Χειμαρρώδεις και γεμάτοι καλή διάθεση και χιούμορ, ο Μιχάλης και ο Παντελής Καλογεράκης φέρνουν για μία ακόμα βραδιά τα ιδιαίτερα "Ρεμπώτικα" τους στην ταράτσα του "Gazarte" (Τρίτη 20/9). Με την αρωγή της Λένας Κιτσοπούλου,η οποία συμμετείχε και στον ομώνυμο δίσκο τους, και τους Αλέξανδρο Τζιόβα (μπάσο), Στράτο Γκρίντζαλη (μπουζούκι και μαντολινάκι) και Αλέξη Στενάκη (κλαρινέτο) πλάθουν μία ευρηματική συνύπαρξη ιστορικών ρεμπέτικων τραγουδιών με την πενταετή αλληλογραφία των ποιητών Αρθούρου Ρεμπώ και Πολ Βερλέν, στην οποία παρακολουθούμε τη θυελλώδη σχέση τους από τη γνωριμία τους στο Παρίσι έως τον χωρισμό τους. Στίχοι της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, της Σωτηρίας Μπέλου, του Γιώργου Μητσάκη και άλλων συναντούν τα μεστά ποιήματα και γράμματα των "καταραμένων ποιητών", οικοδομώντας ένα σύμπαν πάθους και διεκδίκησης απέναντι στην κοινωνία αλλά και μέσα στην ίδια τη σχέση, και παράλληλα μία σαρδώνια όσο και συναισθηματική συναυλιακή περφόρμανς.
Ποια μουσικά είδη ξεκινήσατε να ακούτε και τι ακούτε σήμερα; Γενικά είχατε τη μουσική μέσα στην οικογένεια;
Π.Κ.: Είμαστε από Κρήτη, οπότε υπήρχε πολλή μουσική στο σπίτι. Από την πλευρά του μπαμπά ήταν Κρητική και από την πλευρά της μαμάς πολύς Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Σαββόπουλος. Η μάνα μου αγαπούσε πολύ τον Σαββόπουλο, το "Φορτηγό" και γενικότερα τα πιο παλιά του. Επίσης από πάντα μέχρι σήμερα έπαιζε στο ραδιόφωνο Δεύτερο Πρόγραμμα από το πρωί μέχρι το βράδυ.
Ακούω πάρα πολλή μουσική· το Spotify είναι πάντα ανοιχτό στο σπίτι μου και ακολουθώ το κλισέ "ακούω τα πάντα". Ένα πράγμα που δεν είναι ακούω είναι death metal. Εκεί κάπου το χάνω γιατί σκιάζομαι πάρα πολύ για να πω την αλήθεια. (γέλια)
Μιχάλης Καλογεράκης: Εγώ αυτήν την περίοδο έχω μεγάλη μανία στον Αντώνη Απέργη. Η μουσική σε μένα ξεκίνησε μαζί με την ποίηση.
Το βιώσες ως μία ανάγκη να συμπληρώσει η μία την άλλη;
Μ.Κ.: Όταν ξεκίνησα να μαθαίνω κιθάρα, άρχισα και να γράφω μουσική σε ποιήματα, χωρίς να έχω απόλυτα συνείδηση του τι κάνω και του τι τραγουδάμε. Ήδη διαβάζαμε ποίηση, οπότε κάπως με τη μουσική ήρθε και κούμπωσε. Από τότε έχει παραμείνει έτσι η συνθήκη.
Π.Κ.: Για μένα η ποίηση συνδέεται με όλες τις μορφές τέχνης. Δεν παίζω κάποιο μουσικό όργανο και για μένα η ποίηση ήταν και ο λόγος που μπήκα στη δραματική σχολή γιατί έβλεπα στα ποιήματα έναν ολόκληρο κόσμο και μία ιστορία που θα μπορούσε να είναι ένα πλήρες θεατρικό έργο, ένα μυθιστόρημα, ένα τραγούδι, μια μελωδία. Στην προκειμένη, μαζί με τον Μιχάλη, τα ποιήματα αγκαλιάζονται με τη μουσική και αντίστροφα.
Τι σας γοήτευσε στον Ρεμπώ;
Π.Κ.: Αφενός η ίδια η ζωή του Ρεμπώ: είναι ένας επαναστάτης, ένα τυχοδιώκτης, ο οποίος πριν καν ενηλικιωθεί έφτασε χωρίς καμιά αίσθηση σοβαροφάνειας στο Παρίσι των ποιητών, όπου όλοι ήταν σε ένα καλούπι. Αυτό το έσπασε στα δεκαεπτά του, χωρίς να έχει καμία ντροπή και κανένα φόβο.
Μ.Κ.: Με γοητεύει όντως αυτή η επαναστατικότητα του Ρεμπώ, που είναι όμως και η επαναστατικότητα ενός νέου. Αυτή του χαρακτηρίζει και μας δίνει την ιδανική αφορμή να πούμε πως πρέπει να τους ακούμε και να αγκαλιάζουμε ό,τι καινούργιο φέρουν, γιατί μέσα εκεί κρύβεται ο Ρεμπώ, μέσα στην επιθετικότατη αλλαγή που φέρνει το νέο. Όταν, λοιπόν, ο Παντελής διάβαζε τις επιστολές που αντάλλαξαν ο Ρεμπώ με τον Βερλεν, μας ήρθε μια ωραία ιδέα ενώ βρισκόμασταν στον Λέντα, το χωριό μας στην Κρήτη, να αφηγηθούμε την πενταετή σχέση των δύο ποιητών μέσα από τις επιστολές τους και τραγουδώντας ρεμπέτικα τραγούδια. Έτσι έγιναν τα ρεμπώτικα.
"Η Πολιτεία είναι πιο τρανσφοβική από τους πολίτες της Ελλάδας, ενώ εκατόν πενήντα χρόνια πριν δεν υπήρχε τόσο έντονα αυτός ο διαχωρισμός. Υπήρχαν οι δύο ποιητές που ήταν ερωτευμένοι ανοιχτά στους δρόμους του Παρισιού, αλλά την ίδια στιγμή ήταν ερωτευμένοι και στις εφημερίδες του Παρισιού, όπου εξέδιδαν τα ερωτικά σονέτα που έγραφαν για τον ομοφυλοφιλικό τους έρωτα".
Θεωρείτε ότι οι νέοι αυτή τη στιγμή επαναστατούν ή μπορούν να επαναστατήσουν στη δεδομένη πραγματικότητα;
Π.Κ.: Έτσι όπως είναι η πραγματικότητα, πιστεύω πως όποιος θέλει να επαναστατήσει, το κάνει. Κάθε γενιά επαναστατεί με τον δικό της τρόπο. Το ότι το σύστημα, όσο περνάει ο καιρός, γίνεται όλο και πιο κλειστό και αδηφάγο, μας κάνει να πιστεύουμε πως είναι και πιο δύσκολο να επαναστατήσει κανείς. Οι νέοι, όμως, ποτέ δεν το βλέπουν έτσι, όπως ούτε κι εμείς σε αυτή την ηλικία, γιατί δεν έχουν μέτρο σύγκρισης. Επαναστατούν στο δεδομένο, αυτό που βλέπουν μπροστά τους, το οποίο είναι ένα σάπιο σύστημα.
Μ.Κ.: Πιστεύω επιπλέον πως η επανάσταση είναι μια προσωπική υπόθεση. Είναι κάτι που ξεκινάει από την καρδιά, η οποία ποτέ δεν συμβιβάζεται. Νομίζω αυτό το έχει ο Ρεμπώ και μάλιστα πολύ έντονα, και αυτό γοήτευε τον Βερλαίν. Γι αυτό και η ποίηση του έχει αυτή την απίστευτη δυναμικότητα.
Τι επικαιρότητα είδατε στην ιστορία των δύο ποιητών 150 χρόνια μετά ώστε να την παρουσιάσετε;
Π.Κ.: Σήμερα μιλάει για το πώς δύο άνθρωποι κάνουν αυτό που θέλουν χωρίς να λογαριάζουν κανέναν, είναι επαναστατικοί ο ένας για το άλλον αλλά και ως προς την κοινωνία. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε, ως προς τη μεταξύ τους επαναστατικότητα, την απόλυτη συναίνεση που υπάρχει. Οι πράξεις, τις οποίες κάνουν ο ένας στον άλλον, είναι καθαρά επιθετικές, αλλά σε ένα συναινετικό πλαίσιο, κάτι που είναι πολύ επικαίρο σήμερα σε κάθε επίπεδο. Ένα ακόμα πράγμα με το οποίο σχετίζομαι, είναι η αποδοχή που είχε ένας τέτοιος γκέι έρωτας εκατό πενήντα χρόνια πριν, σε σχέση με το τώρα. Και όχι τόσο για τους πολίτες της Γαλλίας, αλλά γιατί έχει ενδιαφέρον να κάνουμε σύγκριση με την Πολιτεία σήμερα. Παραδείγματος χάριν, η Πολιτεία είναι πιο τρανσφοβική από τους πολίτες της Ελλάδας, ενώ εκατόν πενήντα χρόνια πριν δεν υπήρχε τόσο έντονα αυτός ο διαχωρισμός. Υπήρχαν οι δύο ποιητές που ήταν ερωτευμένοι ανοιχτά στους δρόμους του Παρισιού, αλλά την ίδια στιγμή ήταν ερωτευμένοι και στις εφημερίδες του Παρισιού, όπου εξέδιδαν τα ερωτικά σονέτα που έγραφαν για τον ομοφυλοφιλικό τους έρωτα. Οπότε ενώ υπήρχαν χίλιες δυο δυσκολίες και η ορατότητα δεν ήταν όπως είναι τώρα, εγώ σήμερα βλέπω ότι μπορεί οι πολίτες να είναι λιγότερο ομοφοβικοί αλλά η Πολιτεία είναι περισσότερο.
Μ.Κ: Στα Ρεμπώτικα έχει ενδιαφέρον, ωστόσο, να δούμε και ποια πράγματα δεν είναι ίδια με το σήμερα. Ας πούμε, πόσο πάθος έχουν αυτές οι αλληλογραφίες, μόνο και μόνο γιατί είναι αλληλογραφίες και έχουν μέσα την αναμονή, την υπομονή, την ανάγκη να τον δω τον άλλον, αυτά τα πράγματα που πλέον με ένα facebook και ένα Instagram,όπου μπορείς να μιλάς κάθε δύο λεπτά, δεν υπάρχουν. Αυτό δημιουργεί έναν τεράστιο πλούτο ποίησης.
Επίσης, όσον αφορά την κοινωνία που συντηρητικοποιείται, μέσα εκεί υπάρχει και το politically correct, το οποίο όμως δεν υπάρχει στα Ρεμπώτικα. Ας πούμε στο Ρεμπώτικο 2, που είναι ο "Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης", ο Παντελής απαγγέλει το ποίημα "Ωδή στην κωλοτρυπίδα" που έχουν συνυπογράψει ο Ρεμπώ με τον Βερλαίν, γιατί θέλουν μεν η ποίηση τους να μιλάει για την επιστήμη και την τέχνη αλλά και αυτό είναι κάτι που τους αφορά. Και μάλιστα είναι ένα πολύ γλαφυρό ποίημα, που δεν έχει στόχο να προκαλέσει. Πλέον όλοι έχουν κάτι να πουν και αναγκαζόμαστε να αυτοργανώσουμε τον λόγο και τη σκέψη μας. Αυτό είναι φυλακή. Από τη μία είναι καλό ότι ο καθένας έχει τη φωνή του, αλλά χρειάζεται και μία νόηση του τι πρέπει να πω και πότε. Επίσης μέσα στο political correct υπάρχει και το άλλο κακό, ότι κάθε ρατσιστής, φαλλοκράτης, σεξιστής με τις σωστές λέξεις μπορεί να παραμένει όλα τα προαναφερθέντα και να βγαίνει λάδι.
Και κάπως έτσι καταλήγουμε σε αυτά τα δήθεν "όρια": τα "ναι μεν, αλλά", "εντάξει σε αποδέχομαι, αλλά μην το παρακάνουμε".
Π.Κ.: Τα οποία, τελικώς, είναι ακόμη χειρότερα. Είναι σχεδόν αστείες αυτές οι ατάκες που έχουν φτιαχτεί, όπως "δε με νοιάζει τι είσαι αρκεί να τα κάνεις στο κρεβάτι σου", "να μην προκαλούν". Είναι μία λίστα από ατάκες που είναι όλες λάθος, σαν να έχουν προέλθει όντως από την Πολιτεία. Δεν θεωρώ ότι έχουν προκύψει από την ανάγκη κάποιου όντως να τις πει γιατί είναι εντελώς ξύλινες. Πιστεύω βαθιά ότι οι άνθρωποι έχουν αγάπη μέσα τους· η Πολιτεία όχι τόσο.
Φαντάζομαι το ίδιο κομμάτι της επανάστασης και της αντίστασης στο κατεστημένο, μέσω της σκέψης και της δημιουργίας, το βρήκατε και στα ρεμπέτικα.
Μ.Κ.: Ο στίχος του ρεμπέτικου είναι τόσο ποιητικός, μεστός και άρτιος. Οι ρεμπέτες είναι άνθρωποι του περιθωρίου, που έκαναν καταχρήσεις και δε φοβήθηκαν να μπουν σε καλούπια. Ήταν κλειστός κύκλος τα ρεμπέτικα στη στιγμή που υπήρξαν και το γεγονός ότι έχουν τελειώσει ως εποχή δίνει τη δυνατότητα να τα δεις πιο ολιστικά. Εμάς μας βοήθησε ότι ο Παντελής έψαξε πολύ έντονα το κατάλληλο ρεμπέτικο για να ταιριάξει με την κατάλληλη επιστολή, ώστε να δημιουργηθούν τα Ρεμπώτικα.
Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι καλλιτέχνες και σχήματα ασχολούνται με την ρεμπέτικη αλλά και την παραδοσιακή μουσική, ενώ υπάρχει και μια απενοχοποίησή τους σε σχέση με το παρελθόν.
Π.Κ.: Ο λόγος είναι ότι πέρασαν γενιές και οι νεότεροι μπορούν να παρατηρούν και το λαϊκό και το ρεμπέτικο και το παραδοσιακό ως ένα είδος αποσχισμένο από την αρρενωπότητα και την κυριαρχία της φαλλοκρατικότητας που υπήρξε τότε. Και σήμερα αναγνωρίζουμε τέτοια στοιχεία στα ήδη που προαναφέραμε, αλλά επειδή έχει περάσει καιρός και εμείς είμαστε άλλοι άνθρωποι μπορούμε να τα δούμε ως ένα κομμάτι της ιστορίας και να τα αγαπήσουμε έτσι όπως είναι, έξω από το politically correct του πράγματος. Το δεύτερο είναι πως ο άνθρωπος αρχίζει να πήζει με την πόλη και αρχίζει να αγαπάει και να εξερευνεί και εκτός του mainstream, τόσο ως ακροατής όσο και ως καλλιτέχνης.
Μ.Κ.: Είναι ένα φαινόμενο χρόνων, που ίσως τώρα να ασχολούμαστε μαζί του καλύτερα γιατί δεν έχουμε πλέον τα swing covers. Τώρα είναι ωραίο γιατί είναι πιο ντεγλαρέ, με την κιθάρα του, το μπουζούκι του, το βιολί του να είναι πιο κοντά στον αυθεντικό ήχο. Τώρα εμείς ως γενιά αλλά και οι πιο νέοι πάνε πιο πολύ σε πανηγύρια, ξαναέπιασαν το μπουζούκι. Βοήθησαν πάρα πολύ και καλλιτέχνες πριν από εμάς, όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου και ο Σωκράτης Μάλαμας, και πριν από αυτός ο Παπάζογλου και ο Ρασούλης, δηλαδή δημιουργοί και τραγουδιστές που είχαν και έχουν έναν πιο παραδοσιακό ήχο και έδωσαν κάποιες κατευθύνσεις. Είναι σοκαριστικό το καταπληκτικό φαινόμενο με τον Θανάση: ότι μετά από τόσα χρόνια που ξαναβγήκε στις συναυλίες, η πλειοψηφία του κοινού είναι κάτω των 30.
Μου έκανε εντύπωση στα Ρεμπώτικα πως εκπέμπουν μία αναπάντεχη χαρά για ζωή, ενώ εκ πρώτης όψης ακούγονται "βαριά" ως σύλληψη.
Π.Κ.: Το στοιχείο της χαράς είναι πολύ έντονο γιατί είμαστε κι εμείς οι δύο πολύ χαρούμενα παιδιά και η χαρά είναι αυτοσκοπός. Δεν βρίσκουμε λόγο ύπαρξης και σκηνικής παρουσίας χωρίς το χιούμορ. Επίσης, μπορεί να ακούγεται βαρύ επειδή υπάρχει το στοιχείο του "ποιητή": φταίνε και οι ποιητές και οι αναγνώστες για το ότι η ποίηση θεωρείται κάτι βαρύ. Στην πραγματικότητα, οι ποιητές είναι τύποι σαν εμάς που κάνουν και λένε κάτι πολύ απλό. Για το ότι η ποίηση θεωρείται βαριά, φταίνε και αυτοί που χαρακτηρίζονται "ποιητές" ενώ γράφουν μπούρδες, και εμείς.
Μ.Κ.: Που δεν διαβάζουμε αρκετά.
Π.Κ.: Και όχι μόνο αυτό, αλλά και το πώς διδασκόμαστε την ποίηση στο σχολείο με έναν εξωφρενικά λάθος τρόπο που μας απωθεί.
Μ.Κ.: Με ενδιαφέρει πολύ κι εμένα, όπως λέει και ο Πεσόα, "να είμαστε ανάλαφροι ανάλαφροι", ειδικά έτσι στρυφνά και δύσκολα που είναι τα πράγματα. Να κρατάμε την αισιοδοξία μας για χειρότερες μέρες.
Π.Κ.: Η σωστή ατάκα είναι "κρατάω την απαισιοδοξία για καλύτερες εποχές".
Μ.Κ.: Όταν οι εποχές είναι έτσι όπως είναι, πραγματικά δεν πρέπει το κακό να καταφέρει να μπει. Είναι λίγο σαν το "Stranger Things", πρέπει να ακούμε μουσική και να προσπαθούμε ο Vecna να μην μπει μέσα μας. Ο Vecna είναι ο ρατσιστής, μίζερος, μισαλλόδοξος άνθρωπος που βρίσκουμε από τη δουλειά μέχρι τον γείτονα και τον φίλο μας. Πρέπει να είμαστε διαρκώς alert και η τέχνη βοηθάει να του ρίξουμε ένα επιθετικό ουράνιο τόξο στα μούτρα. Αυτός είναι ο σκοπός.
