη βαριά βιομηχανία βρίσκουμε δυναμικά παραδείγματα, όπως ο όμιλος Βιοχάλκο που λειτουργεί δεκάδες εργοστάσια εντός και εκτός Ελλάδος και συνεισφέρει σημαντικά στην εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας.
#6 Το αόρατο χέρι της… πολιτικής
Η έλευση των Μικρασιατών προσφύγων το ’22 και η χρηματοδότηση μέσω του αμερικανικού Σχεδίου Μάρσαλ λειτούργησαν ως κινητήριες δυνάμεις για την ανάπτυξη των εγχώριων εργοστασίων και τη δημιουργία μεγάλων βιομηχανικών ζωνών (π.χ. της Νέας Ιωνίας με κλωστοϋφαντουργία-ταπητουργία), αντιμετωπίζοντας τις επιπτώσεις του κραχ του ’29 και τις καταστροφές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πειραιώς 100, Γκάζι, 2130109300, 18/1-25/3, Τρ.-Παρ.: 12 μ -8 μ.μ., Σάβ-Κυρ.: 11 π.μ.-8 μ.μ., Γενική είσοδος: € 4, μειωμένο εισιτήριο: € 2.30 (άνεργοι, μαθητές 6-18 ετών, φοιτητές).
