Δύο σπουδαία έργα του Μάνου Χατζιδάκι, το «Χαμόγελο της Τζοκόντας», που έχει κλείσει μισόν αιώνα, και το σάουντρακ της ταινίας «Blue» παίζονται στο Μέγαρο Μουσικής στις 27 και 28/11, ενώ παράλληλα μια σπέσιαλ δισκογραφική έκδοση της «Τζοκόντας» έρχεται να ανεβάσει το event.
Το «Χαμόγελο της Τζοκόντας», ένα από τα πιο σημαντικά μουσικά έργα της εποχής μας, γράφτηκε πριν από μισόν αιώνα και κάτι. Ο Μάνος Χατζιδάκις στο «Έργο 22 (1964) - δέκα τραγούδια στο ίδιο κλίμα για ορχήστρα», όπως το προσδιόρισε ο ίδιος, μας αφηγείται (και μας δίνει) έναν πλούτο συναισθημάτων, που όμοιό του δεν συναντάμε πολύ συχνά, τόσο συμπυκνωμένο και γενναιόδωρο.
Μουσικά δε, μέσα από κάθε κομμάτι του, αφήνεται να ξετυλιχτεί ένας ολόκληρος κόσμος που διαφέρει μεν δομικά από τον προηγούμενο και τον επόμενό του, ωστόσο οι εικόνες δένονται μεταξύ τους, εκφράζοντας γεγονότα, συναισθήματα, όνειρα που, λίγο πολύ, έχουμε βιώσει όλοι μας – άρα είμαστε και σε θέση να αποκρυπτογραφήσουμε. Αυτή είναι η μαγεία του Χατζιδάκι και της μουσικής του: όσο προσωπική είναι η γραφή του, όσο ιδιαίτερες οι ρυθμολογίες του και λεπτά έντονα τα χρώματά του, τόσο εύκολα μπορούν να γίνουν δικά σου – αρκεί να διαθέτεις το άνοιγμα της ευαισθησίας και να τα αφήσεις να περάσουν και να απλωθούν μέσα σου.
Με αφορμή τα πενηντάχρονα της «Τζοκόντας», την ημέρα της πρώτης συναυλίας η Minos/EMI κυκλοφορεί ένα box με «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» στη στερεοφωνική του εκδοχή, όπως έχει κυκλοφορήσει μόνο στην Αμερική, αλλά και ένα δεύτερο δίσκο, με τον Μάνο Χατζιδάκι να παίζει στο πιάνο έξι από τα κομμάτια του έργου.
Στο εξώφυλλο ο Μάνος Χατζιδάκις περιγράφει επακριβώς τα συναισθήματα που γέννησαν αυτή την υπέροχη ορχηστρική μουσική (αρχική του πρόθεση ήταν να τη γράψει για φωνή) και επιπλέον δίνει τα δικά του σχόλια για καθένα από τα κομμάτια που απαρτίζουν το έργο, φτιάχνοντας έτσι ένα σενάριο που συμβαδίζει με την έμπνευσή του και αποδίδει το μυστηριακό χαμόγελο της κυρίας που όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά. Όμως, ο ακροατής αφήνεται όπως πάντα ελεύθερος να ορίζει τον δικό του κόσμο, σάουντρακ του οποίου μπορεί να αποτελέσει αυτή η υπέροχη μουσική.
Το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» ηχογραφήθηκε τον Απρίλιο του 1965 στη Νέα Υόρκη με διευθυντή παραγωγής τον Κουίνσι Τζόουνς – σπουδαίο jazz τρομπετίστα, συνθέτη και ενορχηστρωτή τότε, μεγάλη μουσική διασημότητα σήμερα. Η αμερικανική έκδοση (από το label της Fontana) είχε άσχετο με την Τζοκόντα εξώφυλλο, καθαρά τουριστικής σύλληψης και αντίληψης, αλλά και δύο επιπλέον κομμάτια, τα «Οι αθλητές» και «Ο στρατιώτης», τα οποία δεν περιλαμβάνοται σε καμία ελληνική ή ευρωπαϊκή έκδοση του δίσκου.
«Blue», ένα alternative western Το 1968, ενώ ζει και κινείται στη Δυτική Ακτή, ο Μάνος Χατζιδάκις βιώνει εκ των έσω την ψυχεδελική ποπ ατμόσφαιρα της εποχής (με Jefferson Airplane κ.λπ.) και σαφώς επηρεάζεται δημιουργικά από όλο αυτό το κλίμα. Εκείνη την περίοδο γράφει το σάουντρακ για την ταινία «Blue» του Καναδού σκηνοθέτη Σίλβιο Ναριτσάνο. Το «Blue» είναι ένα «alternative western», ένα γουέστερν που αποποιείται τις κλασικές «αξίες» του αμερικάνικου αντιστοίχου του και, επηρεασμένο κυρίως από την καινοτομική άποψη που πέρασε στο είδος ο Σέρτζιο Λεόνε, κεντράρεται σε άλλου είδους καλλιτεχνικές αρετές. Όμως το «Blue» δεν ενστερνίζεται τον κυνισμό ή την επιτηδευμένη σκληρότητα του σπαγκέτι γουέστερν και παραμένει ευαίσθητο και ποιητικό.
Ο πρωταγωνιστής του, ο Τέρενς Σταμπ, έχει μια χίπικη εικόνα και μια κατά βάση non violence attitude. Σ’ αυτό το φιλμ ταιριάζει κουτί η μουσική του Χατζιδάκι – και ο Μάνος εδώ έχει δώσει ένα από τα καλύτερα scores του, που όμως έμεινε ευρέως άγνωστο μέχρις ότου επανεκδόθηκε από τον «Σείριο» το 2001 σε CD. Σάουντρακ με θέματα λυρικά, αγωνιώδη, ερωτικά, με εντάσεις –πάντα με την αναγνωρίσιμη σφραγίδα του δημιουργού τους–, που περιγράφουν άριστα τις ψυχολογικές και συναισθηματικές μεταπτώσεις που αποτυπώνει η ταινία (που μπορεί να βρεθεί εύκολα πια) και κυρίως αυτές του κεντρικού χαρακτήρα. Πρωταγωνιστής στη μουσική (που ηχογραφήθηκε στα στούντιο της Παραμάουντ στο Χόλιγουντ τον Ιανουάριο του 1968), εκτός του Χατζιδάκι, είναι και ο διάσημος Βραζιλιάνος κιθαρίστας Λαουρίντο Αλμέιντα – και, φυσικά, η Φιλαρμονική του Λος Άντζελες.
Εδώ, στο Μέγαρο Μουσικής, τα δύο αυτά έργα παρουσιάζονται από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού. Σολίστ στην κιθάρα στο «Blue» είναι ο Γιώργος Μουλουδάκης, ενώ τη γενική καλλιτεχνική επιμέλεια έχει ο Γιώργος Χατζιδάκις.
Περισσότερες πληροφορίες
Μάνος Χατζιδάκις: Το χαμόγελο της Τζοκόντας / Blue
Tο μυθικό «Χαμόγελο της Τζοκόντας» και το σάουντρακ της ταινίας «Blue», που γυρίστηκε το 1968 στην Αμερική σε σκηνοθεσία του Σίλβιο Ναριτσάνο και με πρωταγωνιστή τον Τέρενς Σταμπ, από τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ. Διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός.
