© Νικόλας Κομίνης
Μία σημαντική στιγμή στην ιστορία του ελληνικού λυρικού θεάτρου αποτέλεσε αναμφίβολα η συναυλιακή παρουσίαση (14/10) από τον ΟΠΑΝΔΑ στα κατάμεστα "Ολύμπια" (το νέο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο της Αθήνας) της μοναδικής όπερας του Δημήτρη Μητρόπουλου "Αδελφή Βεατρίκη". Το έργο δεν είχε ξανανεβεί στην Αθήνα από το 1920, έτος της πρώτης σκηνικής του παρουσίασης στο …αρχικό (και κατεδαφισμένο σήμερα) "Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Αθηνών", με πρωταγωνίστρια την τότε πρωτοεμφανιζόμενη -ως δραματική υψίφωνο- Κατίνα Παξινού.
Η συναυλία αφιερώθηκε στη μνήμη της υψιφώνου Μάρθας Αράπη (1954-2021), που ερμήνευσε το ρόλο την τελευταία φορά (1996) που η όπερα δόθηκε -και πάλι "κοντσερτάντε"- στην Ελλάδα (Θεσσαλονίκη) και ηχογραφήθηκε, με βουλγαρικές μουσικές δυνάμεις, υπό τον Βύρωνα Φιδετζή. Ο χαλκέντερος μαέστρος αποκατέστησε το μουσικό κείμενο του έργου -που χρησιμοποιήθηκε και εν προκειμένω- με βάση το σωζόμενο υλικό (παρτιτούρα αρχιμουσικού, σπαρτίτο) που φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Η κριτική έκδοση της παρτιτούρας, που υλοποιείται από το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής, δεν έχει μέχρι σήμερα ολοκληρωθεί.
Η ακρόαση υπήρξε από πολλές πλευρές αποκαλυπτική. Αφενός επιβεβαίωσε την ξεχωριστή, απολύτως διακριτή θέση του έργου στη νεοελληνική μουσική της περιόδου 1910-1920, κατά την οποία ο Καλομοίρης μορφοποίησε την Εθνική Σχολή. Μακράν οποιασδήποτε έστω νύξης εθνικής ταυτότητας, η γραμμένη σε κείμενο του Βέλγου Μωρίς Μέτερλινκ "Αδελφή Βεατρίκη" εντάσσεται στο ρεύμα του συμβολισμού των αρχών του 20ού αιώνα. Από πλευράς θεματολογίας και μουσικής, το έργο φέρει σαφείς συγγένειες με όπερες όπως οι "Βασιλιάς Αρθούρος" του Σωσόν, "Πελλέας και Μελισσάνθη" του Ντεμπυσσύ ή ακόμη "Αριάδνη και Κυανοπώγωνας" του Ντυκά (οι δύο τελευταίες επίσης σε κείμενα του Μέτερλινκ), χωρίς μάλιστα να υστερεί αυτών! Ο συνθέτης την ονομάζει "Θαύμα", παραπέμποντας στα -ωσαύτως μεσαιωνικής έμπνευσης- "μυστήρια" της ίδιας εποχής (όπως το "Μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού" του Ντεμπυσσύ).
Αφετέρου επιβεβαίωσε το ταλέντο, τη συγκρότηση και την ωριμότητα ενός νεαρού ακόμη Μητρόπουλου, ο οποίος αφομοίωσε δημιουργικά τις επιρροές που δέχθηκε μέσα από το μουσικό περιβάλλον των σπουδών του (στο Ωδείο Αθηνών) υπό την καθοδήγηση του Βέλγου αρχιμουσικού και συνθέτη Αρμάνδου Μαρσίκ, βασικού εκπροσώπου επί ελληνικού εδάφους της υστερορομαντικής Γαλλοβελγικής Σχολής της μουσικής. Η επιρροή μειζόνων συνθετών αυτής (Φρανκ, Ντ’Εντύ), της γαλλικής πρόσληψης των βαγκνερικών προτύπων αλλά και του γαλλικού ιμπρεσιονισμού είναι εδώ ορατή σε μουσικό/αρμονικό και φωνητικό επίπεδο. Η υποβλητική, σπάνιας οικονομίας και εκλέπτυνσης ενορχήστρωση, η εναλλαγή του μουσικού ύφους στα πλαίσια της σκηνικής δράσης, αλλά και η εκφραστικότητα και η τεχνική αρτιότητα της φωνητικής γραφής συνετέλεσαν στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου λυρικού πρωτόλειου, που έμεινε, δυστυχώς, χωρίς συνέχεια…
Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον κέντρισε η αίσθηση ότι η συγκεκριμένη όπερα μπορεί κάλλιστα να ανεβεί σκηνικά, από ένα σκηνοθέτη που θα κατανοήσει το ιδιαίτερο στίγμα της και θα προσεγγίσει ευφάνταστα το τρίπτυχο θρησκευτικότητας/πίστης, αμαρτίας/ενοχής και μετάνοιας/συγχώρεσης, γύρω από το οποίο αυτή περιστρέφεται. Σε συνδυασμό με το διεθνώς "βαρύ" όνομα του Μητρόπουλου και τη γαλλική γλώσσα στην οποία είναι γραμμένη, και υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθεί κάποια στιγμή η κριτική έκδοση της παρτιτούρας της, η παρουσία της στο παγκόσμιο λυρικό δραματολόγιο ίσως ξεφύγει μια μέρα αυτήν της "εξωτικής" καταγραφής!
Την αδιαμφισβήτητη μουσική αξία της όπερας επέτρεψε να εκτιμηθεί το υψηλού επιπέδου ακρόαμα. Καθοριστική στάθηκε εν προκειμένω η έξυπνη επιλογή του καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου "Ολύμπια" Ολιβιέ Ντεκότ να αναθέσει τους -τρεις- βασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους αλλά και τη διεύθυνση ορχήστρας σε ακμαίους Γάλλους συντελεστές, που μετακλήθηκαν ειδικά για την αθηναϊκή συναυλία!
Η θαυμάσια μουσική διεύθυνση του γνωστού μας (από παραγωγές της Λυρικής) Πιερ Ντυμουσσώ δεν πιστοποίησε μόνο τις ικανότητες του νεαρού αρχιμουσικού αλλά και την κατανόηση του συγκεκριμένου ρεπερτορίου, που διατρανώθηκε πρόσφατα σε μία συναρπαστική ηχογράφηση της όπερας "Πελλέας και Μελισσάνθη" του Ντεμπυσσύ. Αντλώντας -όσο τούτο ήταν δυνατό- μεγάλη διαφάνεια ήχου από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, ο Ντυμουσσώ πρόβαλε με σαφήνεια το λυρισμό της παρτιτούρας, διασφάλισε πρωτοφανή καθαρότητα αφήγησης, ενώ συνόδευσε άριστα και με ασφάλεια τους μονωδούς.
Της διανομής ηγήθηκε αναντίρρητα η από κάθε άποψη συναρπαστική Βεατρίκη της δραματικής υψιφώνου Κατρίν Υνόλντ: η μεγάλη, υγιής (χωρίς ίχνος βιμπράτο!), ομοιογενής σε όλη την έκταση φωνή της διαπέρναγε δίχως πρόβλημα την τεράστια ορχήστρα, ενώ η μεγάλη εμπειρία στο σχετικό (και το βαγκνέριο) ρεπερτόριο πρόδιδε σαφή αίσθηση του ύφους της μουσικής. Τα διλήμματα του εκτενέστατου ρόλου αποδόθηκαν με ευγένεια, αισθαντικότητα και μετρημένο πάθος.
Πλάι της, πολύ δυνατές εντυπώσεις άφησαν στους συντομότερους -πλην απαιτητικούς- ρόλους τους, ο τενόρος Βαλαντέν Τιλ, καλοτραγουδισμένος και όσο χρειαζόταν στεντόρειος Μπελλιντόρ και η μεσόφωνος Ελοΐζ Μας, Ηγουμένη σπάνιου φωνητικού και δραματικού κύρους. Το πολυτελές ηχόχρωμα της Μας άφησε πολλές υποσχέσεις για σταδιακές αναλήψεις μειζόνων ρόλων της γαλλικής όπερας.
Η αυτονόητα άριστη νοηματοδότηση του αδόμενου γαλλικού λόγου βρήκε, ευπρόσδεκτα, άξιους συνοδοιπόρους στους Έλληνες μονωδούς που πλαισίωσαν τους πρωταγωνιστές σε πλειάδα δευτεραγωνιστικών ρόλων. Πολύ ισορροπημένο ήχησε το τρίο των αδελφών Εγκλαντίν, Κλεμάνς και Φελισιτέ που ενσάρκωσαν οι μεσόφωνοι Ειρήνη Καράγιαννη, Διαμάντη Κριτσωτάκη και Χρυσάνθη Σπιτάδη, ενώ εντυπωσίασε η ισχυρή μουσικοδραματική παρουσία του βαρύτονου Παύλου Πανταζόπουλου ως Εφημέριου. Συνολικά αξιοπρεπή επίδοση είχε η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων, μέλη της οποίας συμπλήρωσαν τη διανομή.
Εν αναμονή της παρουσίασης και άλλων σημαντικών έργων του ιστορικού ελληνικού λυρικού δραματολογίου ("Πρωτομάστορας", "Λιονέλλα"), που θα ώφειλε -εκ του καταστατικού σκοπού και της αποστολής της- να προωθεί η Εθνική Λυρική Σκηνή, η σταδιακή αναγόρευση του θεάτρου "Ολύμπια" σε εναλλακτικό/συμπληρωματικό λυρικό πόλο της πρωτεύουσας μόνο όφελος και ευχαρίστηση μπορεί να προσπορίσει στους φιλόμουσους…
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Οι συντελεστές της συναυλιακής παρουσίασης (14/10) της όπερας "Αδελφή Βεατρίκη" του Δημήτρη Μητρόπουλου (από δεξιά προς τα αριστερά: Παύλος Πανταζόπουλος, Βαλαντέν Τιλ, Κατρίν Υνόλντ, Πιερ Ντυμουσσώ, Ελοΐζ Μας, Ειρήνη Καράγιαννη, Διαμάντη Κριτσωτάκη) επευφημούνται από το κοινό του θεάτρου "Ολύμπια"
