Τρεις θαυμάσιοι σολίστ έκλεψαν την παράσταση στις ισάριθμες τακτικές συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, με τις οποίες αυτή εγκαινίασε τη φετινή σαιζόν στην «Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής. Επικεφαλής του συνόλου τέθηκαν στην μεν πρώτη (8/10) συναυλία ο καλλιτεχνικός της διευθυντής Λουκάς Καρυτινός, στις άλλες δύο (22/10 και 5/11) σχετικά άγνωστοι Ιταλοί αρχιμουσικοί. Κάθε πρόγραμμα ξεκίνησε -ευπρόσδεκτα- με ένα έργο Έλληνα συνθέτη και ολοκληρώθηκε με ένα βασικό έργο του συμφωνικού ρεπερτορίου.
Στο συναυλιακό αυτό τρίπτυχο η πληρέστερη συνολικά ερμηνεία προσφέρθηκε στις 22/10, όταν ο πιανίστας Θοδωρής Τζοβανάκης αναμετρήθηκε με το συχνά παραμελημένο 3ο «Κοντσέρτο για πιάνο» του Σαιν-Σανς. Απαστράπτουσα δεξιοτεχνία (πυκνή συγχορδιακή γραφή, «ατσάλινες» οκτάβες, ταχύτατα περάσματα, μυστηριώδεις αρπισμοί, καντέντσες), αντίληψη της αισθητικής του γαλλικού ρομαντισμού, ευρηματικότητα και φαντασία, πηγαίος λυρισμός και νηφάλιο συναίσθημα οριοθέτησαν μιαν έξοχη εκτέλεση. Ο αρχιμουσικός Τζάκοπο Σιπάρι ντι Πεσκασερόλι διασφάλισε, με μεγάλη προσοχή και διαρκή στάθμιση των ηχητικών όγκων, μια κομψή ορχηστρική συμπόρευση. Με την ίδια φροντίδα αποκωδικοποιήθηκε και η πρώτη σύνθεση της βραδιάς «Ο μέγας Παν τέθνηκε» του Τάσου Ρωσόπουλου, που έθιγε το επίκαιρο ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος, αντλώντας από τον λόγο του Πλούταρχου. Το καλογραμμένο, δεκάλεπτης διάρκειας κομμάτι διέθετε ενδιαφέρουσα και περιπετειώδη θεματική ανάπτυξη που απηχούσε στέρεα αφομοιωμένες επιρροές από το μεταρομαντικό ιδίωμα και το μινιμαλισμό.
Ο 36χρονος Ιταλός αρχιμουσικός πήρε πολύ μεγαλύτερες διακινδυνεύσεις στο κύριο έργο της βραδιάς, την περίφημη 3η Συμφωνία («Σκωτική») του Μέντελσον, που η ΚΟΑ έχει επανειλημμένα ερμηνεύσει. Παρότι το σύνολο τον ακολούθησε δίχως πρόβλημα, η επιλογή πολύ σβέλτων ταχυτήτων και ο διαρκώς τεταμένος αφηγηματικός ειρμός (ελέω της αδόκητης τήρησης των αγωγικών ενδείξεων) μάλλον αλλοίωσαν τις λεπτές ισορροπίες ενός έργου με έντονες περιγραφικές αρετές, το οποίο αποτυπώνει το γκρίζο, μελαγχολικό και συχνά άγριο τοπίο της σκωτσέζικης γης και τα ποικίλα συναισθήματα που αυτό προκαλεί. Η εκτέλεση διέθετε μεν παλμό, αλλά προσπέρασε την τόσο χαρακτηριστική μελαγχολία και νοσταλγικότητα από την εμφορείται αυτή η εξαίσια παρτιτούρα…
Στην επόμενη συναυλία της 5/11 υπό τον Πιερ Κάρλο Ορίτσιο, της οποίας παρακολουθήσαμε τη γενική πρόβα (κατόπιν ευγενικής άδειας της ΚΟΑ), ενθουσίασε ο πρώην εξάρχων της Αντώνης Σουσάμογλου με την ερμηνεία του στο σπάνια παιζόμενο «Κοντσέρτο για βιολί» του Στραβίνσκυ.
Ο Θεσσαλονικιός σολίστ φώτισε, με την ανεπίληπτη τεχνική και τη στέρεη αντίληψη των ιδιαιτεροτήτων της γραφής, κάθε γωνιά της νεοκλασικής σύνθεσης, από τις ειρωνικές/σκωπτικές ακραίες παραγράφους μέχρι τα εμβόλιμα, λυρικά/ποιητικά κεντρικά μέρη με τις σαφείς αναφορές στο μπαρόκ. Σ’ένα έργο που θα κέρδιζε πολλά από την ένταση του διαλόγου του βιολιού με την ορχήστρα, ο Ορίτσιο διέπλασε μιαν -υπερβολικά;- προσεκτική συνοδεία.
Η μουσική του διεύθυνση ήχησε περισσότερο ανήσυχη στην πανέμορφη «Φραντσέσκα ντα Ρίμινι» του Τσαϊκόφσκι, που κάλυψε ολόκληρο το δεύτερο μισό του προγράμματος. Η ΚΟΑ ανταποκρίθηκε σε γενικές γραμμές με επάρκεια στις προκλήσεις της λαμπερής, υπερδεξιοτεχνικής παρτιτούρας, ιδίως τα έγχορδα (υπό την γεμάτη αυτοπεποίθηση καθοδήγηση του Φαίδωνα Μηλιάδη) και τα χάλκινα πνευστά, αλλά τα ξύλινα ήχησαν ελάχιστα εκφραστικά και τα κρουστά δεν διέθεταν πάντοτε την τόσο κρίσιμη εδώ ρυθμική ακρίβεια. Από πλευράς ερμηνείας, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για επίτευξη της εξίσου κρίσιμης σύζευξης ευγένειας και πάθους…
Τη βραδιά είχε ανοίξει το εμπνευσμένο από διάφορα θέματα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 συμφωνικό ποίημα «Ελευθερία ή Θάνατος» του Χρήστου Σαμαρά. Ο Ιταλός αρχιμουσικός πρέπει να πιστωθεί με την γλαφυρή απόδοση μιας πυκνής σύνθεσης με φιλόδοξη ενορχήστρωση και επικολυρική πνοή, την αφήγηση της οποίας χρωμάτιζαν υπενθυμίσεις αποφθεγμάτων δημοτικών τραγουδιών με την τεχνική του κολλάζ.
Περισσότερες ενστάσεις ήγειρε η εναρκτήρια συναυλία της ΚΟΑ (8/10) υπό τον Λουκά Καρυτινό, παρεμπιπτόντως η τελευταία που δόθηκε πριν την -πρόσκαιρη;- χαλάρωση των μέτρων και στους συναυλιακούς χώρους. Παρά το γενικό ενθουσιασμό και τη συγκίνηση για την επανεκκίνηση της μουσικής ζωής (ή μήπως εξ αιτίας τους;), το ακρόαμα διέθετε οριακή συνοχή και ομοιογένεια, ενώ πιθανότατα κάποιο ρόλο έπαιξαν και οι σχετικά μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των μουσικών!
Άλλοτε παρατηρείτο αραιή εστίαση του ορχηστρικού ήχου, όπως στο πρώτο έργο, τις «Μεταπλάσεις Β’» που ο Γιάννης Ιωαννίδης έγραψε το 1970 στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου, λίγους μήνες μετά το θάνατό του. Η αφαιρετική, μοντερνιστική σύνθεση κινείται μέσα από πυκνές ηχητικές υφές/«επιφάνειες», που σταδιακά εξελίσσονται ή μεταπλάθονται, ενίοτε με τη βοήθεια διακριτών τεχνικών παραγωγής ήχου από διαφορετικές ομάδες οργάνων (έγχορδα, πνευστά). Παρά τη μέτρια εξοικείωση του συνόλου με τον μεταπολεμικό μουσικό μοντερνισμό (οι περίφημες «Ατμόσφαιρες» του Λίγκετι δεν είναι καθόλου μακριά…), ο Καρυτινός οργάνωσε άρτια την διαυγή και ακριβή απόδοση της παρτιτούρας.
Στα υπόλοιπα δύο έργα, ο ορχηστρικός ήχος διέθετε υπερβολική δύναμη και ένταση. Τούτο στοίχισε ιδιαίτερα στα ατμοσφαιρικά «Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά» του Μάλερ, σε ποίηση Ρύκερτ, που ερμήνευσε η Κρίστα Μάγερ. Η σημαντική Γερμανίδα μεσόφωνος, με έγκυρη διαδρομή σε κορυφαία ευρωπαϊκά θέατρα και φεστιβάλ, διέθετε και θερμό τίμπρο και κρυστάλλινη άρθρωση και σαφή αίσθηση του ύφους. Ατυχώς, η ορχήστρα την κάλυπτε συχνότατα, προσφέροντάς της μια συμφωνικών διαστάσεων συνοδεία, που σπάνια απέδιδε -λόγω και της ελάχιστα ποιητικής απόδοσης των ξύλινων- τα νυχτερινά αρώματα της ενορχήστρωσης.
Τον προβληματισμό επέτεινε η υπερβολικά δραματική εκτέλεση της 1ης Συμφωνίας του Μπραμς, ενός έργου που, παρά τις σαφείς μπετοβενικές του επιρροές, φημίζεται για τις εξαιρετικά περίτεχνες ισορροπίες. Η κατάχρηση ρουμπάτο οδήγησε σε μία συστηματικά νευρώδη απόδοση της συμφωνικής γραφής, που άμβλυνε τον αισθησιακό λυρισμό και την εκφραστικότητα των κεντρικών μερών. Η διάρρηξη του ειρμού της μουσικής αφήγησης επιβεβαιώθηκε και στο εκτενές φινάλε, η πορεία του οποίου από το σκοτάδι στο φως δόθηκε αδρομερώς, χωρίς την προβολή κρίσιμων λεπτομερειών και με ελάχιστες αξιομνημόνευτες σολιστικές παρεμβάσεις στην ανάπτυξη του θεματικού υλικού. Το κοινό χάρισε, πάντως, ενθουσιώδες χειροκρότημα...
