Η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος, συντονίστρια της MONUMENTA (www.monumenta.org), της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου, έχει εργαστεί για την αναγνώριση των μοντέρνων κτιρίων και θεωρεί ότι έχουν γίνει κάποια βήματα σε αυτήν την κατεύθυνση χωρίς όμως να έχει γίνει συνείδηση στο ευρύ κοινό η ανάγκη προστασίας τους. «Τη δεκαετία του 1930 τα κτίρια που σχεδιάζονται είναι με τα χαρακτηριστικά του μοντέρνου κινήματος (λιτά, αφαιρετικά, λειτουργικά) και κτίζονται με οπλισμένο σκυρόδεμα. Απαντούν σε όλη την Ελλάδα και στην Αθήνα έχουμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό τέτοιων κτιρίων. Πρόκειται για πολυκατοικίες, κατοικίες, νοσοκομεία, σχολεία και βιομηχανικά κτήρια. Σπουδαίοι αρχιτέκτονες, σπουδασμένοι στο εξωτερικό και στην Ελλάδα σχεδίασαν πολλά από αυτά, όπως οι Πάτροκλος Καραντινός, Γεώργιος Κοντολέων, Ρέννος Κουτσούρης, Νικόλαος Μητσάκης, Στάμος Παπαδάκης κ.ά. Να σημειωθεί ότι και στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 συνεχίζεται η παράδοση του μοντερνισμού. Τα μοντέρνα κτίρια ανήκουν σε αυτό που ονομάζουμε αρχιτεκτονική κληρονομιά, γιατί φέρουν αξίες αρχιτεκτονικές και ιστορικές. Εδώ και αρκετά χρόνια (δεκαετία 1980) έχει αρχίσει η προστασία τους, με τον χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέων από τους αρμόδιους φορείς προστασίας αλλά και την ορθή αποκατάστασή τους.
Όσο περνούν τα χρόνια όλο και πιο πολύ κατανοούμε τη σπουδαιότητα της διατήρησής τους, η οποία συνεπάγεται διατήρηση της ιστορίας και της ταυτότητας των πόλεων. Η Αθήνα ως ένα ανοιχτό μουσείο αρχιτεκτονικής, όπως τη θεωρώ, δεν μπορεί παρά να είναι περήφανη που διατηρεί ένα θησαυρό μοντέρνων κτιρίων. Ωστόσο πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν έχει γίνει ακόμα συνείδηση στο ευρύ κοινό ότι η αρχιτεκτονική αυτή έχει αξία και δυστυχώς κατεδαφίζονται αρκετά κτίσματα. Σε αυτό συμβάλλει το δεδομένο ότι ο Νόμος 3028/2002 για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς δεν προστατεύει με την ίδια βαρύτητα τα ακίνητα των εκάστοτε 100 ετών». Ως προς το ζήτημα του τι συνιστά θεμιτή παρέμβαση σε ένα εμβληματικό κτίριο όπως το Ωδείο Αθηνών η Γρατσία αναγνωρίζει ότι το θέμα της αποκατάστασης των μοντέρνων κτιρίων είναι δύσκολο και σύνθετο. Τα κτίρια αυτά είναι κατασκευασμένα από μπετόν αρμέ και με το πέρασμα των χρόνων χρειάζονται στατική ενίσχυση, αντικατάσταση στοιχείων τους για να συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται. Μέχρι που φθάνουν οι επεμβάσεις αυτές, είναι το ερώτημα ώστε να μην αλλοιωθεί η μορφή, η κάτοψη, η αυθεντικότητά τους. Το σίγουρο είναι ότι μεγάλος αριθμός των μοντέρνων κτιρίων λόγω της αξίας τους πρέπει να διατηρηθεί χωρίς να αλλοιωθεί και αυτό οφείλουμε να πράξουμε»
Δέσποινα Ζευκιλή - [email protected]
