Πώς έχει εξελιχθεί μέχρι στιγμής η επιστροφή σε συναυλιακούς χώρους, αίθουσες και σκηνές; Και πώς αποτιμώνται οι εξαγγελίες για απελευθέρωση της πληρότητας και των ορθίων; Ρωτήσαμε κάποιους από τους πλέον αρμόδιους, ώστε να συνθέσουμε την πληρέστερη δυνατή εικόνα για όσα έρχονται και να ξεκινήσουμε να ετοιμαζόμαστε με μάσκες, αντισηπτικά, αλλά και ανυπομονησία για μια επάνοδο στις συναυλίες, όπως ακριβώς τις αγαπάμε.
Η ανακοίνωση 150+ θεατρικών παραστάσεων αποτύπωσε ένα αισιόδοξο κλίμα για την καλλιτεχνική σεζόν 2021-2022, στο οποίο ήρθαν να προστεθούν οι εξαγγελίες της κυβέρνησης για απελευθέρωση της πληρότητας των κλειστών χώρων και της φιλοξενίας ορθίων σε αυτούς. Το συναυλιακό τοπίο, εντούτοις, δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρο.
Οι έως τώρα περιορισμοί δυσκολεύουν την απόκτηση μιας εποπτείας για το πόσοι παρακολουθούν αυτήν τη στιγμή ζωντανές εμφανίσεις. Διαφαίνεται, πάντως, τόσο μια τάση επιστροφής του κοινού στα live όσο και μια άνοδος των ελληνικών ονομάτων, στα οποία στηρίχτηκαν κατά κύριο λόγο οι παραγωγές του καλοκαιριού. Εδραιωμένοι καλλιτέχνες όπως ο Σωκράτης Μάλαμας ή ο Γιάννης Χαρούλης συσπείρωσαν ξανά τα πλήθη που τους ακολουθούν, ενώ πιο πρόσφατα καταξιωμένα ονόματα, όπως οι Villagers of Ioannina City και ο Bloody Hawk μάλλον αύξησαν την απήχησή τους. Είδαμε επίσης το θέατρο Ολύμπια να ξανανοίγει τις πύλες του, έστω και επιφυλακτικά, ανακοινώνοντας δηλαδή το μισό μουσικό πρόγραμμα της χρονιάς, μέχρι να διαφανούν οι εξελίξεις.
Η κατάσταση δείχνει πιο συγκεχυμένη όσον αφορά την έλευση διεθνών ονομάτων. Συναυλίες όπως του Sting, λ.χ., πήγαν καλά, ενώ αντίστοιχη εικόνα έδειξε και η πρώτη μέρα του Plisskën Festival (κι ας ακυρώθηκε η δεύτερη λόγω του συνωστισμού της πρώτης), όπως και το Reworks Festival στη Θεσσαλονίκη. Εντούτοις, οι περισσότερες εξαγγελίες της νέας σεζόν αφορούν το 2022, αν και εκεί το τοπίο δεν θα πρέπει να θεωρείται παγιωμένο: Ήδη μεγάλες ή και μικρότερου βεληνεκούς διοργανώσεις τολμούν να ανακοινώσουν εμφανίσεις διεθνών καλλιτεχνών για το υπόλοιπο 2021 (UFO 29/10, Algiers 19/11, Paradise Lost 3/12, Goran Bregovic 15/12), που δεν αποκλείεται σιγά σιγά να πληθύνουν. Παράλληλα, είναι σίγουρο ότι οι εγχώριες δυνάμεις θα αξιοποιήσουν όσο γίνεται το όποιο άνοιγμα.
Επιθυμώντας να συνθέσουμε την πληρέστερη δυνατή εικόνα για όσα έρχονται, απευθυνθήκαμε σε οργανισμούς και διοργανώσεις που βρίσκονται πίσω από πολυπληθή μουσικά events. Και το πρώτο πράγμα που έγινε σαφές από την κουβέντα μας ήταν ότι, παρά το ισχυρό πλήγμα του κορονοϊού, η κατάσταση δεν υπήρξε ίδια για όλους. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, για παράδειγμα, δεν διέκοψε στιγμή τη λειτουργία της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Πετύχαμε να διατηρήσουμε τη σχέση με το κοινό», εξηγεί ο καλλιτεχνικός της διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης. Το ίδιο συνέβη με το Κέντρο Πολιτισμού - Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» (ΚΠΙΣΝ), αλλά και με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, όπως εξηγεί ο εκτελεστικός της διευθυντής Χρήστος Καρράς: «Η Στέγη δεν σταμάτησε να παράγει πολιτιστικό περιεχόμενο, δίνοντας ευκαιρίες σε πολλούς καλλιτέχνες να δημιουργήσουν και να δουλέψουν».
Αναπτύσσοντας την κατάσταση εκ μέρους του ΚΠΙΣΝ, η διευθύντρια προγραμματισμού και παραγωγής Γαβριέλλα Τριανταφύλλη επισήμανε ότι μετασχημάτισαν γρήγορα τις δράσεις τους σε ψηφιακές: «Ήταν τα δώρα που έφερε η μεγάλη πρόκληση και δοκιμασία που όλοι περάσαμε», δήλωσε χαρακτηριστικά. Από την άλλη, ο Αναστάσιος Διόλατζης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Reworks, συνόψισε ως εξής την εμπειρία του διαδικτυακού Reworks Connect, με το οποίο πορεύτηκαν κατά τη διάρκεια του 2020, προτού επιστρέψουν φέτος στη φυσική μορφή του φεστιβάλ: «Μείναμε ενεργοί και τα αποτελέσματα μας δικαίωσαν».
Ο Σύλλογος «Οι Φίλοι της Μουσικής», με τη σειρά του, κινήθηκε σε μια ενδιάμεση κατάσταση, με το διευθυντή του Αλέξανδρο Χαρκιολάκη να διευκρινίζει ότι εκμεταλλεύτηκαν αυτό το διάστημα για να προετοιμαστούν. Αλλά και ο Νίκος Λώρης, επικεφαλής της Xlalala και διευθυντής του Rockwave Festival, διαφοροποίησε στην εκτίμησή του το 2020 –το οποίο χαρακτήρισε «τραγωδία»– από το 2021, όπου έγινε συντήρηση με μικρής κλίμακας εκδηλώσεις, έστω και με την αποτίμηση ότι «το έξοδο δεν υπερκάλυψε το έσοδο». Ακόμα πιο αισιόδοξη ήταν η ματιά του καλλιτεχνικού διευθυντή του Plisskën, Στέφανου Παπαγκίκα, κάτι που αποδεικνύει και το γεγονός ότι ήταν το μόνο φεστιβάλ που έφερε πλήρες ξένο line up, ακόμα κι αν αντιμετώπισε δυσκολίες στην ολοκλήρωσή του.
Για άλλες διοργανώσεις, ωστόσο, η μέχρι τώρα πραγματικότητα αποτυπώνεται ζοφερή. «Το Up The Hammers ήταν το πρώτο φεστιβάλ στην Ευρώπη που ακυρώθηκε», αποκαλύπτει ο διευθυντής του Μανώλης Καραζέρης, πράγμα που προκάλεσε «ανυπολόγιστη οικονομική ζημιά». Σε πλήρη απραξία έμεινε και η Fuzz Productions, η οποία βρίσκεται πίσω από το Release Athens, με τον booking & promo manager Θωμά Μαχαίρα να υπογραμμίζει ότι «δυστυχώς εφαρμόστηκαν μόνο ημίμετρα, τα οποία δεν αποτέλεσαν ποτέ βιώσιμη λύση». «Ο τζίρος μας έπεσε κυριολεκτικά στο μηδέν», επισημαίνει και ο Σταύρος Στριλιγκάς, υπεύθυνος επικοινωνίας της Detox Events και του Ejekt Festival, προσθέτοντας ότι «είμαστε διαρκώς στο έλεος κάποιων αρμοδίων που αποφασίζουν χωρίς να ρωτήσουν ούτε μία φορά τη γνώμη μας».
Πώς υποδέχτηκαν όμως τις εξαγγελίες για τους κλειστούς χώρους και τους όρθιους; Εδώ η συζήτηση αναδεικνύει μια πιο ομογενοποιημένη εικόνα, καθώς τα νέα μέτρα γίνονται δεκτά με αισιοδοξία ή κρίνονται ως ελπιδοφόρα, έστω και με αστερίσκους. Ο Γιάννης Βακαρέλης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Μουσικής, μας μεταφέρει την ικανοποίησή του από την ανταπόκριση του κοινού, αλλά και από «την εσωτερική οργάνωση του Μεγάρου για την άρτια διαχείριση του κόσμου», ενώ ο Αλέξανδρος Χαρκιολάκης δηλώνει «φύσει αισιόδοξος» και εκτιμά ότι τα πράγματα θα πάνε αρκετά καλά «αν κι εφόσον είμαστε όσο προσεκτικοί πρέπει», συμπληρώνοντας ότι «Οι Φίλοι της Μουσικής» έχουν ήδη ενεργοποιήσει ένα πλούσιο πρόγραμμα δράσεων για παιδιά. Ο Γιώργος Κουμεντάκης, πάλι, παραδέχεται ότι η Λυρική Σκηνή ξεκίνησε δειλά τη νέα σεζόν, βρίσκει όμως ότι η περφόρμανς της Μαρίνα Αμπράμοβιτς για τη Μαρία Κάλλας επιβεβαίωσε «την τεράστια ανάγκη των φίλων της τέχνης να επιστρέψουν στους χώρους παραγωγής πολιτισμού».
Ανάλογη εκκίνηση καταγράφει και ο Χρήστος Καρράς για τη Στέγη: «Η συγκίνηση όλων μας να βρεθούμε σε μια κατάμεστη αίθουσα, να ακούσουμε λόγια και μουσικές ζωντανές, δύσκολα περιγράφεται», είπε, τονίζοντας ωστόσο ότι χρειάζεται να αυξηθούν οι εμβολιασμένοι. Με ανάλογη «επιφύλαξη και συγκρατημένη αισιοδοξία» υποδέχεται τη σεζόν και το ΚΠΙΣΝ, καθώς η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη δηλώνει πως είναι έτοιμοι για την παρουσίαση «νέων μουσικών σειρών, καινούργιων εργαστηρίων και εμπλουτισμένων σχολικών προγραμμάτων».
Ο Στέφανος Παπαγκίκας, πάλι, αναφέρθηκε στο ρίσκο που πήρε το Plisskën να ανακοινώσει μια σειρά συναυλιών για Νοέμβριο και Δεκέμβριο: «Βρεθήκαμε στην ευχάριστη θέση να έχουμε τουλάχιστον δέκα εκδηλώσεις, οι οποίες και θα πραγματοποιηθούν όπως ακριβώς τις είχαμε προγραμματίσει». Μιλάμε για εμφανίσεις διεθνών καλλιτεχνών, με τη διοργάνωση να επενδύει τόσο στους δοκιμασμένους Motorama (7/12), όσο και σε φρέσκα ταλέντα σαν τον Pi'erre Bourne (11/11) ή την IAMDDB (16/12). Αισιόδοξοι και έτοιμοι για τις νέες προκλήσεις αισθάνονται όμως και στη Fuzz Productions, με τον Θωμά Μαχαίρα να αποτυπώνει μια διάθεση «επιστροφής στον συναυλιακό χάρτη της Ευρώπης», την οποία και επιβεβαιώνουν ονόματα όπως ο Nick Cave & The Bad Seeds, οι Pet Shop Boys και οι Judas Priest, που πρόκειται να έρθουν το καλοκαίρι στο Release Athens (15/6, 30/6 και 15/7, αντίστοιχα).
Θετικά μεν, αλλά με περισσότερους αστερίσκους ανταποκρίνονται η Xlalala, η Detox και το Up The Hammers. Τόσο ο Νίκος Λώρης, δηλαδή, όσο και ο Σταύρος Στριλιγκάς, δίνουν έμφαση στο ότι η εξαγγελία καλύπτει μόνο 15 μέρες. «Αν μετά αλλάξει η κατάσταση», επιχειρηματολογεί ο Λώρης, «δεν μπορείς να πεις δεν πληρώνω την επικοινωνία, τα αεροπορικά κόστη ή αυτόν που έκανε τα εικαστικά». Παρά ταύτα, μας αποκάλυψε ότι ετοιμάζει έναν νέο χώρο στην Πειραιώς, προσανατολισμένο στη γενικότερη καλλιτεχνική δραστηριότητα και όχι αποκλειστικά στις συναυλίες. «Ερχόταν η Patti Smith και ρωτούσε αν υπάρχει κάποιο μέρος για να διαβάσει τα ποιήματά της», εξήγησε ξετυλίγοντας τη φιλοσοφία που θα διέπει το The Lulu Is Present, προσθέτοντας πως είναι μύθος ότι δεν υπάρχουν νέοι καλλιτέχνες: «Απλώς δεν τους ξέρουμε», είπε, προαναγγέλλοντας special events που θα επιτρέψουν να τους γνωρίσουμε.
Ο Σταύρος Στριλιγκάς υπογράμμισε ότι «18 μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας συνεχίζεται το ίδιο τροπάριο: Αποφασίζουμε για μία ή για δύο εβδομάδες και για μετά δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη». Αυτό δεν εμπόδισε την Detox να ανακοινώσει τον Henry Rollins για τον Ιανουάριο, αν και ο κυρίως προσανατολισμός της παραμένει στραμμένος προς το καλοκαίρι, π.χ. με τους Dead Can Dance (19/5) και τους Muse ως headliners του Ejekt 2022 (29/6). «Η αλήθεια είναι ότι είμαστε επιφυλακτικοί», εκμυστηρεύεται και ο Μανώλης Καραζέρης. Παρατηρεί όμως κι αυτός ότι ο κόσμος διψάει να ξεκινήσει πάλι τη ζωή του, «οπότε η εξίσωση είναι τρομακτικά δύσκολη». Σε κάθε περίπτωση, το τετραήμερο Up The Hammers θα σύρει πρώτο το χορό των μεγάλων εγχώριων φεστιβάλ (17, 18, 19 και 20/3, με Titan Force, Fifth Angel, Toxik και Atlantean Kodex).
Κι αν ο μη γένοιτο τα πράγματα δεν πάνε καλά; Για τον Βακαρέλη, η ασφαλής διεξαγωγή παραστάσεων αποτελεί μονόδρομο, «ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί με υπευθυνότητα». Το Μέγαρο, μάλιστα, φιλοξενεί και μία από τις πιο ηχηρές διεθνείς συναυλίες του επόμενου διμήνου, τον Daniel Barenboim με την ορχήστρα Staatskapelle Berlin (27-31/10). Ο Χαρκιολάκης, πάλι, πιστεύει ότι, ανεξαρτήτως εξελίξεων, οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία πρέπει να «λειτουργήσουν επικουρικά σε όποια δράση κάνουμε». Η δε Λυρική Σκηνή, η οποία λάνσαρε πριν από ένα χρόνο τη δική της διαδικτυακή GNO TV, είναι ήδη έτοιμη, δηλώνει ο Κουμεντάκης, «να κρατήσει ζωντανή τη σχέση με το κοινό με νέους τρόπους».
Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η Τριανταφύλλη, εκτιμώντας ότι το ΚΠΙΣΝ είναι σε θέση «να αντλήσει από την εμπειρία του τελευταίου χρόνου», ελπίζοντας ότι δεν θα επανέλθουμε σε καθεστώς λοκντάουν. Ως «δύσκολο και μάλλον ανώφελο» κρίνει το λοκντάουν και ο Καρράς, τονίζοντας παρ’ όλα αυτά ότι η Στέγη θα συνεχίσει να εξερευνά τους καινούργιους δρόμους των τελευταίων 18 μηνών. Αμφότεροι οι οργανισμοί, μάλιστα, επενδύουν σε διεθνείς συναυλίες ήδη μέσα στο 2021, το μεν ΚΠΙΣΝ με την Philip Glass Ensemble (20/12), η δε Στέγη φέρνοντας το ροκ μιούζικαλ The Sea Between My Soul του Raed Yassin (19-21/11).
Ο Λώρης, πάλι, εκτιμά ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου «τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται, τα δυσκόλως αγνοούνται» και δηλώνει αποφασισμένος να μην εκτεθεί σε «ακραίους και μη διαχειρίσιμους κινδύνους». Βλέπει λοιπόν κι αυτός προς το καλοκαίρι του 2022, όπου είναι σίγουρο ότι θα πραγματοποιηθεί Rockwave, αν και στο μεσοδιάστημα ο νέος του χώρος αναμένεται να φιλοξενήσει διάφορες εκπλήξεις. Στάθηκε, πάντως, και στη δυσπιστία του κοινού να αγοράσει εισιτήρια, υπογραμμίζοντας ότι «πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και πολύ σοβαροί στις τιμές που βάζουμε και στο τι επικοινωνούμε».
Αλλά ούτε στη Fuzz Productions σκέφτονται για πιθανές εναλλακτικές. Η συναυλία αποτελεί μία μοναδική εμπειρία, κατά τον Μαχαίρα, «την οποία δεν μπορεί να ζήσει και να απολαύσει κάποιος με ημίμετρα, φοβία, περιορισμούς και αστυνόμευση». Την ίδια φιλοσοφία έχει και η Detox, αλλά και το Up The Hammers. Ο Στριλιγκάς αποτυπώνει το κλίμα, λέγοντας πως «δεν υπάρχουν εναλλακτικά σχέδια, οι εκδηλώσεις μας ή γίνονται ή δεν γίνονται», ενώ ο Καραζέρης δηλώνει ότι μοναδικός στόχος είναι να πραγματοποιηθεί το φεστιβάλ.
Το Plisskën, πάλι, διαθέτει έτοιμο πλάνο για «εναλλακτικές ημερομηνίες, δεύτερες εναλλακτικές ημερομηνίες, ακυρώσεις πτήσεων-ξενοδοχείων, ζημιές, αλλαγή artwork, μεταφορά σε διαφορετικό venue». Η ομάδα του Reworks, από την άλλη, σκέφτεται πιο εξωστρεφώς, με τον Διόλατζη να αποκαλύπτει ότι επιμελούνται και σχεδιάζουν μέρος του περιεχόμενου τριών φεστιβάλ και συνεδρίων του εξωτερικού, «κάτι που μας κρατά σε εγρήγορση και διατηρεί και την εικόνα του φεστιβάλ εκτός συνόρων».
Σε κάθε περίπτωση, το τι μέλλει γενέσθαι θα αποκαλυφθεί σύντομα. Οι ανοιχτοί χώροι ολοκλήρωσαν τον φετινό τους κύκλο, οι κλειστοί παίρνουν τη σκυτάλη και, αν τα πράγματα πάνε κατ’ ευχήν, δικαιούμαστε να ελπίζουμε ότι η νέα χρονιά θα φέρει την πλήρη αναζωογόνηση της συναυλιακής ζωής, χωρίς άλλους περιορισμούς και πρωτόκολλα συνάθροισης.
