Αλέξανδρος Ευκλείδης: 6 πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για τον Φεγγαρίσιο Πιερότο

Είναι ένας ερωτοχτυπημένος γελωτοποιός ο «Φεγγαρίσιος Πιερότος» του Άρνολντ Σένμπεργκ και γιατί αποτελεί ρόλο-πρόκληση; Ο ραγδαία ανερχόμενος σκηνοθέτης του μουσικού θεάτρου Αλέξανδρος Ευκλείδης ρίχνει τον προβολέα σε ότι πιο σημαντικό πρέπει να γνωρίζουμε για την παρουσίαση του εμβληματικού έργου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στις 2 & 3/4

Ο Άρνολντ Σένμπεργκ είναι ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του μουσικού μοντερνισμού, καθώς ήταν εκείνος που πρώτος εισήγαγε το ατονικό και αργότερα το δωδεκαφθογγικό σύστημα, που ήρθε να ανατρέψει την παράδοση του τονικού συστήματος. Η βασική ιδέα της μουσικής του Σένμπεργκ είναι η ίδια που κινητοποίησε τις επαναστατικές τάσεις όλων των τεχνών στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα: αποδέσμευση από την αφηγηματικότητα και την απεικόνιση, αυτονόμηση της μορφής έναντι του περιεχομένου, επανεξέταση των κλασικών κανόνων της τέχνης και αντικατάστασή τους από νέους, που εκφράζουν καλύτερα τις αναζητήσεις του ανθρώπου της νέας εποχής.

O «Φεγγαρίσιος Πιερότος» («Pierrot lunaire»), που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο το 1912, είναι το πρώτο ουσιαστικά αριστούργημα της ατονικής μουσικής, το οποίο ενσωματώνει, σε μία ασυνήθιστη μίξη μουσικής, ποίησης και απαγγελίας, στοιχεία από τα σημαντικότερα ρεύματα της τέχνης της εποχής του: συμβολισμός, εξπρεσιονισμός, μοντερνισμός συνυπάρχουν σ’ αυτό το έργο, που παρόλα τα περισσότερα από 100 χρόνια ζωής του, δεν έχει χάσει τίποτε από το σφρίγος και το μυστήριό του.

Για την ερμηνεύτρια του Πιερότου ο ρόλος είναι μια τεράστια πρόκληση, καθώς δεν πρόκειται για ένα υβριδικό είδος φωνητικής ερμηνείας, ανάμεσα στη μουσική απαγγελία και το τραγούδι, που απαιτεί από την ερμηνεύτρια να επικαλεστεί όλες τις εκφραστικές και φωνητικές της δυνάμεις. Η Frauke Aulbert ερμηνεύει το έργο με απίστευτη λεπτομέρεια, εξαιρετική ακρίβεια, αλλά και εντελώς προσωπική ερμηνευτική προσέγγιση, που επιτρέπει στο συναίσθημα να κατακλύσει το δύσκολο μουσικό ιδίωμα του συνθέτη.

Το dissonArt ensemble είναι ένα από τα σημαντικότερα σχήματα σύγχρονης μουσικής στην ελληνική επικράτεια. Έχει ήδη περισσότερα από δέκα χρόνια παρουσίας, με δεκάδες συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχοντας παρουσιάσει εκατοντάδες έργα σύγχρονων συνθετών, πολλά από τα οποία γράφτηκαν ειδικά για το ensemble. Τα μέλη του αντιμετωπίζουν με εξαιρετική σοβαρότητα και διεισδυτικότητα τόσο τα έργα των αναγνωρισμένων συνθετών του 20ού αιώνα, όσο και έργα νέων συνθετών του 21ου, στους οποίους δίνουν συχνά την σπάνια δυνατότητα να ακούσουν τα έργα τους παιγμένα από ένα σύνολο υψηλών προδιαγραφών.

Ταυτόχρονα, είναι ανοιχτοί στον πειραματισμό και στη διακαλλιτεχνική έκφραση, όπως στην περίπτωση του Πιερότου. Πρέπει να σημειώσουμε ιδιαίτερα το γεγονός ότι το τόσο απαιτητικό αυτό έργο ερμηνεύεται από τους μουσικούς του dissonArt χωρίς μαέστρο, μία δύσκολη και σπάνια επιλογή. Ο Δημήτρης Μαρωνίδης είναι ένας από τους σημαντικούς νέους Έλληνες συνθέτες, με ιδιαίτερη γνώση των σύγχρονων μέσων της μουσικής τεχνολογίας. Στη συνεργασία μαζί του, θελήσαμε να αναπτύξουμε έναν διάλογο με τη μουσική του Σένμπεργκ, αφενός για να εξυπηρετηθούν οι σκηνικές ανάγκες της παράστασης και αφετέρου για να έρθει αντιμέτωπος ο ήχος του Σένμπεργκ με ένα πιο σύγχρονο ηχητικό περιβάλλον.

Μετατρέπεται από ένα έργο που συνδυάζει τη συμβολιστική ποίηση και την μοντερνιστική μουσική, σε μία ρετροφουτουριστική μουσικοθεατρική φαντασία. Εφορμώμενοι από την σχέση του ανθρώπου με το φεγγάρι στην εποχή μετά την κατάκτηση του φεγγαριού, βάζουμε το έργο του Σένμπεργκ σε μία φανταστική συνθήκη, κατά την οποία μία ομάδα περίεργων ατόμων πραγματοποιεί ακατάληπτες τελετουργίες επικοινωνίας με το επέκεινα. Παίρνοντας ως σημείο εκκίνησης τις απίστευτες δοξασίες που συνεχίζουν – στον σύγχρονο κόσμο της επιστημονικής γνώσης – να υποστηρίζουν άλογες θεωρίες συνομωσίας, η παράσταση θέτει ερωτήματα για ένα βασικό ζήτημα της ανθρώπινης ύπαρξης: την σχέση με το άγνωστο και το μυστηριώδες που κρύβεται στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Σε ένα τόνο παιγνιώδη, οι πέντε μουσικοί του ensemble dissonArt, η τραγουδίστρια Frauke Aulbert και ο συνθέτης Δημήτρης Μαρωνίδης δημιουργούν επί σκηνής μία μουσικοθεατρική φαντασία με πρώτη ύλη το πάντα πρωτοποριακό έργο του Σένμπεργκ. Μουσικοί εκτελεστές και performers ταυτόχρονα, οι συντελεστές του Φεγγαρίσιου Πιερότου δημιουργούν μία ιδιαίτερη διακαλλιτεχνική προσέγγιση του ακρογωνιαίου λίθου του μουσικού μοντερνισμού.

Οι φεγγαρίσιες ονειροπολήσεις του Πιερότου απέχουν πολύ από τα στερεότυπα των ρομαντικών φεγγαράδων: είναι γεμάτες αίμα, απιστία, θάνατο, εκδίκηση. Ο Πιερότος του κύκλου ποιημάτων πάνω στον οποίο βασίστηκε ο Σένμπεργκ είναι κάθε άλλο παρά ο ερωτοχτυπημένος γελωτοποιός με το θλιμμένο πρόσωπο. Η θεμελιώδης αυτή ανατροπή των στερεοτύπων για τον γνωστότατο χαρακτήρα, επιτρέπει στον καθένα, μυημένο ή μη, να αναζητήσει μία δική του αλήθεια στην εξπρεσιονιστική απεικόνισή του από τον Σένμπεργκ. Η παράσταση προσπαθεί να συνομιλήσει συνειρμικά και υποδόρια με τον κόσμο του έργου και να το κάνει πιο προσιτό στον ακροατή που θα αισθανόταν ενδεχομένως να δυσκολεύεται στην πρόσληψή του, σε μία κανονική, συναυλιακή παρουσίαση.