Μία από τις ωραιότερες παραστάσεις όπερας που δόθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα έχουν την ευκαιρία να δουν όσοι σπεύσουν στην «Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη» του Μεγάρου Μουσικής. Στην πρώτη καινούργια παραγωγή της για φέτος, η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει τους «Καπουλέτους και Μοντέκκους» του Μπελλίνι.
Η θαυμάσια δουλειά επιβεβαίωσε τις -γνωστές- δυνατότητες της Λυρικής, πείθοντας ταυτόχρονα ότι το σημαντικό, οργανωτικά και καλλιτεχνικά, στοίχημα της μετακόμισής της στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του «Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος» μπορεί να κερδηθεί. Κυρίως δε εξέπεμψε το σωστό στίγμα για το πώς πρέπει να κινηθεί ο φορέας στο μέλλον.
Κατ’αρχάς, η ΕΛΣ δεν πρέπει να φοβηθεί ανοίγματα στο σύνολο του λυρικού ρεπερτορίου, κορυφαίο κεφάλαιο του οποίου αποτελεί το -εξόχως απαιτητικό- ρομαντικό μπελ-κάντο. Όταν αυτό φαντάζει δύσκολο, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα συνεργασίας/συμπαραγωγών με όπερες του εξωτερικού, αντιστοίχου μεγέθους ή και μεγαλύτερου, όπως εν προκειμένω το ίδρυμα «Αρένα» της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας, πόλεις όπου είχαν πρωτοπαρουσιασθεί οι «Καπουλέτοι και Μοντέκκοι».
Ακολούθως, είναι ανάγκη να επιλέγονται σκηνοθεσίες που θα αναδεικνύουν τα έργα στις πραγματικές τους μεν διαστάσεις αλλά με ιδέες και φαντασία, αποφεύγοντας τόσο ανέμπνευστες, συντηρητικές παρουσιάσεις όσο και δήθεν ρηξικέλευθες, υπερβολικά μοντέρνες προσεγγίσεις. Ο διακεκριμένος Γάλλος σκηνοθέτης Αρνώ Μπερνάρ έδειξε εν προκειμένω την ορθή οδό. Χωρίς να προδώσει καθόλου τους αισθητικούς κώδικες και το πνεύμα του μπελ-κάντο, κατάφερε να αντιπαρέλθει τη στατικότητα δράσης και χαρακτήρων, όπως σκιαγράφονται στο μάλλον αδύναμο λιμπρέτο του Ρομάνι, καταφεύγοντας σε μία έξυπνη παραλλαγή του «θεάτρου μες στο θέατρο».
Η πλοκή ξεδιπλώνεται ως περιπλάνηση στις αίθουσες ενός μουσείου που τελεί υπό ανακαίνιση. Οι πρωταγωνιστές-φαντάσματα, ντυμένοι με κοστούμια εποχής, ζωντανεύουν μέσα από αναγεννησιακούς πίνακες, αφηγούνται την ιστορία, ενώ «συναντώνται» με τους τεχνικούς που δουλεύουν στο εργοτάξιο. Δίνοντας έμφαση στο πώς από νεκρούς χαρακτήρες και στερεότυπα περνάμε σε ανθρώπους με αληθινά πάθη, ο Μπερνάρ σχολιάζει υπαινικτικά τον ίδιο τον κόσμο της όπερας!
Πέτυχε, εξάλλου, να συνδυάσει ένα σύγχρονο ανέβασμα με μία απολύτως κλασική όψη. Αξιοποιώντας την καλαίσθητη οπτικοποίηση «εποχής» (εντυπωσιακά σκηνικά του Αλεσσάντρο Κάμερα, θαυμάσια κοστούμια της Κάρλας Ρικόττι σε αποχρώσεις βαθυκόκκινου και γαλάζιου, υποβλητικοί φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου), καθοδήγησε έξοχα το σύνολο μονωδών και χορωδών, αντλώντας παίξιμο μεγάλης θεατρικότητας και έντασης.
Σε σφιχτή άρθρωση με τη μουσική, η δραματουργία της σκηνοθετικής προσέγγισης (που εστίασε στο μίσος μεταξύ των δύο οικογενειών ως αιτία του δράματος των ηρώων) ήταν δυνατή, συχνά βίαιη, με συνεχείς εναλλαγές ρεαλιστικών και ποιητικών στιγμών: «παγωμένα», σχεδόν κινηματογραφικά πλάνα και στιλιζαρισμένη κινησιολογία εμπλούτιζαν την αφήγηση, καλύπτοντας τις θεατρικές αδυναμίες του έργου, συμπληρώνοντας ευπρόσδεκτα τον πλούτο και την ευαισθησία της μουσικής. Ο δε τρόπος με τον οποίο χειρίσθηκε το προβληματικό φινάλε της όπερας υπήρξε συναρπαστικός!
Σε καθαρά φωνητικό επίπεδο, τέλος, ήταν σημαντικό ότι η ΕΛΣ επεδίωξε και τη μουσική δικαίωση του έργου με σχεδόν αμιγώς ελληνικές δυνάμεις, μολονότι δεν είναι άμοιρη ευθυνών για τη συστηματική εγκατάλειψη τα τελευταία χρόνια του ρομαντικού μπελ-κάντο. Εύλογα δεν αιφνιδίασε η εμφανής μη εξοικείωση των τραγουδιστών της τωρινής γενιάς με το δυσκολότατο είδος και τις ιδιαίτερες υφολογικές προδιαγραφές της ερμηνείας του.
Τουλάχιστον έγινε αντιληπτό ότι οι μετακλήσεις είναι αναγκαίες σε μία όπερα που βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο πρωταγωνιστικό ζευγάρι, το οποίο πρέπει να είναι μουσικοδραματικά σε θέση να υποστηρίξει δύο απαιτητικούς ρόλους. Αυτό της πρώτης διανομής (13/11) υπήρξε ομολογουμένως εξαιρετικό, με άριστο δέσιμο μεταξύ του, απόλυτα πειστική σκηνική παρουσία και στιλιστικά ενημερωμένο τραγούδι. Η νεαρή Ρουμάνα υψίφωνος Μιχαέλα Μάρκου -ένα πραγματικό ταλέντο που η ΕΛΣ οφείλει να αξιοποιήσει, προτού γίνει διεθνώς περιζήτητο!- υπήρξε μία ιδανική Ιουλιέττα, πανέμορφη και εύθραυστη σε όψη και κίνηση, καθώς και εξαιρετικά καλοτραγουδισμένη. Η φωνή της ήταν μεστή αλλά ευέλικτη, ικανή τόσο για μακρές λεγκάτο φράσεις όσο και για αιθέρια πιανίσσιμι, μουσικότατη και εκφραστική. Πλάι της η μεσόφωνος Μαίρη-Έλεν Νέζη αξιοποίησε τη στέρεη τεχνική και όλην την εμπειρία της από τον -συγγενή- κόσμο του μπαρόκ για να ενσαρκώσει ένα νεανικό, δυναμικό Ρωμαίο (ρόλο γραμμένο για γυναικεία φωνή!), άκρως συγκινητικό στη Β’ πράξη.
Η μαγεία, η σκηνική χημεία και οι συνηχήσεις δεν λειτούργησαν εξίσου καλά στο οπωσδήποτε αξιόλογο ζευγάρι της β’ διανομής (18/11). Η Ελληνοαυστραλή υψίφωνος Έλενα Ξανθουδάκη «έχει» σίγουρα το ρόλο της Ιουλιέττας, με πιο δροσερό τίμπρο από αυτό της Μάρκου, αλλά και λιγότερο «ιταλικό» τραγούδι, με αρκετές οξύτητες στις ψηλές νότες, λιγότερο περίτεχνες διανθίσεις και φινίρισμα. Παρά τη φωνητική καλλιέπεια και την ευγενή παρουσία, ο Ρωμαίος απεδείχθη αρκετά βαρύς ρόλος για την σταθερά αξιόπιστη μεσόφωνο Ειρήνη Καράγιαννη.
Οι δευτεραγωνιστικοί στη συγκεκριμένη όπερα ανδρικοί ρόλοι αποδόθηκαν αξιοπρεπώς, χωρίς να ικανοποιήσουν. Παρότι στιλιστικά εγγύτερος προς το μπελ-κάντο, ο Τεμπάλντο του τενόρου Αντώνη Κορωναίου υστέρησε φωνητικά σε σύγκριση με αυτόν του Γιάννη Χριστόπουλου, ενώ εξίσου αδύναμοι και εκτός ύφους ήχησαν ο -ασθενής, πάντως- βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς και ο μπασοβαρύτονος Διονύσης Τσαντίνης ως Λορέντζο. Ο βαθύφωνος Τάσος Αποστόλου ενσάρκωσε σε αμφότερες τις διανομές έναν επιβλητικό μεν, πλην υποκριτικά αδρό Καπέλιο.
Πέραν των κατά τόπους αποσυντονισμών, ευχαρίστησε συνολικά η παρουσία (ουσιαστικά κυρίως του ανδρικού σκέλους) της Χορωδίας της Λυρικής, γιατί δικαίωσε, με μαλακό τραγούδι και σβέλτη κίνηση, τον σημαντικό δραματουργικά ρόλο που της επεφύλασσε η παρτιτούρα και ... ο σκηνοθέτης!
Καθοριστική για την επιτυχία της παράστασης υπήρξε η σαφούς μελωδικής ρευστότητας και σφρίγους μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού. Αποσπώντας παίξιμο μεγάλης ηχητικής διαφάνειας από την Ορχήστρα της ΕΛΣ, διανθισμένο με ουκ ολίγες αξιομνημόνευτες σολιστικές παρεμβάσεις (και κορυφαίους τους συνήθεις υπόπτους των ξυλίνων, τον κλαρινετίστα Γιάννη Καραγιαννίδη και τον φλαουτίστα Θόδωρο Μαυρομμάτη), ο αρχιμουσικός ανέδειξε γλαφυρά το μελαγχολικό λυρισμό της παρτιτούρας.
Κατά τα λοιπά, η αθρόα προσέλευση και η ενθουσιώδης υποδοχή του κοινού κατέρριψε άλλον ένα μύθο, αυτόν της μη δημοφιλίας του μπελ-κάντο...
Credits φωτογραφιών: Βασίλης Μακρής
ΥΓ: Οι «Καπουλέτοι και Μοντέκοι» θα δοθούν για 2 ακόμη παραστάσεις (20-21 Νοεμβρίου) στην «Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη» του Μεγάρου Μουσικής.
